تحقیقات درباره دوز سوم یا یادآر واکسن کرونا به چه نتیجه ای رسیده و تزریق آن چقدر ضروری است؟
صبح مشهد -در مجامع علمی هنوز بحث درباره این‌که دوز سوم واکسن کرونا تا چه حد می‌تواند تأثیرگذار باشد، چه کسانی برای دریافت آن واجد شرایط هستند و بهترین زمان برای تزریق آن چه موقعی است، ادامه دارد. در ادامه پاسخ بسیاری از این پرسش‌ها را که جام جم از Scientific American برگرفته است با نگاهی به نظر کارشناسان بررسی خواهیم کرد.
چرا دوز سوم واکسن کرونا؟
با این که هنوز نتایج تحقیقات صورت گرفته بر روند ایمنی‌زایی واکسن‌ها در فاصله چند ماه با تزریق دوم ادامه دارد، در هفته گذشته مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های ایالات متحده توصیه کرد بر اساس مشاهدات صورت گرفته، افرادی که به‌شدت یا به‌صورت متوسط دچار نقص سیستم ایمنی هستند، تزریق دوز سوم می‌تواند به ایجاد ایمنی بهتر در آنها کمک کند؛ زیرا این افراد معمولا با تزریق دو دوز واکسن به سطح مطلوبی از ایمنی نمی‌رسند.
توصیه به تزریق دوز سوم واکسن کرونا به‌عنوان یک دوز تقویت‌کننده، از آنجا منشأ گرفته است که برخی مطالعات اخیر نشان داده‌است تأثیرات پیشگیرانه بیشتر واکسن‌های تولیدشده پس از گذشت شش ماه از تزریق دوز دوم به تدریج کمرنگ می‌شود و برخی دیگر از مطالعات نیز این فرضیه را مطرح کرده‌اند که واکسن‌های موجود در برابر سویه‌های جدیدی مانند سویه دلتا به اندازه سویه‌های اولیه این ویروس ایمنی ایجاد نمی‌کنند. البته همچنان از نظر مراجع ذی‌صلاح مانند سازمان جهانی بهداشت ، دریافت دو دوز از واکسن‌های تأیید شده، بهترین راه پیشگیری از ابتلا به نوع بسیار شدید بیماری کووید-۱۹ و درنتیجه کاهش خطر مرگ بر اثر این بیماری محسوب می‌شود.
تصمیم‌گیری دولت آمریکا برای دوز سوم؛ نگرانی یا ژست نگرانی؟
هنوز همه متخصصان به‌طور کامل متقاعد نشده‌اند اکثر افراد سالم جامعه نیازی به تزریق دوز سوم واکسن کووید-۱۹ داشته‌باشند. از سوی دیگر سازمان جهانی بهداشت نیز اعلام کرده‌است، در جایی که هنوز جمعیت زیادی در جهان حتی یک نوبت هم واکسن کرونا را دریافت نکرده‌اند، تزریق دوزهای یادآور در کشورهای پیشرفته و ثروتمند کاری غیراخلاقی به‌شمار می‌رود. با این اوصاف دولت آمریکا برای توجیه این تصمیم خودخواهانه اعلام کرده‌است نمی‌تواند به‌جای محافظت از شهروندان خود به فکر حفاظت از جان سایر مردم دنیا باشد.
جالب است بدانید حتی اگر بحث غیراخلاقی‌بودن تصمیم دولت‌هایی مانند آمریکا را کنار بگذاریم، باز هم این توجیه قابل قبول نخواهد بود؛ زیرابسیاری از کارشناسان معتقدند تزریق واکسن کووید-۱۹ به افرادی که هنوز واکسن دریافت نکرده‌اند، اثرگذاری به‌مراتب بیشتری در بالابردن سطح ایمنی جامعه نسبت به تزریق دوز یادآور به‌کسانی خواهد داشت که قبلا به‌صورت کامل واکسینه شده‌اند. بنابراین حتی اگر دولت‌ها به‌صورت خودخواهانه‌ای فقط به فکر شهروندان خود نیز باشند، باید اول تلاش کنند و سیاستی را اتخاذ کنند که تعداد افرادی که دو دوز واکسن را دریافت کرده‌اند به بیش از ۸۰ درصد جمعیت برسد. این در حالی است که تاکنون فقط ۵۱درصد جمعیت ایالات متحده به‌صورت کامل در برابر کرونا واکسینه شده‌اند.
آیا واقعا به تزریق دوز یادآور واکسن نیاز است؟
جدا از این سوال مهم باید ببینیم اصولا چه کسانی بیشتر به دوز یادآور نیاز خواهندداشت. برخی کارشناسان معتقدند براساس نتایج تحقیقات صورت‌گرفته تاکنون، واکسن‌ها در برابر بیماری‌های شدید، بستری‌شدن در بیمارستان و مرگ، حتی با گذشت زمان و حتی در برابر انواع جدید این بیماری مانند نوع دلتا بسیار محافظ هستند. اتفاقی که تا به اینجا شاهد هستیم کاهش احتمال بستری‌شدن و مرگ‌ومیر بر اثر گذشت زمان از تزریق واکسن نیست؛ بلکه تا حدی شاهد پاسخ ایمنی ضعیف‌تر در برابر ابتلا به نوع دلتاست.
به‌طور ویژه افراد دارای نقص سیستم ایمنی به دلیل این که بر اثر مصرف دارو پاسخ ایمنی ضعیف‌تری با تزریق واکسن در بدنشان ایجاد می‌شود و همچنین افرادی که در مراکز نگهداری سالمندان و افراد کم‌توان و ناتوان اقامت دارند و ممکن است ویروس از طریق کارکنان و افراد ملاقات‌کننده واکسینه‌نشده این مراکز به آنها منتقل شود، بهتر است پس از چند ماه از تزریق دوم، دوز یادآور را دریافت کنند.
هرچند واکسینه‌شدن کارکنان چنین مراکزی اهمیت به مراتب بالاتری در حفظ سلامت در این بخش‌ها خواهدداشت، جز این گروه از افراد، در حال حاضر هیچ اطلاعات واضحی وجود ندارد که نشان دهد تزریق دوزهای یادآور به عموم مردم اثربخشی قابل‌توجهی در کاهش همه‌گیری کووید-۱۹ در این کشورها داشته‌باشد.
پاسخ ایمنی واکسن‌ها چقدر محافظت ایجاد می‌کند؟
به نظر می‌رسد واکسن‌های موجود، خاطره ایمنی با کیفیت بالایی تولید می‌کنند. حدود دو هفته پیش اولین مقاله در خصوص میزان سلول‌های ایمنی خاطره (سلول‌های خاطره T) در نشریه معتبر ساینس منتشر شد. در این مقاله میزان ایمنی سلولی که اصلی‌ترین و تخصصی‌ترین نوع پاسخ به عفونت‌های ویروسی است، در افرادی که واکسن مدرنا دریافت کرده‌بودند پس از گذشت شش ماه از تزریق دوز دوم بررسی شده‌بود که با کاهش چندانی روبه‌رو نشده‌بود. بر اساس نتایج این مقاله بین یک تا شش ماه پس از واکسیناسیون تقریبا هیچ تغییری در سلول‌های T خاطره مشاهده نشده‌است و حتی به نظر می‌رسد احتمالا برای بیش از یک سال نیز به خوبی دوام خواهدآورد. اگر به داده‌های انگلستان توجه کنید می‌بینید با وجود تعداد بالای مبتلایان به کرونای دلتا، واکسیناسیون گسترده به‌خوبی در کنترل موارد شدید بیماری و مرگ‌ومیر عمل کرده است.
در پاسخ به این سوال که آیا تزریق دوز یادآور منجر به افزایش سطح ایمنی خواهدشد یا نه، باید گفت بر اساس مطالعاتی که روی دو واکسن امآرانای تاکنون صورت گرفته‌است، مشخصا تزریق دوز سوم سطح ایمنی را در افراد افزایش خواهدداد اما این که آیا به تزریق این دوز واقعا نیاز است یا نه موضوعی است که تاکنون پاسخ قطعی برای آن ارائه نشده‌است.
ترکیب چند نوع واکسن، ایمنی قوی‌تری ایجاد می‌کند؟
این روزها خیلی‌ها می‌پرسند مثلا اگر فردی دوز اول واکسن ویروس کشته شده را دریافت کرده برای دوز بعدی از انواع دیگر واکسن‌ها مانند واکسن‌های پروتئین‌های نوترکیب یا امآرانای می‌تواند استفاده کند؟
برای افرادی که واکسن‌های ناقل ویروسی دریافت کرده‌اند (مانند واکسن آسترازنکا یا جانسون اند جانسون)، نتایج تحقیقات تا این لحظه نشان داده‌است اگر دوز بعدی از واکسن امآرانای استفاده شود، سطح ایمنی نسبت به دو دوز آسترازنکا یا دو دوز واکسن امآرانای بهتر خواهد بود. سابقه مخلوط‌کردن واکسن‌ها به حدود ۲۰سال پیش باز می‌گردد و به آن تقویت اولیه «هترولوگ» گفته می‌شود. اما این که ابتدا چه واکسنی تزریق و پس از آن از چه واکسنی استفاده شود، نکته مهمی در ایجاد پاسخ ایمنی مناسب است و برای نتیجه‌گیری در مورد آن باید حتما مطالعات تحقیقاتی با جامعه آماری قابل قبول صورت بگیرد. علاوه بر ترکیب واکسن‌ها استفاده از واکسن‌های استنشاقی به‌عنوان تزریق بعدی احتمالا با پاسخ ایمنی تقویت‌شده‌ای همراه باشد.
هر چند وقت یک‌بار به واکسن تقویت کننده نیاز داریم؟
پرسش رایج دیگر این است که آیا فقط یک واکسن یادآور برای ایجاد ایمنی دائمی کافی است، یا هر سال مانند واکسن آنفلوآنزا به تزریق مجدد نیاز خواهیم داشت؟
برخی کارشناسان معتقدند ایمنی حاصل از واکسن‌های کووید-۱۹ در صورت بهینه‌شدن دوز و فاصله بین تزریق‌ها مانند آنچه در مورد واکسن هپاتیت رخ داده‌است، نیاز به یادآورهای سالانه نخواهد داشت. علاوه بر این پیش‌بینی می‌شود این ویروس در ادامه به ویروسی بومی یا اندمیک تبدیل شود. ویروسی که به جای بستری‌کردن افراد در بیمارستان و مرگ‌ومیر مانند سرماخوردگی گذرا و سبک خواهدبود.
چرا رژیم صهیونیستی مدعی کاهش اثر واکسن است؟
در گزارش‌هایی که رژیم‌صهیونیستی منتشر کرده، نتایج گویای این موضوع است که ایمنی واکسن به طور قابل‌توجهی در طول زمان کاهش می‌یابد. آیا واقعا این‌طور است؟
مسؤولان رژیم صهیونیستی تاکنون هیچ داده‌ای را در مجلات علمی منتشر نکرده‌اند. اپیدمیولوژیست‌ها با این رویه موافق نیستند و عوامل غیرشفاف و مخدوش‌کننده در مطالعات واکسن را معضل بزرگی می‌دانند. این رژیم گزارش‌هایی را در بهمن و اسفند ۹۹ در خصوص مشکلات کارایی واکسن‌ها منتشر کرده‌بود اما پس از آن مقاله‌ای را چاپ کرد که نشان می‌داد واکسن‌ها بسیار عالی کار می‌کنند. در هر صورت به عقیده کارشناسان داده‌های منتشر شده از سوی رژیم‌صهیونیستی با مشکلات متعددی همراه است.
در این گزارش‌ها سن و دیگر عوامل تأثیرگذار به درستی در نظر گرفته نشده‌اند. چنین نتایجی که ممکن است اثرات زیادی در خصوص تصمیم‌گیری‌های جهانی برای روش‌های برخورد و کنترل این ویروس به همراه داشته‌باشد، نباید در اسلایدهای پاورپوینت به اشتراک گذاشته شود. تمام داده‌های خام این مطالعات باید به اشتراک گذاشته شود تا کارشناسان این داده‌ها را برسی و تحلیل کرده و صحت آنها مشخص شود.
علاوه بر این موضوع، داده‌های آزمایشگاهی بر مبنای روش‌هایی مانند بررسی میزان آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده عامل بیماری‌زا در خون نیز برای رسیدن به پاسخ این سوال که آیا میزان ایمنی حاصل از واکسن پس از گذشت چند ماه افت خواهدکرد یا نه، نمی‌تواند چندان قابل استناد و تعمیم‌پذیر به اتفاقاتی باشد که در بدن افراد مشاهده می‌شود. زیرا چیزی که پس از چند ماه در بدن فرد ایمنی را حفظ می‌کند، آنتی‌بادی‌ها نیستند؛ بلکه سلول‌های ایمنی خاطره‌ای هستند که در بدن شکل گرفته‌اند و در صورت کوچک‌ترین مواجهه با ویروس بلافاصله و به‌شدت شروع به تولید مقادیر بالایی آنتی‌بادی و سلول‌های ایمنی کشنده اقدام خواهند کرد.
به این موضوع به این شکل نگاه کنید که اگر قرار بود آنتی‌بادی‌هایی بر اثر ابتلا به هر عفونتی از ابتدای تولد تاکنون در خونتان باقی می‌ماند، با چه اوضاع آشفته‌ای از تجمع آنتی‌بادی‌های مختلف در خون روبه‌رو بودید. بنابراین این که سطح آنتی‌بادی در خون پس از چند ماه کاهش پیدا کند، پدیده چندان عجیبی نیست؛ اما این موضوع الزاما به‌معنی کاهش سطح ایمنی بدن فرد نخواهدبود.
