شهر مشهد در گذشته چند قبرستان داشته که هر کدام از آن‌ها در یک منطقه قرار داشت و به عنوان یکی از نشانه‌های آن منطقه در نزد مردم شناخته شده بود. هم اکنون با توجه به این که بیشتر آرامستان‌های شهر مشهد به بیرون از شهر انتقال یافته‌اند، ولی باز هم آرامستان‌هایی وجود دارند که در بافت داخل شهر واقع شده و شهروندان به تدفین اموات خود می‌پردازند که از آن جمله می‌توان به قبرستان خواجه ربیع و قبرستان “بحرآباد” در داخل شهر مشهد اشاره کرد. قبرستان بحر آباد در شهرک “حجت” و در بافت مسکونی شهر قرار گرفته است و ساکنان و همسایگان این قبرستان از وجود آن گلایه‌ها و دغدغه‌های زیادی دارند و خواهان انتقال این قبرستان به بیرون از محدوده شهری هستند.
دردسرهای قبرستان
خانم “عیدی”، یکی از ساکنان شهرک حجت که منزلش روبه روی قبرستان “بحرآباد” قرار دارد، می‌گوید: این قبرستان فقط مختص اموات روستاهای “بحرآباد” و “مهدی آباد” است. اما کسانی که مدت طولانی در نزدیکی این قبرستان و به فاصله چند متری آن زندگی می‌کنند، در صورت فوت باید در قبرستان دیگری دفن شوند. چون بنا بر نیت واقف به جز اهالی مهدی آباد و بحر آباد، جنازه دیگری نباید در این مکان دفن شود.
یکی دیگر از کسانی که در مجاورت این قبرستان ساکن است، می‌افزاید: کودکان کوچه‌های اطراف این قبرستان با صدای آمبولانس و شیون و گریه خانواده‌های داغدیده روبه رو می‌شوند که در روحیه آن‌ها خیلی تاثیر گذاراست و احساس ترس و ناراحتی در آن‌ها به وجود می‌آورد. مادری هم که با فرزند خردسالش در جمع اهالی حضور دارد بیان می‌کند: وجود این قبرستان در جوار منازل مسکونی که هر روز بچه‌های محل از مقابل آن تردد می‌کنند، باعث بیماری روحی کودکان می‌شود.وی ادامه می‌دهد:منازل مسکونی اطراف قبرستان با کمترین قیمت خریده می‌شود و ساکنان املاک شان را باید به کمترین قیمت بفروشند.
محمد نوجوان که شنونده صحبت‌های ساکنان است، می‌گوید: چند سالی است که در این خیابان زندگی می‌کنیم، قبلا در این قبرستان خیلی زیاد مرده دفن می‌شد اما الان کمتر شده است ولی باز هم مرده دفن می‌شود. از طرفی کودکان که در خیابان مشغول بازی هستند، با آمدن آمبولانس از ترس به خانه هایشان فرار می‌کنند.
مونسی یکی از ساکنان اطراف این قبرستان می افزاید: ۲۰ سال است که به اتفاق خانواده‌ام در نزدیکی این قبرستان زندگی می‌کنم و زمانی که این زمین توسط «بی بی بیگم حبیب اللهی» به منظور دفن رایگان اموات بحرآباد و مهدی آباد وقف شد، همه این منطقه بیابان بود و خانه‌ای برای سکونت وجود نداشت. وی می‌گوید: استفاده از این موقوفه به شکل سابق برای جایی که حالا در بافت شهری و بین خانه‌های مسکونی قرار گرفته به هیچ وجه شایسته نیست.
خانم میان سالی که پنجره‌های خانه اش مشرف به این قبرستان و غسالخانه است، می‌گوید: بسیاری از روزها صبح با صدای شیون بازماندگان اموات از خواب بیدار می‌شویم و شب‌ها نیز از بوی صدر و کافور خواب مان نمی‌برد!
آرامستان‌های فعال
“سراج”، مسئول روابط عمومی آرامستان‌های شهرداری مشهد درباره تعداد آرامستان‌های متروکه مشهد می‌گوید: ما در گذشته هفت آرامستان داشتیم که اکنون این آرامستان‌ها متروکه اعلام شده‌اند و برای آن‌ها نگهبان گذاشته شده است و فعالیتی در زمینه دفن اموات انجام نمی‌شود. وی می‌افزاید: به عنوان مثال آرامستان کریم آباد در گلشهر، قبرستان سیس آباد در خیابان رسالت، آرامستان وکیل آباد در انتهای بولواروکیل آباد، آرامستان چمران و آرامستان قدس در بولوار ۲۲ بهمن و قبرستان نوده در میدان نجف اشرف بوده است.
وی ادامه می‌دهد: اکنون آرامستان‌های زیرمجموعه سازمان فردوس ها،آرامستان بهشت رضا (ع)، بهشت رضوان و آرامستان بهشت جواد الائمه(ع) است و تعدادی از آرامستان‌های مشهد همچون خواجه ربیع، خواجه اباصلت، خواجه مراد و آرامستان حرم مطهر رضوی زیر مجموعه آستان قدس هستند.
وی می‌افزاید: یک قبرستان هیئت امنایی و موقوفه‌ای هم در شهر وجود دارد که در شهرک حجت واقع شده و مخصوص دفن اموات ساکنان دو روستای بحر آباد و مهدی آباد است. این قبرستان زیر مجموعه سازمان فردوس‌های شهرداری مشهد نیست و فقط قسمت غسالخانه آن توسط شهرداری احداث شده است.
آرامستان‌های داخل شهر
برای پیگیری این موضوع از سید مهدی سالم، مسئول گروه خدمات شهری استانداری خراسان رضوی دراین باره سوال می‌کنیم که توضیح می‌دهد: در شهرمشهد چند نوع آرامستان وجود دارد که متولی تعدادی از این آرامستان‌ها شهرداری،سازمان اوقاف یا آستان قدس رضوی است، آرامستان‌های وقفی زیر مجموعه سازمان اوقاف قرار دارد که یا وقف خاص است یا در امامزادگان اموات تدفین می‌شوند که زیر نظر سازمان اوقاف قرار می‌گیرد و تعدادی نیز زیر مجموعه آستان قدس رضوی است.
وی ادامه می‌دهد: تعدادی آرامستان قبلا در شهرمشهد وجود داشت که به دلیل مشکلات زیست محیطی باید تعطیل می‌شد تا در آن دفنی انجام نشود. شهرداری ملزم به گذاشتن نگهبان شد که کسی دفن چه به صورت قانونی و چه غیر قانونی انجام ندهد.
وی اضافه می‌کند: هم اکنون آرامستان روستای بحرآباد از آرامستان‌هایی است که در داخل شهر واقع شده و قرار بر این بوده که تعطیل شود. ولی بنا بر درخواست اهالی دو روستای نزدیک این آرامستان، برای دفن اموات اهالی این منطقه در این موقوفه، شهرداری نیز برای آن‌ها غسالخانه‌ای را ایجاد کرده است.
مسئول گروه خدمات شهری استانداری خراسان رضوی بیان می‌کند: شورای شهرمشهد در گذشته مصوبه‌ای را تصویب کرده است که مردم دو روستای بحر آباد و مهدی آباد می‌توانند در آن جا اموات شان را دفن کنند و ما هم قبول داریم که نباید دفن در داخل بافت مسکونی شهر انجام شود زیرا مشکلات بهداشتی و روانی زیادی را برای ساکنان آن مناطق دارد.
سالم می‌افزاید: شهروندان و ساکنان این منطقه و شهرک حجت به این نتیجه رسیده‌اند که این قبرستان مورد نیازشان نیست و گلایه دارند. آن‌ها می‌توانند درخواست و استشهادیه ساکنان محل را تهیه کنند و به ما ارائه دهند. سپس ما می‌توانیم این موضوع و مشکل آن‌ها را از طریق سازمان‌های ذی ربط پیگیری کنیم و آن قبرستان به صورت تعطیل در بیاید تا سال شرعی آن تمام و برای فضای دیگری از آن استفاده شود.
وی در خصوص آرامستان خواجه ربیع نیز که در بافت داخل شهر قرار گرفته است می‌گوید: ما هم قبول داریم که آرامستان‌ها باید بیرون شهر قرار بگیرند و دستگاه‌های زیست محیطی نظر تخصصی در زمینه محیط زیست و بهداشت بدهند. همچنین نظرات خود را درباره موضوعات روانی و تاثیرات منفی آن ارائه دهند تا بتوانیم از طریق کمیسیون‌های مربوط و ارائه ادله به سازمان‌های زیرمجموعه اطلاع رسانی و پیگیری کنیم.
منبع: خراسان
