عضو پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی گفت: مهمان‌نوازی در فرهنگ ایرانی اسلامی بسیار مورد تاکید قرار گرفته است، اما باید به همان اندازه که اصول مهان‌نوازی به میزبان آموزش داده می‌شود، اصول مهمان بودن نیز باید به افراد آموزش داده شود.
به گزارش صبح مشهد، رضا رضوانی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص فرهنگ میزبانی اظهار کرد: در اینکه میزبانی مناسبی از زائر نمی‌شود هیچ شکی وجود ندارد. میزبانی را می‌توان پذیرایی از مهمان و زائر تعریف کرد و فراهم کردن راحتی مهمان را باید در ادامه میزبانی دانست. باید گفت که در فرهنگ ایرانی و اسلامی روی این موضوع بسیار تاکید شده و گفته می‌شود که مهمان حبیب خداست.
وی اضافه کرد: پیامبر نیز تاکید می‌کنند زمانی که مهمان وارد خانه می‌شود خداوند برکت صاحباخانه را فراهم می‌کند، هرآنچه که دارید باید در اختیار مهمان قرار دهید. در پیشینه و گذشته خود نیز موضوع مهمان و غریب‌نوازی بسیار مورد تاکید بوده است. یکی از ویژگی‌های بارز فرهنگ ایرانی همین مهمان‌نوازی است.
رضوانی ادامه داد: البته در حال حاضر این مورد تغییر کرده است و از آنجایی که تعریف سفر در حال حاضر با معنی لذت بردن همراه شده، بر همین اساس برخی از خدمات فراهم شده است. گفته می‌شود که گردشگری از قرن ۲۰ به بعد شکل گرفته است و این نگاه موجب شد که بنگاه‌های اقتصادی شکل گرفته و کسب درآمد در اولویت قرار گیرد. این نگاه اقتصادی نگاه طعمه‌ای را نیز ایجاد کرد و باعث شد که هدف اول کسب درآمد باشد.
وی گفت: در نتیجه این موارد باعث شد که نگاه اقتصادی پررنگ‌تر شود و موارد دیگر معنای خود را از دست بدهند. در مشهد نیز که شهری زیارتی است، ورود حجم زیادی از مسافر به یک مقصد مشکلاتی را برای جامعه میزبان فراهم خواهد کرد مانند گرانی، ازدهام، ترافیک آلودگی و … اما در نهایت مردم مشهد با فشارهایی که در این حوزه تحمل می‌کنند معتقدند که مسافران مهمان امام رضا(ع) هستند و باید احترام آن‌ها حفظ شود.
رضوانی خاطرنشان کرد: این مورد نشان می‌دهد که مردم ما هنوز بن‌مایه‌های میزبانی را دارند اما ما به عنوان متولیان این حوزه نتوانستیم به آن شکل دهیم تا بتوانیم آنچه از آن به عنوان فرهنگ میزبانی یاد می‌شود، اجرا کنیم. البته باید به این مورد نیز اشاره کرد که در تعریف جهانی چیزی به نام فرهنگ میزبانی وجود ندارد.
وی تصریح کرد: در جهان اصول مهمان‌نوازی مطرح است و مهمان‌نوازی به عنوان یک رفتار حرفه‌ای آموزش داده می‌شود و با مفهوم فرهنگ میزبانی ما کاملا متفاوت است، به عقیده من ما در این تعریف‌ها ضعفی اساسی داریم.
رضوانی اضافه کرد: بخش خدمات در گردشگری مذهبی و زیارت از جنس انسان محور است و زیر بخش‌های متعددی مانند حمل‌ونقل، اقامت، پذیرایی و … را شامل می‌شود که در تمام موارد و زیرشاخه‌های آن باید اصول مهمان‌نوازی آموزش داده شود.
وی ادامه داد: همان اندازه‌ای که میزبان باید برای مهمان امکانات فراهم کند و به درستی از او پذیرایی کند، مهمان نیز وظایفی بر عهده دارد که متاسفانه در بخش‌های گردشگری فرهنگی به این مورد کم‌تر توجه شده و در آموزش‌ها به شکلی ضعیف به آن‌ها می‌پردازیم.
مهمانان باید به ارزش‌های جامعه میزبان احترام بگذارند
رضوانی عنوان کرد: مهمان نیز باید به هنجارها و ارزش‌های جامعه میزبان احترام بگذارد. برای مثال می‌توان گفت که شکل‌گیری گردشگری در چند سال گذشته در مشهد تاثیرات منفی در شهر داشته است. ما تنها نگاه اقتصادی به این موارد داشته‌ایم، اینکه خدمات ارائه کنیم و کسب درآمد داشته باشیم، اما متاسفانه از دیگر سمت مهمانی وارد شده است که ارزش این موارد را درک نکرده و تقریبا نگاهی بالا به پایین داشته است.
وی مدعی شد: به عقیده من همان اندازه که باید اصول مهمان‌نوازی به میزبان آموزش داده شود، اصول مهمان بودن نیز باید آموزش داده شود. ایجاد تاسیسات گردشگری متناسب با مهمانان مانند هتل‌ها و … باعث شد که کفه ترازو به نفع مهمان سنگین شود و بیشترین وظیفه بر عهده میزبان بوده و مهمان وظیفه کمتری را بر گردن خود احساس می‌کند.
رضوانی گفت: گردشگری یک موضوع کاملا فرابخشی است، جامعه‌ای که بخواهد به خوبی میزبانی کند باید بسیاری از مسائلش نیز به خوبی حل شده باشد. برای مثال مشهد شهری است که از حاشیه شهر زیادی برخوردار است و با این وضعیت چطور یک جامعه می‌تواند میزبان خوبی برای مهمانان تازه وارد شده باشد؟ از دیگر مشکلات مهمان‌نوازی در مشهد می‌توان به این مورد اشاره کرد که ما نتوانسته‌ایم آداب معاشرت را به خوبی آموزش دهیم که بخش‌های مدیریت دولتی و خصوصی نیز نقش پررنگی در این حوزه ایفا می‌کنند. آموزش داشتن یک لبخند ساده پیش‌پا افتاده‌ترین موضوع برای میزبانی از مسافر است؛ چراکه اگر اینگونه نباشد برای مسافران دافعه ایجاد می‌شود.
وی بیان کرد: برای مثال کشور تایلند که در بحث گردشگری ورودی یکی از کشورهای موفق است شعاری دارد با این عنوان که «به سرزمین لبخندها خوش آمدید، کسی به شما اخم نخواهد کرد مگر اینکه شما این کار را انجام دهید» و می‌بینیم که با این شعار به خوبی پیش رفته‌اند.
رضوانی اضافه کرد: مواردی از جمله نشستن و برخاستن، تعاملات اجتماعی، حفظ حریم خصوصی و … که در جوامع مختلف نیز متفاوت است، می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد. ما اگر بخواهیم میزبان خوبی باشیم باید این موارد را نیز به خوبی به بخش‌های درگیر با گردشگری بیاموزیم.
وی ادامه داد: همانطور که گفته شد یکی از مشکلات بخش مدیریت این حوزه است، برای مثال فردی که پرسنلی را در حوزه تاسیسات گردشگری استخدام می‌کند بیشتر هدف کسب درآمد دارد و به موارد دیگر توجهی ندارد.
رضوانی گفت: البته به عقیده من عزمی جدی برای مدیریت موارد گفته شده و آموزش اصول اولیه مهمانداری به بسیاری از تاسیسات گردشگری وجود ندارد. البته باید گفت که در این حوزه دوره‌هایی برگزار می‌شوند که تعداد کمی از آن‌ها تاثیرگذار هستند و ما هنوز فاصله زیادی با نقطه هدف داریم.
وی در خصوص مشارکت بخش دولتی در میزبانی از مسافران گفت: برای مثال بخش حمل‌ونقل درون شهری زیر نظر شهرداری مدیریت می‌شود که در سال‌های گذشته مدیریت بخش تاکسیرانی به حوزه‌های مورد نظر ورود پیدا کرده‌اند و برای میزبانی شایسته برنامه‌ریزی کرده‌اند که در حال حاضر یا متوقف شده‌اند یا موفق نبوده‌اند.
رضوانی عنوان کرد: البته دلیل تاثیرگذاری پایین و موفق نبودن این دوره‌ها می‌تواند حضور تعداد پایینی از افراد در آن باشد. برای مثال برخی از دوره‌های تاکسیرانی تنها برای تاکسی‌هایی برگزار می‌شوند که مخصوص گردشگران هستند و به عقیده من این دوره‌ها باید برای تمام فعالان این حوزه برگزار شود.
نگاه بلند مدتی در حوزه مهمان‌نوازی وجود ندارد
وی خاطرنشان کرد: بخش خصوصی نیز تا امروز بر اساس مدار اقتصادی خود پیش رفته است. در برخی از تاسیسات گردشگری که بخش خصوصی آن‌ها را اداره می‌کند می‌توان شاهد این موضوع بود که آموزش‌ها به خوبی ارائه شده است و آن‌ها تعامل خوبی با مشتری خود دارند، اما بحث کسب درآمد بیشتر مخصوصا در پیک حضور مسافران باعث می‌شود که در بخش خصوصی نیز استانداردها فراموش شده و آموزش‌ها نیز به کار گرفته نشود. باید گفت که در کل نگاه بلند مدتی در این حوزه وجود ندارد. همانطور که در ابتدا نیز گفته شد ما فرهنگ مهمان‌نوازی را داریم اما آیا آموزش‌های حرفه‌ای در این حوزه را نیز فراهم کرده‌ایم؟
