نویسنده: علیرضا حیدری
یکی – دو سال پیش دکتر عباس صالحی درنمایشگاه کتاب، کتابخانه ها و کتابفروشی های مشهد را یکی از جلوه های بارز و تاریخی مشهد معرفی کرد که در یکصد سال اخیر محل رجوع اهل علم و دانش بوده است. درآیین گشایش پردیس انتشارات امام هم دکتر صالحی بر این موضوع تاکید کرد و کتابخانه ها و کتابفروشی های مشهد را یک امکان فرهنگی وحتی یک جاذبه گردشگری معرفی کرد. دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی هم در مقاله ای عالمانه با عنوان « مشهد و کتابفروشی های پنجاه سال پیش» در شماره ۷۰مجله بخارا به تفصیل از یک ظرفیت فرهنگی و تاریخی مشهد یاد می کند که گاه از نظرها پنهان مانده است وبازسازی و باز نمایی برخی از این کتابفروشی ها و چاپخانه های مشهد قدیم که هنوز ردواثری از آنها باقی است و می تواند یادنمایی از گذشته نه چندان دور مشهد باشد. استاد شفیعی کدکنی در آن مقاله فاخر با برشمردن کتابفروشی های نامدار ودیروز مشهد بحث خود را اینگونه تمام می کند که: « امروز، مشهد، صد برابروحتی هزار برابرسال‌های کودکی و نوجوانی من شده است و کتابفروشی‌های بسیار خوب و پیشرفته‌ای در گوشه و کنار آن وجود دارد و از این کتابفروشی‌های مورد بحث ما چند تایی بیشتر باقی نمانده است که احتمالاً رونق کتابفروشی‌های جدید را هم ندارند اما کسانی که بخواهند تاریخ فرهنگ و ادب مشهد را در پنجاه سال قبل بنویسند از مراجعه به تاریخ آن کتابفروشی‌ها گزیری نخواهند داشت.»
همین پیشینه در حوزه کتاب و نشر باعث شده است خراسان و مشهد تنها استان و شهری در کشور باشد که فرصت هایی ممتاز در قیاس با دیگر استان ها و شهرهای کشور پیدا کرده است. موقعیت زیارتی ، وجود دو قطب علمی حوزوی و دانشگاهی در مشهد، همسایگی با کشورهای فارسی‌زبان، شبکه توزیع مناسب در استان، شبکه مناسب کتابفروشی، وجود کتابخانه‌های مهم و قدیمی در مشهد، وجود رسانه‌های پرقدرت در این استان، وجود مراکز علمی‌و‌فرهنگی خوب ، فرصت‌های ویژه استان خراسان‌رضوی در زمینه کتاب است فرصت‌های طلایی خراسان‌رضوی است که می تواند این اقلیم رابه قطب صنعت نشر در کشور تبدیل کند.
به همین دلیل است که معاون فرهنگی وزیر ارشاد مطمئن است «خراسان‌رضوی می‌تواند قطب نشر مکتوب کشور و حتی جهان‌اسلام باشد واین موضوع، دور از دسترس نیست اما تحقق آن به هماهنگی و هم‌افزایی در بین مسئولان دستگاه‌های مختلف نیازمند است.»
امروز مشهد کتابخانه عظیم آستان قدس رضوی را دارد که منبع و مرجع مهمی برای اهل مطالعه و پژوهش است کتابخانه ای که قدمت آن مربوط به ۱۱ قرن قبل است. در کنار آن، کتابخانه مسجد گوهرشاد و کتابخانه دانشگاه فردوسی و نیز انبوه کتابخانه های ریز و درشتی که هرکدام می تواند فرصت فرهنگی خوبی برای مشهد باشد. آخرین آمار می گوید « در حال حاضر بیش از ۱۵۵ هزار نسخه کتاب خطی و چاپ سنگی نفیس و نایاب در گنجینه مخطوطات آستان قدس رضوی نگهداری می شود. یک میلیون و ۷۵۰ هزار نشریه و روزنامه در مدیریت امور اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی موجود است که پژوهشگران با بهره مندی از خدمات تالار محققان می توانند از منابع این مجموعه استفاده کنند.» برخی از کتابخانه های مشهد اهدایی بزرگان علم و دانش است که ارزش آنها را دوچندان می کند و بعضا آثار خطی ومنحصر به فردی درآنها وجود دارد.
جایگاه صنعت چاپ و نشر در استان خراسان رضوی هم بر کسی پوشیده نیست. فعالیت مجموعه های تخصصی همچون دانشگاه فردوسی و حوزه های علمیه و دانش پژوهان مشهد بر رونق نشر مشهد و خراسان افزوده است و وجود ۷۰۰ ناشر فعال برای خراسان رضوی امتیازی مهم است.
شاید همین فرصت ها و ظرفیت ها باعث شده است برای ۲۰۱۷ در حوزه نشر نمایشگاه بین المللی کتاب با حضور کشورهای جهان اسلام پیش بینی شود ونیزقراراست شهرک چاپ و نشر خراسان برای سال ۲۰۱۷ میلادی راه اندازی و بهره برداری شود.
هم اندیشی های متعدد با اهالی کتاب و نشر و شنیدن مشکلات آنها برای برطرف کردن موانع پیش روپیش از فرارسیدن ۲۰۱۷ و ایجاد فرصت های تعامل با جهان به ویژه ناشران و کتابخانه های جهان اسلام، در سال ۲۰۱۷ زمینه های بسط و گسترش این امکان فرهنگی را برای پژوهشگران فراهم می کند تا علاوه بر معرفی مشهد به جهان اسلام ، فرصت های برابر نیز برای پژوهشگران و ناشران ایرانی و خراسانی ایجاد کند تا در دو حوزه فکری و فرهنگی و نیز اقتصاد فرهنگ راه های جدیدی باز شود.
