اعداد و آمار جهانی از وضعیت گردشگری کشورهای همسایه همچون عربستان و ترکیه نشان می دهد، آن ها در مسابقه ای نانوشته گوی سبقت از همسایگان و رقبا را ربوده اند؛ درآمد ۵۴ میلیاردی ترکیه و جذب ۲۷ میلیون گردشگر عربستان در مقابل حدود ۶ میلیون مسافر ما، نمایی از سبقت آنان را تصویر می کند.
روزنامه خراسان نوشت: هرچه از کشورهای حوزه خلیج فارس و همسایه های ایران در گذشته در ذهن داشتیم، باید همه آن ها را فراموش کنیم و درباره این کشورها به گونه ای دیگر بیندیشیم؛ کشورهایی که حالا در عرصه های گوناگون همچون فناوری، گردشگری و ورزش با گذشته ها تفاوت های اساسی کرده اند و امروز در صحنه های مهم توانسته اند توجه جهان را به خود جلب کنند. آن ها در مسیر توسعه بر حوزه گردشگری حساب ویژه تری باز کرده اند و توانسته اند آن را با ظرفیتی همچون «ورزش» و ستاره های ورزشی درآمیزند و سودهای فراوانی را برای آینده نزدیک این صنعت نصیب کشورهای خود کنند.
این را هم باید بدانیم که صنعت گردشگری، در دنیای امروز یک واقعیت مسلم در درآمدزایی و تجارت پرسود کشورهاست، به طوری که توسعه این بخش، درآمد بیش از ۱۰ تا ۱۲ درصدی برخی کشورها را رقم زده است.
عربستان، قطر و ترکیه در مسابقه منطقه ای
جدا از کشور قطر که از سال ۲۰۰۰ میلادی، با جذب مشاوران بین المللی در سازمان گردشگری خود، طرحی کلان را درانداختند که میزبانی جام جهانی ۲۰۲۲ در مسیر همان پروژه پیش بینی شده بود، امروز عربستان و پیش از این کشورها، ترکیه نیز پا به عرصه مسابقه منطقه ای توسعه گردشگری نهاده اند. امروز ترکیه را باید پیشگام جذب توریسم متنوعی از نقاط مختلف دنیا خواند و از آمارهای اقتصاد گردشگری این کشور درس گرفت. موسسه آمار ترکیه TurkStat همین هفته اعلام کرده است که درآمد گردشگری ترکیه در سال ۲۰۲۳ به ۵۴٫۳ میلیارد دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۶٫۹ درصد افزایش داشته است. اگر بخواهیم این ارقام را در جدول مقایسه ای قرار بدهیم که وضعیت ایران در این بخش چگونه است، توضیحات چندی قبل علی اصغر شالبافیان معاون گردشگری وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ما را با نمایی کلی آشنا می کند: «بر اساس گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری، ایران در سال گذشته ۶.۲ میلیارد دلار از جذب گردشگر ورودی درآمد کسب کرده است.»
خداحافظی با اقتصاد نفتی
اما آن چه سیستم های کلان و سیاست گذاری یک و دو دهه اخیر کشورهای عربی همسایه را به تکاپو انداخته، تلاش در جهت توسعه کشورهایشان با نگاه جدا شدن از اقتصاد نفتی است. در این زمینه طرح ها و اقدامات کلان در حوزه فناوری، گردشگری و ورزش از جایگاه ویژه تری برخوردار است؛ البته که تغییر در نگرش های فرهنگی و اجتماعی به ویژه درباره زنان و اصلاح چهره نه چندان جالبشان در حوزه حقوق بشر هم بسیار مورد توجه است.
عربستان، قطر و امارات در مسیر توسعه، سال ۲۰۳۰ میلادی را اولین مرحله تحقق چشم انداز و توسعه یافتگی خود پیش بینی کرده اند. برای نمونه کشور عربستان در سال ۲۰۱۶ طرح بلندپروازانه خود یعنی «چشم انداز۲۰۳۰» را در گستره وسیعی از تحول در این کشور رونمایی کرد و آن چه امروز از شهر رویایی ۵۰۰ میلیارد دلاری «نئوم» می شنویم و تبلیغات گسترده آن را در همین مسابقات جام آسیا می بینیم، قرار است عربستان را به قطب گردشگری جهانی تبدیل کند. نئوم با مساحتی در حدود ۲۶۵۰۰ کیلومتر مربع با هدف تحول عربستان به یک اقتصاد دانش‌بنیان و زیرساخت‌های پایدار و طولانی‌مدت، به عنوان یک شهر هوشمند و کربن صفر پیشرفته در حوزه‌های فناوری، صنعت، انرژی و گردشگری شناخته شده است.
بلندپروازی و ماجراجویی
عربستانی ها، مسیر چشم انداز۲۰۳۰ خود را بلندپروازانه و رویایی در پیش گرفته اند. آن ها خاص ترین ورزشگاه جهان را فقط در ۹۰ روز احداث کردند و لیونل مسی ستاره ناتمام فوتبال جهان و تیم آمریکایی اش را برای افتتاحیه آن به این ورزشگاه فراخواندند و حتی سبک جدیدی در فیلم برداری فوتبالی را که به بازی‌های رایانه‌ای PES و فیفا شبیه بود، تجربه کردند. آن ها از همین حالا برای تحقق رویای میزبانی جام جهانی در ۲۰۳۴ میلادی، بلندپروازی هایشان را آغاز کردند و بنا دارند، جذاب ترین رویداد ورزشی را به متفاوت ترین میزبانی تاریخ تبدیل کنند.
جذب ۲۷٫۵ میلیون گردشگر در یک سال
بر اساس جدیدترین داده‌های رسمی منتشرشده از سوی سازمان جهانی گردشگری، عربستان که در سال ۲۰۲۲ با جذب ۱۶.۵ میلیون گردشگر سریع‌ترین رشد را در عرصه گردشگری جهان به خود اختصاص داده بود، بر اساس گزارش ۶ بهمن ایسنا، در سال ۲۰۲۳ نیز همچنان به این روند نجومی ادامه داد و توانست با ثبت رشد ۶۶ درصدی، شمار گردشگران خارجی خود را به حدود ۲۷.۵ میلیون نفر برساند.
این اعداد و ارقام در کنار آن چه همین سازمان بین المللی از وضعیت گردشگری خارجی ایران گزارش کرده، می گوید: «در ۱۱ ماهه نخست سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۳ میلیون و ۷۴۰ هزار گردشگر خارجی از ایران دیدن کرده بودند، اما در مدت مشابه ۲۰۲۳ جمعیت گردشگران خارجی که به ایران سفر کردند به ۵ میلیون و ۳۲۰ هزار نفر افزایش یافته است.»(خبرگزاری تسنیم/ ۱۱بهمن) تمامی این اعداد و برای یک سال، هرچه باشد احتمالا به ۶ میلیون نفر هم نمی رسد و این نشان می دهد، ما با وجود ظرفیت های گسترده در آثار طبیعی، تاریخی و تمدنی در مسابقه منطقه ای در گردشگری از آنان عقب افتاده ایم.
مسی، رونالدو و بزرگان
بلندپروازی ها از سوی شاهزادگان سعودی همچنان ادامه دارد و آن ها تا ۲۰۳۴ بنا دارند هر ازگاهی لنز دوربین رسانه های جهان را به سمت و سوی خود بکشانند. نشریه تایمز، حواشی حضور مسی ستاره آرژانتینی در عربستان و تبلیغ توریسم این کشور را دو روز قبل این طور توصیف کرد: فوق ستاره آرژانتینی دنیای فوتبال در سال ۲۰۲۱ قراردادی ۲۵ میلیون دلاری برای تبلیغ گردشگری عربستان امضا کرد و حالا در کنار بازی در لیگ فوتبال آمریکا و دریافت قراردادهای هنگفت تبلیغاتی، هر از چند گاهی با سفر به عربستان و تبلیغ گردشگری این کشور در شبکه‌های اجتماعی، پایبندی به قرارداد خود را نشان می‌دهد. او در صفحه اینستاگرام خود که ۴۹۸ میلیون دنبال کننده دارد، نوشته است: «قصد دارد دیوارهای سوءتفاهم درباره عربستان را در هم شکسته و این کشور را به دنیا بشناساند.» آقای «مسی» قبلا پیشنهاد نجومی ۴۰۰ میلیون دلاری برای پیوستن به تیم الهلال عربستان را رد کرده بود، اما بنا دارد با قراردادهایی از این قبیل به مهم ترین عنصر تبلیغاتی «چشم انداز۲۰۳۰» این کشور تبدیل شود تا رویای عرب ها محقق شود. البته سعودی ها پیش از مسی، کریستیانو رونالدو فوق ستاره پرتغالی را با قراردادی ۲۰۰ میلیون یورویی به ریاض آورده بودند و این گونه خود را در تیررس رسانه های جهان قرار دادند.
آن ها در این مسابقه منطقه ای و جهانی بیکار ننشسته اند و نشان می دهند که در این رقابت به هیچ کس رحم نخواهند کرد، حال این پرسش مطرح است که ایران با دارابودن رتبه های ۵ و ۱۲ جهان در میراث طبیعی و تاریخی اکنون و آینده چه جایگاهی در «صنعت توریسم» دارد؟
