حضرت فاطمه معصومه(س) (س)؛الگویی کامل برای دختران

*حجت الاسلام رمضان محمدی
یکی از برجسته ترین زنان عالم تشییع حضرت فاطمه معصومه(س) بنت امام موسی کاظم(ع) و برادر امام رضا(ع) هستند. ایشان در یکم ذی القعده ۱۷۳ هجری قمری در مدینه دیده به جهان گشود. امام صادق(ع) به شیعیان بشارت تولد این بانوی کریمه را از مدت ها پیش داده بود بنابراین زمانی که ایشان دیده به جهان گشود، همگان خرسند شدند. در روایت های بی شماری از فضیلت های کریمه اهل بیت(ع) سخن گفته اند، بر این پایه «شیخ محمد تقی تستری» از دانشمندان معاصر، حضرت معصومه (س) را به عنوان بانوی اسوه معرفی کرده و فضیلت وی را در میان فرزندان امام موسی کاظم(ع) به غیر از امام رضا(ع) بی نظیر دانسته است. وی در این زمینه چنین می نویسند: «در میان فرزندان امام کاظم (ع) با آن همه کثرتشان، بعد از امام رضا(ع) کسی هم شان آن بانوی بزرگوار نیست».
حضرت معصومه(س) از کرامت ها و فضیلت های بسیاری برخوردار بود، برای مثال زمانی که امام موسی کاظم(ع) در سفر بود، جمعی از شیعیان برای دریافت پرسش های خود به مدینه وارد شدند تا به حضور ایشان برسند و پاسخ سوال های خویش را از این بزرگوار دریافت کنند اما با خبر شدند، امام(ع) در مسافرت است، بنابراین پرسش ها را به خانواده آن حضرت سپردند تا بعد از بازگشت ایشان پاسخ بگیرند اما در این میان حضرت معصومه(س)، پاسخ پرسش ها را به صورت کامل داد و هنگامی که امام(ع) از سفر بازگشت و از این ماجرا باخبر شد، به منظور تمجید و تایید دختر خود سه بار فرمود: «پدرش به فدایش» که این امر جلوه ای از عصمت حضرت معصومه(س) به شمار می رود.ایشان مدرس علوم آل محمد(ص) بود و از ۹ سالگی نقل حدیث می کرد، بدین شکل عالمان آن دوره به این حضرت مراجعه می کردند، از همه مهمتر این بانوی بزرگوار درباره مسایل بنیادین همچون ولایت، توحید، مباحث زیر ساخت های عقیدتی انسان و … مطالب ارزنده ای بیان می داشت.
حضرت معصومه(س) نزد دانشمندان و عالمان شیعه به لقب کریمه اهل بیت(ع) مشهور است، چنانچه «آیت الله مرعشی نجفی» از مراجع تقلید در این باره نقل می کند؛ «این لقب از طرف امام صادق(ع) بر حضرت معصومه (س) نامیده شده است». وی را از این جهت معصومه نامیده اند که عصمت حضرت زهرا(س) در رفتار وی تجلی یافته و برپایه برخی روایت ها این لقب از طرف امام رضا (ع) به این بانوی والا مقام داده شده است. چنانکه «علامه مجلسی» در این باره به نقل از امام رضا (ع) می گوید: «هر کس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسی است که مرا زیارت کرده است. » همچنین این بانوی کریمه به دلیل آنکه بسیار حدیث نقل می کرد، لقب محدثه را به خود اختصاص داد. در کتاب جامع الاحادیث «آیت الله بروجردی» از مراجع تقلید، حدیث های متعددی به وی نسبت داده شده است که این نشان از مقام بالای او دارد.
هجرت حضورت معصومه(س) به ایران نیز به دنبال درخواست امام رضا(ع) بود، آن هم به گونه ای که آن امام همام(ع) پیکی را با تعجیل در پی آن حضرت(س) فرستاد و از این بانو درخواست کرد تا به سرعت به طرف خراسان حرکت کند. چنین تأکید و عجله ای نشان می دهد که مسایل سیاسی آن زمان باید مد نظر قرار گرفته باشد، به ویژه اینکه آن بانو سخنران چیره دستی بود و همواره خطبه های پرشوری داشت. این دعوت بدین منظور بود که حضرت معصومه(س) با سخنان پربار خود، افکار مردم را روشن سازد و بتواند دیدگاه های امام رضا(ع) را به جامعه منتقل کند.
وضعیت بحرانی در عرصه‏های سیاسی ـ اجتماعی دوران عباسیان و مشروعیت نداشتن حاکمان وقت دلیلی بر هجرت ایشان شد. عشق و علاقه حضرت معصومه(س) به امام رضا(ع) دلیل دیگر این سفر بود. همان‏گونه که امام رضا(ع) در طول سفر خویش از مدینه به مرو، با بیان سخنان بیدارکننده افکار عمومی را نسبت به اهل بیت(ع)، جایگاه آنان و نقش امامت در جامعه روشن ساخت، فاطمه معصومه(س) نیز به همراه برادران خود، برای کسب آزادی و بیان مسایل دینی از فرصت ها استفاده و با وجود سختی راه و دوری از وطن، سفر خود را آغاز کرد.
یکی از ویژگی های حضرت معصومه(س) وجود زیارت نامه از طرف معصومین(ع) درباره ایشان است که پس از حضرت فاطمه(س)، تنها بانوی بزرگواری به شمار می رود که «زیارت ماثور»(به زیارت هایی که از معصومین(ع) در کتاب های معتبر وارد شده است، زیارت ماثور گفته می شود) دارد. بیشتر امام زادگان که هیچ شک و تردیدی در مقام بلند و جایگاه برجسته آنها نیست؛ هیچ کدام زیارتنامه ماثور از طرف معصومین ندارند و این نشان دهنده مقام والای این بانوی گرانقدر اسلام است.

حضرت معصومه(س) از نظر عبادی، علمی و سیاسی نقش خود را به خوبی ایفا کرد و با حرکت به طرف حفظ حریم ولایت و امامت، نشان داد که یک زن در تمامی عرصه ها می تواند فعال باشد. دختران در حال حاضر نیز باید بتوانند این نقش ها را به خوبی ایفا کنند. اگر نقش و جایگاه زنان و دختران به خوبی تعریف شده باشد، هیچ گاه فعالیت اجتماعی آنان به یک آسیب تبدیل نخواهد شد.
عالم بودن و همراهی وی با امام زمان خویش از نکته های ارزنده شخصیتی آن بزرگوار است که نه تنها ایشان را برای دختران جامعه الگو می سازد، بلکه مردان نیز در ولایت مداری باید از حضرت معصومه(س) الگوبرداری کنند. عفاف و حجاب دیگر ویژگی مهم آن بانو به شمار می رود که با تمام سختی ها و درگیری ها در طول سفر به عنوان نخستین موضوع به زنان گوشزد می کرد. الگو گرفتن از فضایل اخلاقی و شخصیتی ایشان تنها برای یک زمان و یک جامعه نیست، بلکه برای تمامی زمان ها و جامعه ها است و بایستی بانوان در مسوولیت های اجتماعی و … آن بانو والامقام را الگو قرار دهند
* مدیر گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه