نشست هم اندیشی و ارزیابی عملکرد “مجتمع شناسایی و کاهش آسیب های اجتماعی شوق زندگی مشهد” با حضور وزیر دادگستری، معاون دادستان مشهد، مدیرکل و معاون امور اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی، شهردار مشهد، معاون شهردار و رئیس سازمان اجتماعی و فرهنگی شهرداری مشهد، مدیر بهزیستی شهرستان مشهد و جمعی از کارشناسان حوزه اجتماعی ، در محل این مجتمع برگزار شد.
تشکیل مجموعه شوق زندگی، نمونه بسیار موفقی بوده است
وزیر دادگستری با بیان اینکه این نشست با هدف ارائه گزارش از عملکرد مجموعه شوق زندگی تدارک دیده شده است، گفت: تشکیل مجموعه شوق زندگی، نمونه بسیار موفقی بوده است و باتوجه به عملکرد مثبت این مجموعه، تصمیم داریم که این طرح را در سراسر کشور گسترش دهیم. وزارت دادگستری مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودکان است و تمامی دستگاه‌هایی که در کشور در خصوص حقوق کودکان وظایف و اختیاراتی دارند، عضو شورای این مرجع هستند. باید تلاش شود که دستگاه‌های متولی وظایف خود را در این حوزه به‌درستی انجام دهند. بهزیستی نیز یکی از اعضای اصلی همین مرجع ملی است.
دکتر امین حسین رحیمی با بیان اینکه علاوه بر موضوع سرپرستی باید درحوزه حمایت از حقوق کودکان حرکت کنیم، گفت:رسیدگی به مسائل دایره سرپرستی یکی از کارهای بسیار مهم دادستان است. همانطور که طبق قانون حمایت از اطفال، دادستان دستور می‌دهد که کودک به‌طور موقت در مراکز بهزیستی ساماندهی شود، در تلاشیم که این اجازه به تدریج به بهزیستی واگذار شود که بتواند در صور صلاحدید به‌صورت موقت کودک را به خانواده بسپارد و نیازی به حکم امین موقت نیز نباشد. به‌تدریج به سمتی پیش برویم که بهزیستی این اختیار را داشته باشد که بنابه تشخیص مددکاران و متخصصین و در صورت صلاحدید کودک، وی را در مراکز یا پیش خانواده و اقوام به صورت موقت ساماندهی کند.
انسجام، هماهنگی و برادری بین دستگاه‌ها، در این مجموعه بسیار ارزشمند است
وی افزود:کاری که درمجموعه شوق زندگی انجام گرفت، کار بسیار موفقی است و باید تکمیل شود. هرچند مسئولیت‌تان بسیار بیشتر و دشوارتر شده است زیرا دایره سرپرستی و موضوع کودکان و آسیب‌های اجتماعی با حساسیت‌ها و سختی‌های بسیاری همراه است. قطعا با گذشت زمان کار کامل‌تر نیز خواهد شد.
وزیر دادگستری با بیان اینکه انسجام، هماهنگی و برادری که بین دستگاه‌های مختلف صرف‌نظر از مسئولیت اداری در این مجموعه ایجاد گردیده، بسیار ارزشمند است، گفت: اگر می‌خواهیم به مردم خدمت کنید باید تاحدی از وظایف قانونی و چارچوب تعیین شده سازمانی فراتر برویم و نتیجه کار را پیگیری کنیم. همانطور که در رویه فعلی وضعیت مددجویان بعد از ترخیص همچنان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
در ادامه، مدیر کل بهزیستی خراسان رضوی درخصوص اقدامات مجتمع شوق زندگی گفت: بخشی از فعالیت‌هایی که توسط این مجتمع انجام می‌شود، در گذشته زیرنظر دایره سرپرستی و شعبه ۵ دادسرای عمومی و انقلاب و با هدف رسیدگی به امور اطفال، مهجورین، زنان و دختران در معرض آسیب و آسیب‌دیده بوده است. به‌طور مثال در گذشته برای رسیدگی به امور فرزندان جهت دریافت اذن پذیرش و واگذاری و انجام سایرکارهای مربوط به امور اطفال و مهجورین، باید به دادسرا مراجعه می‌شد که این مساله باعث تداعی یک فرایند اداری طولانی در ذهن مراجعان و ایجاد حس نگرانی و تشویش در آنها می شد اما خوشبختانه خانم عابدین زاده شکل دیگری به کار دادند و مجتمع ” شوق زندگی” را راه‌اندازی کردند.
دکتر مسعود فیروزی با بیان اینکه یکی از کارهای مجتمع “شوق زندگی” حمایت از بهزیستی در واگذاری فرزندان به صورت میهمان و امین موقت است، گفت: یکی از کارهای مهم مجموعه شوق زندگی توجه ویژه به ماده ۱۱۸۷ قانون مدنی و ماده ۱۰ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بدسرپرست و بی‌سرپرست و ماده ۳۶ قانون حمایت از اطفال می‌باشد. در اینجا اقدامات بسیار موثری در راستای تسهیل فرآیند فرزند خواندگی و امین موقت انجام گرفته است.
وی افزود: نتیجه این همکاری، کسب رتبه اول حوزه فرزندخواندگی توسط استان خراسان رضوی در کشور است. در خصوص واگذاری فرزندان نیازمند به درمان و دارای معلولیت امسال ۲۴ فرزند و سال گذشته ۳۶ فرزند به خانواده‌های متقاضی فرزندخواندگی واگذار شده‌اند. کلاس‌های آموزشی و مشاوره جهت توجیه این افراد برگزار گردیده و نهایتا نتیجه این می‌شود که با خانواده‌هایی مواجه می‌شویم که هرکدام ۳ کودک دارای معلولیت را به فرزندخواندگی پذیرفته‌اند.
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی با بیان اینکه در مجتمع شوق زندگی اقدامات و فعالیت های جدیدی علاوه بر مسئولیت‌ها و کارهای قبلی انجام می‌گیرد، گفت: قبلا در دادسرای عمومی و انقلاب کار مددکاری انجام نمی‌گرفت. آنجا طبق نظر قاضی حکم پذیرش در مراکز کز بهزیستی یا تحویل کودک به خانواده و سایر کارها نیز بدین منوال انجام می‌شد. اتفاق بسیار مثبت این مجتمع این است که علاوه بر حضور دادیارها و قضات، یک تیم مددکاری تخصصی ۱۲ نفره به‌همراه سمن‌ها و موسسات مردم نهاد نیز در این مکان فعال شده اند و خدمات بسیار متنوعی را به مراجعه کنندگان ارائه می‌دهند. به‌طور مثال تیم وکلابه‌صورت رایگان به خانواده‌ها امور حقوقی را آموزش می‌دهند. اورژانس اجتماعی و کارشناسان بهزیستی نیز اینجا مستقر هستند؛ مددکاران بهزیستی در واقع تسهیلگر و پل ارتباطی بهزیستی با مجتمع می‌باشند.
فیروزی افزود: در گذشته دستور پذیرش در مراکز بهزیستی به‌سرعت صادر می‌شد ولی درحال‌حاضر موضوع به‌صورت تخصصی از طریق تمامی نیروهای مستقر در مجتمع “شوق زندگی” انجام می‌گیرد. به‌طور مثال درخصوص کودکان کار و خیابان که به تکدی‌گری یا دستفروشی مشغول هستند، آنها در ابتدا توسط شهرداری جذب و به مراکز غربالگری منتقل می‌شوند. در مرحله بعدی تیم تخصصی وارد عمل شده و با خانواده‌ها ارتباط برقرار می‌کند. در نهایت به خانواده‌ها آموزش داده می‌شود که این موضوع جرم است و تبعات قانونی دارد. خانواده‌هایی که صلاحیت داشته باشند، فرزند به پیش آنها باز می‌گردد اما وظایف ما همینجا به اتمام نمی‌رسد بلکه به دنبال توانمندسازی خانواده‌ها نیز هستیم. شرایط کودک و وضعیت خانواده تا مدتی همچنان بررسی و پیگیری می‌شود و در راستای توانمند سازی آنها اقدام می‌گردد. کودکانی که حضور آنها در محیط خانواده آسیب‌زا و خطرناک تشخیص داده شود، به‌صورت موقت یا دائم به مراکز بهزیستی انتقال داده می‌شوند.
درحوزه آسیب‌های اجتماعی، خدمات اجتماعی به خدمات قضایی ارجحیت پیدا کرده است
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی با بیان اینکه خانم عابدین‌زاده به‌واسطه نوع نگاه و تفسیری که از آسیب‌های اجتماعی دارند، فرصتی برای جامعه هدف بهزیستی به‌حساب می‌آیند، گفت: یکی از نتایج مثبت تشکیل این مجتمع ایجاد تغییر نگرش است. درحوزه آسیب‌های اجتماعی خوشبختانه خدمات اجتماعی به خدمات قضایی ارجحیت پیدا کرده است. در گذشته مقام قضایی مسئولیت حقوقی خود را انجام می‌داد و مراکز بهزیستی و سمن‌ها نیز به‌صورت جداگانه هرکدام مسئولیت ارائه خدمات اجتماعی را برعهده داشتند اما در حال‌حاضر ارائه خدمات مددکاری و اجتماعی بر خدمات قضایی مقدم شمرده می‌شوند. به‌جای اینکه صرفا از قانون استفاده شود، از نظرات مددکاری و روان شناسی و نگاه پدرانه و دلسوزانه نسبت به خانواده‌ها نیز بهره‌مند می‌شویم. تیم حاضر در این مکان در ابتدا ارزیابی‌ها را انجام می‌دهند، مداخله می‌کند و اگر به نتیجه نرسد و ناتوان از حل مسائل باشد، آنجا دستور به پذیرش می‌دهند و تاحد ممکن سعی در کنترل آسیب‌های اجتماعی و توانمندسازی و بازتوانی افراد دارند.
وی ضمن تاکید بر اینکه مجتمع شوق زندگی باعث ایجاد هم‌افزایی بین سازمان‌ها و نهادهای مختلف شده است، گفت: در گذشته هر نهادی از زاویه نگاه خود به موضوعات می‌نگریست. ولی درحال‌حاضر همه نهادها در ارتباط با هم فعالیت می‌کنند و این باعث می‌شود بسیاری از مسائل به‌سرعت رفع و حل شوند. چنین مجتمعی کمک شایانی به برون‌رفت و چاره‌اندیشی مشکلات بهزیستی خواهد کرد. اینجا فضایی را برای تعامل بین دستگاهی در زمینه آسیب‌های اجتماعی ایجاد کرده است. به‌طور مثال درخصوص معتادین متجاهر ۱۶ دستگاه با هماهنگی هم پای کار هستند. در ساماندهی زنان آسیب‌دیده بیش از ۱۰ دستگاه در ارتباط با هم فعالیت می‌کنند. اینجا جلسات با حضور نماینده دادستان برگزار می‌شود، قانون به‌طور دقیق وظایف و مسئولیت‌های هر ارگان را مشخص می‌سازد.شاید در گذشته یک موضوع در مکاتبات اداری گم می‌شد اما اینجا مصوب می‌شود، همه آن را امضا می‌کنند، پیگیری‌های قانونی انجام می‌گیرد و جلب همکاری دستگاه‌ها تسریع می‌شود.
فیروزی افزود: بهزیستی متولی دو امر مهم می‌باشد. یکی رسیدگی به موضوع آسیب‌های اجتماعی و دیگری افراد دارای معلولیت، به‌عبارتی کسانی که باید توجه ویژه‌ای به آنها داشته باشیم. اقدام بسیار مهم و طلایی که برای این افراد باید اتفاق بیفتد، توانمندسازی است. ما اگر یک معتاد متجاهر را برای ۲۰ سال در مراکز شبانه‌روزی نگه داریم، باز هم کار خاصی نکردیم زیرا بهزیستی آمده است تا در زمینه توانمندسازی افراد اقدام کند، به‌‌طوری که شرایط برای زندگی مستقل این افراد مهیا شود.
وی با بیان اینکه برگزاری جلسات متعدد آموزشی یکی از اقدامات بسیار مثبت این مجتمع می‌باشد، گفت: بسیاری از مددکاران و کارشناسان بهزیستی از آنجایی که در حیطه مسئولیت و وظایف سازمانی خود همواره فعالیت کرده‌اند، ممکن است هیچ شناختی نسبت به مسائل حقوقی نداشته باشند. از طرفی برخی از حقوقدان‌ها نیز شاید زیاد با مسائل بهزیستی و نظرات روانشناختی و مددکارانه آشنا نباشند. خوشبختانه درحال‌حاضر سریعا جلسات برگزار می‌شود، دستگاه‌های متولی سریعا موضوعات روز را بررسی و راه‌حل عملکردی را بیان می‌کنند .این جلسات متعدد آموزشی موجب می‌شود که به‌صورت چند جانبه نسبت به فرهنگ سازمانی، دستورالعمل‌ها، اسناد و آئین نامه‌ها و… آگاهی کسب کنیم. در این حالت تمامی سازمان‌ها فارغ از مسئولیت سازمانی خود با ابعاد مختلف پدیده‌ای به عنوان آسیب دیدگان اجتماعی آشنا می‌شوند ودر کنار هم در راستای چاره‌اندیشی و رفع آن اقدام می‌نمایند.
میزان تشکیل پرونده در حوزه شبه‌خانواده به طور فاحشی کاهش یافته است
معاون دادستان و سرپرست دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه ۵ مشهد نیز در این جلسه با بیان اینکه در مجموعه شوق زندگی تلاش شد تا روش‌های اجرایی مورد نظارت بیشتر قرار گیرد و ضعف‌ها اصلاح شود، گفت: در این مرکز، قسمتی مربوط به انجام وظایف پدرانه دادستان جهت حفظ حقوق مهجور و صغیر است و ۱۰ واحد مددکاری که اینجا مستقر هستند نیز ارتباط مستقیمی با شعب دارند که در حوزه‌های مختلف مثل کودکان کار، سالمندان، توانبخشی، همسرآزاری و… فعالیت می‌کنند. موسسات مردم نهاد برخی آموزش‌های حقوقی را به‌صورت حضوری به مردم ارائه می‌دهند. درخصوص رسیدگی به موضوع زنان و دختران آسیب‌دیده نیز ، کارمندان بهزیستی اینجا مستقر هستند. یکی از حیطه‌های کاری مهم در اینجا رسیدگی به موضوع کودکان بزه‌دیده است. مهم‌ترین وظیفه قوه قضاییه این است که مسبب کودک بزه دیده را پیدا و مجازات کند. در این مرکز اولویت این است که با رویکرد ترمیمی و مسالمت‌آمیز در راستای رفع معضل اقدام کنیم و شرایط را برای برگشت فرد به خانواده و بهبود وضعیت او به‌کار بندیم تا مشکلات در داخل خانواده‌ها رفع گردد.
نیره عابدین‌زاده افزود: هدف در وهله اول، جداسازی کودک از خانواده نیست؛ در مدل کنونی تلاش بر جداسازی نیست و کار بسیار سخت‌تر شده است.اینجا تیم‌های تخصصی مستقر هستند و مداخلات به‌موقع و سریع انجام می‌گیرد.شبکه ناظرین مستقیما به خانواده‌ها مراجعه کرده و سعی در رفع و چاره‌اندیشی مشکل در درون خانواده‌ها را دارند.
وی با بیان اینکه میزان تشکیل پرونده در حوزه شبه‌خانواده که بحث جداسازی کودکان و سپردن آنها به بهزیستی است به طور فاحشی کاهش یافته است، گفت: درحال‌حاضر ارتباط بین سازمان‌ها بیشتر شده و گرفتن فرزندان از خانواده‌ها به‌راحتی انجام نمی‌گیرد زیرا شعار اصلی ما حفظ کانون خانواده است.
معاون دادستان افزود: تشکیل پرونده در حوزه توانبخشی افزایش یافته و این شاید تاحدی خوشایند باشد که خانواده‌ها به‌منظور دریافت حمایت قانونی از افراد دارای معلولیت به مراجع قضایی مراجعه می‌کنند.
بازپیوند ۹۶۹ کودک کار و خیابان به خانواده زیستی
وی ضمن تاکید بر اینکه هر اتفاق غیرحرفه‌ای در حوزه کودکان می‌تواند باعث متلاشی شدن یک خانواده شود، گفت: تاکنون ۹۶۹ کودک کار و خیابان به خانواده زیستی بازپیوند داشته‌اند. اگر فرآیند شبکه‌سازی و مداخلات نبود این کودکان باید همان ابتدا به مراکز بهزیستی ارجاع داده می‌شدند. درحالیکه ابتدا شرایط خانواده سنجیده می‌شود، خانواده در خصوص غیرقانونی بودن این اقدام توجیه می‌گردد، مددکاران به خانواده‌ها مراجعه می‌کنند و تمامی موارد توسط آنها سنجیده می‌شود و در راستای توانمندسازی خانواده‌ها اقدام می‌گردد. اگر خانواده موثر نباشد، کودک به قیم و سرپرست قانونی تحویل داده می‌شود و در غیر این صورت در مراکز بهزیستی نگهداری می‌شود.
عابدین زاده خاطرنشان کرد: مجموعه شوق زندگی با تلاش و همکاری همه دوستانی که در این شبکه همکاری کرده‌اند اعم از سازمان بهزیستی، شهرداری، کانون وکلا، موسسه‌های مردم نهاد، خیریه‌ها و… شکل گرفته است. درحال‌حاضر فعالیت این مجتمع خیلی تخصصی شده، در ابتدا مدل و پروتکلی نداشتیم ولی الان به اعتماد و ایمان قلبی رسیده ایم و گروه به کار خود ایمان آورده لذا در مسیر گسترش و ارتقای این مجموعه حرکت می‌کنیم.
تلاش در جهت بازپروری و توانمندسازی خانواده و فرد آسیب دیده به طور همزمان
معاون امور اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی نیز در این جلسه با بیان اینکه حمایت از دختران و زنان در معرض آسیب یکی از فعالیت‌هایی است که در این مجموعه انجام می‌گیرد، گفت: با توجه به شرایط فعلی مراکز روزانه در این مکان مستقر شده‌اند و این کمک می‌کند افراد در همان بدو ورود و شناسایی از کمک تیم‌های تخصصی حقوقی و مددکاری بهره‌مند شوند. همانطور که گفته شد در اینجا تشخیص داده می‌شود که این افراد به مراکز اقامتی بروند یا در مراکز روزانه به آنها خدمات تعلق گیرد. درصورتی که شرایط خانواده ناایمن تشخیص داده شود، ضرورت دارد که این جداسازی اتفاق بیفتد. اما درصورتی که شرایط ناایمن نباشد، فرد در درون خانواده خدمات تخصصی را دریافت می‌نماید. در این حالت دختران در مراکز و دور از خانواده نگهداری نمی‌شوند و روی بازپروری و توانمندسازی خانواده و فرد کار می‌شود.
شهره شاهرودی افزود: در اینجا مهم نوع نگرشی است که شکل گرفته و مداخلات اجتماعی بر مداخلات قضایی ارجحیت پیدا کرده است. امیدواریم این نگرش در تمامی استان‌ها تسری یابد. در بسیاری موارد سیستم قضایی در ارتباط تنگاتنگ با بهزیستی فعالیت می‌کند و تشکیل این مجتمع روند همکاری و همفکری را بسیار تسهیل کرده است.
