معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران گفته که ترک‌سیگار ۳ هفته کامل طول می‌کشد؛ از اما و اگرهای آن چه می‌دانید؟
نویسنده : مصطفی نجمی| پژوهشگر اعتیاد
صبح مشهد- یکی از رایج‌ترین سوالات افراد سیگاری، این است که برای ترک کردن سیگار چقدر زمان لازم است؟ ترک سیگار در هر سنی یکی از موثرترین راه‌ها برای کاهش آلام جسمانی و روان‌شناختی است. برای موفقیت در این کار لازم است عوامل موثر بر ترک سیگار شناسایی و برای برطرف کردن آن‌ها به‌طور صحیح برنامه‌ریزی شود. به تازگی معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران گفته: «ترک سیگار ۲۱ روز یا ۳ هفته کامل طول می‌کشد. ۳ روز ابتدایی ترک بسیار سخت است و فرد بیشترین علایم و نشانه‌های خماری را دارد»(منبع: مهر). آیا واقعا می‌توان سیگار را در ۲۱ روز به طور کامل ترک کرد؟
چنین نسخه‌ای، همگانی نیست
واقعیت این است که به‌طور کلی، طبق پژوهش‌های متعددی که درباره ترک سیگار انجام شده، با توجه به ویژگی‌های فردی متفاوت بین انسان‌ها و تنوع شرایط محیطی که افراد در آن زندگی می‌کنند، این‌که بگوییم ترک سیگار تا فلان زمان شدنی است و دقیقا چند روز طول می‌کشد، حرف درستی نیست. مشخص کردن زمان بسیار کم مانند ۲۰ یا ۲۵ روز برای ترک سیگار، نسخه‌ای است که نمی‌توان آن را برای همه پیچید.
از نظر علمی ۲۱ روز درست است اما …
البته از نظر تئوری و علمی این درست باشد که بگوییم نکوتین چه مدت روز زمان نیاز دارد تا از بدن خارج شود، اما این اتفاق اصلا به معنای ترک سیگار نیست. فرایند ترک سیگار بسیار پیچیده است. این‌که ما بخواهیم این‌طور بگوییم که سیگار را می‌توان حتی ظرف چند ماه به‌طور کامل ترک کرد، نوعی ساده‌انگاری و دست‌کم گرفتن اعتیاد به سیگار و مواد مخدر است. دلیل این هم کاملا مشخص است. ما این همه آدم سیگاری داریم و تعداد زیادی از آن‌ها هم دوست دارند ترک کنند. حالا مشکلات جسمانی و خانوادگی، فشار اجتماعی و … باعث شده تا به فکر ترک بیفتند اما موفق نشدند. بعد هم می‌گویند که ترک برای‌مان خیلی سخت است؛ بنابراین ترک سیگار نباید به کاری ساده تقلیل یابد.
دلایل پردردسر بودن ترک نیکوتین
با این حال، بحث نیکوتین عامل مهمی در اعتیاد به سیگار است و اثری که می‌گذارد این است که مدار پاداش و لذت در مغز را تحریک می‌کند. بنابراین بعد از هر بار مصرف سیگار، فرد نوعی احساس سرخوشی یا کاهش فشار و … را تجربه می‌کند. وقتی مغز توسط عامل خارجی برایش لذت ایجاد می‌شود، شرطی و انگار به آن رفتار وابسته می‌شود. بنابراین دوباره آن را انجام می‌دهد تا لذت ببرد. به خاطر ترشح دوپامین که بعد از مصرف سیگار در مغز ترشح می‌شود، وقتی فرد تصمیم به ترک می‌گیرد، برایش سخت می‌شود و علایم ترک در او در ظاهر می‌شود. یعنی بی‌قرار، مضطرب، عصبی، بی‌حوصله، پرخاشگر، افسرده، بی تمرکز و … می‌شود. به همین دلیل خیلی‌ها قادر به تحمل آن نیستند و درمان خیلی سریع مثلا در ۱۰ یا ۲۰ روز با شکست مواجه می‌شود.
چه افردی موفق به ترک سریع سیگار می‌شوند؟
دو نوع ترک سیگار داریم: ناگهانی و تدریجی. گاهی اوقات ممکن است یک نفر خیلی سریع موفق به ترک سیگار شود اما چه زمانی این اتفاق می‌افتاد؟ مثلا زمانی که بقای یک نفر با سیگار کشیدن به خطر بیفتد و دکتر به کسی بگوید که ریه‌هایت به مشکل برخورده و اگر سیگار بکشی، تا ۲ ماه دیگر فوت می‌کنی. چنین فردی به احتمال زیاد موفق به ترک سریع می‌شود چون نیاز به بقا، انرژی و انگیزه زیادی به او خواهد داد تا ناگهانی سیگار را کنار بگذارد. این اتفاقی است که در حال عادی، شدنی نیست. تحقیقات هم نشان می‌دهد افرادی که ترک ناگهانی دارند، انگیزه‌های درونی و اراده بسیار قوی دارند اما بیشتر ترک کردن ها به صورت تدریجی است. مغز چون برایش مشکل است که نبود یک چیز را بتواند تحمل کند، باید به تدریج این اتفاق برایش بیفتد.
ترک سیگار فقط سم‌زدایی بدن نیست
به‌طور کلی ترک سیگار کار ساده‌ای نیست و ما نمی‌توانیم زمان خاصی را برای مدت زمان ترک مشخص کنیم. البته برای سم‌زدایی می‌توانیم بگوییم که سم‌زدایی بدن از نیکوتین بر اساس تحقیقات ۲۱ روز زمان نیاز دارد؛ اما مگر در ترک سیگار فقط بحث نیکوتین آن است. ترک اعتیاد به نیکوتین و سم‌زدایی بدن، مرحله و پله اول برای ترک سیگار است. بعد از پایان سم‌زدایی باید اقدامات بعدی صورت بگیرد تا مقاومت فرد برای دوباره سیگاری‌شدن نشکند. مثلا در حد توانش از مشاور و روان‌شناس کمک بگیرد، ارتباط با دوستان مناسب، مورد حمایت خانواده و دوستان قرار گرفتن، ورزش کردن و … به فکر توان می‌دهد تا فشار سندروم ترک سیگار باعث نشود که شکست بخورد و از ترک منصرف شود. این‌ها به نوعی جایگزین مصرف سیگار می‌شود تا احتمال اعتیاد دوباره به صفر برسد.
