سال ۷۴ شهرداری وقت و آستان قدس رضوی ایده هایی را برای بهسازی و نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا(ع) ارائه دادند؛ ایده هایی که موجب شد؛این بافت ارزشمند هویت ساز تاریخی نابود شود.
به گزارش پایگاه خبری صبح مشهد؛ سال ۷۴ شهرداری وقت و آستان قدس رضوی ایده هایی از جمله ایجاد شارستان ها و ره باغ ها در بافت پیرامونی حرم مطهر علی بن موسی الرضا (ع) را ارائه دادند؛ طرحی که علی رغم مخالفت های مردم این منطقه که جمعیتی بالغ بر ۵۶هزر نفر داشت به اجرا درآمد که ماحصل آن از بین رفتن بافت ارزشمند وهویت ساز تاریخی مشهد و از بین رفتن روح زندگی در این منطقه شد به طوری که در سال ۹۵ از این جمعیت ۵۶ هزار نفری حدود ۱۰ هزار نفر باقی مانده اند.
به همین منظور و برای دیدن عمق این فاجعه به میزبانی پژوهشکده ثامن به اتفاق جمعی از خبرنگاران و دغدغه مندان به این شهر تاریخی بازدیدی از این بافت تاریخی و سالخورده داشتیم.
در ابتدا ساسان نوروزی مسئول میراث فرهنگی شهرسازی پژوهشکده ثامن توضیحاتی در خصوص این بافت داد؛ از جمله اینکه در این بافت خانه های تاریخی بسیار زیادی مربوط به دوره قاجار بودند که برخی ثبت نشده تخریب شدند؛ برخی با وجود ثبت میراث فرهنگی از ثبت خارج شد و از بین رفتند و برخی نیز در طرح خرابی هستند.
شروع بازدید از آب انبارآب میرزا وخانه سبزواریهای یک مربوط به اواخر دوره قاجار بود؛ آثاری که با وجود ثبت به عنوان میراث تاریخی جز دیوارها و درختانی که نشان می داد در این محوطه بزرگ، خانه بوده چیز دیگری باقی نمانده بودو حالا تبدیل به پارکینگ شده بود.
گروه در مسیرخیابان های نوغان به راه افتاد و راهنما خانه ها و یا بهتر بگویم زمین هایی را نشان می داد که زمانی روح زندگی متبلور بود و الان جز زمینی که اسفالت شده بود چیز دیگری باقی نمانده بود در کنار این زمین ها خانه های تاریخی خالی از سکنه که بدون مرمت رها سازی شده بودند تا در آینده ای نه چندان دور خراب شوند به چشم می خورد.
خانه هایی بسیار زیبا با نماهایی از کاشی در سر درب خانه و منبت کاری هایی روی دیوار، که نشان از هویت تاریخی مشهد بود چشم ها را مجذوب خود می کرد؛ خانه اکبرزاده ها، خانه پاکستانی ها، سقاخانه، مسجد ارشاد معروف به حوض محمدعلی خان که چهار سال پیش تبدیل به کتابخانه شده بود، خانه موسوی ها که مربوط به اوایل دوران پهلوی بود همگی با وجود ثبت بدون مرمت رها شده و در طرح خرابی بودند.
در مسیر که حرکت می کردیم بعضی ازساکنین و کسبه محل با دیدن ما شروع به درد دل کردند؛ پیرمردی سالخورده گفت: ما اصلا دوست نداشتیم از کنار امام رضا (ع) برویم ولی با ناامن کردن این منطقه از روی اجبار مجبور به ترک هستیم با این وجود نه خانه های ما را حتی به قیمتی که خود می گویند می خرند و نه اجازه بازسازی را به ما می دهند.
دیگری گفت: من کسبه این محل هستم زمانی کاسبی من رونق داشت ولی با تخریب هایی که شهرداری در این منطقه انجام داد، علاوه بر ایجاد ناامنی روح زندگی را در اینجا گرفت، اشک در چشمان پیرمرد جمع شده بود ۶۰ سال ساکن و کسبه این محله بودن و حال نداند چه چیزی در انتظارش است بسیار سخت است.
بازدید ادامه داشت تا به امام زاده سید محمد بن موسی الکاظم یا همان گنبد خشتی رسیدیم امام زاده ای در جوار بازار پر رفت و آمد که نشان از جریان روح زندگی در کالبد این بافت بود با مقایسه این بازار و بافت که هنوز طعمه جرثقیل ها نشده و زنده بود با بافت هایی که جای خود را به هتل های سر به فلک کشیده داده بودند می توانستی متوجه عمق این فاجعه شوی؛ آن هم بلعیدن گذشته توسط یک بنای تجاری فاجعه ای که اگر ادامه داشته باشد معنویاتی که در اطراف حرم وجود دارد را به نابودی خواهد کشاند.
با گذر از بافت نواب صفوی و عید گاه ۱۷ اثر تاریخی چشم نوازی می کرد که خوشبختانه خانه توکلی ها یکی از آثار دوره قاجار به وسیله سازمان میراث فرهنگی مرمت و باز سازی شده بود خانه ای که در ورودی آن دو پیرنشین برای نشستن، دالان هایی برای ورود و کوبه هایی مخصوص باوان و اقایان برای روی در که نشان از فرهنگ غنی اسلامی ایرانی بود.
در خصوص بافت پیرامونی حرم مطهر امام رضا(ع) مهندس جواد عرفانیان جم؛ مشاور معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی بیان کرد: با توجه به مدل برنامه ریزی شهری در آینده نه چندان دور شاهد بزرگترین فجایع اجتماعی و بزهکاری های گسترده در شهر مشهد خواهیم بود.
دستاورد فرهنگی مشهد ۲۰۱۷ چیست؟
عرفانیان جم افزود: بررسی ها نشان می دهد ۹۰ درصد از بزهکاری های صورت گرفته در حرم امام رضا(ع) در صحن های جدید رخ می دهد که نشان دهنده حرمت قائل بودن مردم نسبت به حرم قدیم است.
مشاور معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه بلند مرتبه سازی ها حکایت از تهاجم فرهنگی به وسیله ایرانیان و خود مشهدی ها دارد؛ ادامه داد: این نتیجه تصمیم گرفتن پشت درهای بسته و عدم دخالت نخبگان است.
وی اظهار کرد: چرا باید هویت شهری و مشهد به فروش برسد، ما اگر بخواهیم رویداد مشهد۲۰۱۷ را به جهان معرفی کنیم باید یک مدل فرهنگی داشته باشیم؛ مدیران شهری چه مدل فرهنگی را برای این رویداد در نظر گرفته اند؟ چه چیز را به جهان معرفی خواهیم کرد؟ دستاوردهای فرهنگی شهر مشهد چیست؟
مشاور معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه طرح نوسازی و بهسازی بفت پیرامون حرم باید بازنگری شود؛ افزود: پروژه میدان شهدا ساختمان زشت و بی قواره بزرگترین لکه ننگ فرهنگی مشهد است.
بی توجهی شهرداری نسبت به ضوابط ابنیه تاریخی
در ادامه، مهندس وفا ثابتی؛ مسئول پایگاه میراث فرهنگی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی با بیان اینکه طرح جامع شهری مشهد دچار عدم تعادل شده است؛ اظهار کرد: این بافت نیاز به یک آسیب شناسی، مطالعه و بررسی دقیق دارد.
.
مسئول پایگاه میراث فرهنگی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی تصریح کرد: در بافت حرم ۱۰ اثر تاریخی از جمله مدرسه پریزاد، مسجد گوهر شاد،مدرسه بالاسرو … و ۴۰ اثر هم در بافت پیرامونی حرم وجود دارد که ۱۵ عدد آن تخریب شده است.
ثابتی با بیان اینکه متاسفانه بسیاری از بافت پیرامونی و تاریخی حرم مطهر را از دست داده ایم ادامه داد: با وجود اینکه سازمان میراث فرهنگی برای بعضی از بناهای تاریخی ضوابط و حریمی قائل شده است ولی شهرداری به این موضوع توجهی نمی کند و اکنون ما به دنبال بازیابی این بافت هستیم.
با این وجود اگر روند تخریب بافت ارزشمند و هویت ساز مشهد که ابنیه ای به قدمت خود شهرمشهد در خود جای داده است پیش برود در سالهای نه چندان دور چیزی به عنوان هویت مشهد باقی نخواهد؛ چه خوب است مسئولین شهری و نخبگان با ورود خود در این زمینه به یک اجماع نظر برسند و این شهر تاریخی، مذهبی را از این خطر فرهنگی برهانند.
گزارش: مرضیه وحدت
