دستیار تحقیقاتی دانشگاه سایمون فریزر کانادا گفت: همه گونه‌های جانوری ارزشمند هستند و یوزپلنگ به عنوان یک گربه‌سان بزرگ‌جثه و البته در معرض انقراض اهمیت ویژه‌ای دارد، اگر این جانور از دست برود عملا در هیچ نقطه دیگری از جهان وجود نخواهد داشت و از فهرست دنیا حذف می‌شود به همین دلیل حفظ و حراست از آن اهمیت و ارزش خاصی دارد.
به گزارش صبح مشهد به نقل از ایسنا دکتر حسین ظهوری دکترای تنوع‌زیستی به مناسبت روز ملی پوزپلنگ ایرانی ، با تاکید براینکه یوزپلنگ در واقع یوز آسیایی است چراکه در گذشته در آسیا پراکنش داشته است، گفت: به دلیل انقراض این گونه در مناطق مختلف آسیا، یوزپلنگ تنها در ایران پراکنش دارد به همین دلیل به یوزپلنگ ایرانی شهره شده است.
وی به تشریح شاخصهای این جانور پرداخت و گفت: یوزپلنگ در تقسیم‌بندی حیوان در زمره گربه‌سانان قرار دارد، البته در حد واسط سگ‌سانان و گربه‌سانان نیز جای گرفته است چراکه برخی مشخصه‌های این حیوان به سگ‌سانان و برخی دیگر به مانند گربه‌سانان است، اما از نظر آناتومی و مشخصات کلی شبیه گربه‌هاست، به همین دلیل جزو گربه‌سانان قرار گرفته است.
ظهوری گفت: یوزپلنگ گربه‌سان بزرگ جثه‌ای است که از نظر ظاهری شبیه به پلنگ است، با این تفاوت که یک یال روی گردن خود دارد که هیچ گربه‌سان دیگری آن را ندارد، همچنین خط اشکی دارد که در دیگر گربه‌سانان ایران دیده نمی‌شود، خال‌های بدن یوزپلنگ توپر بوده و این مهم شاخصه این حیوان است و مانع تشابه آن با پلنگ شده است، این حیوان دست و پایی کشیده و بلند و دم درازی دارد که پلنگ فاقد این مشخصات است.
وی با بیان اینکه یوز آسیایی تنها گربه‌سانی است که در زمان راه رفتن رد ناخن‌های خود را روی زمین می‌گذارد در صورتی که گربه‌سانان دیگر توانایی جمع کردن ناخن‌های خود را دارند تا اثری باقی نماند، افزود: این گربه‌سان ضعیف و ظریف است، شکار را خودش انجام می‌دهد و تازه می‌خورد به همین دلیل نگهداری آن در اسارت سخت است، در صورتی که پلنگ شکار را انجام می‌دهد و بعد از مدتی آن را مصرف می‌کند و حتی ممکن است گوشت بو بگیرد و بعد بخورد و این تفاوت ظرافت یوزپلنگ را نشان می‌دهد.
این دکترای تنوع زیستی اضافه کرد: سرعت یوزپلنگ نقطه قوت و ضعف این حیوان به شمار می‌رود به طوری که سرعت بسیار زیادی را تنها برای چند ثانیه دارد، این سرعت به قدری از حیوان انرژی می‌گیرد که پس از آن باید استراحت کند، این امر خود عامل شکار این حیوان و به نوعی عامل ضعف یوز محسوب می‌شود، در این شرایط شکار این گونه با موتورسیکلت به سادگی انجام می‌شود.
وی عنوان کرد: شاخصه این جانور سرعت بسیار زیاد است، اما نقطه ضعف آن نیز محسوب می‌شود، چراکه اگر شکار انجام نشود، خطرات بسیار را به پوزپلنگ تحمیل می‌کند، حیوان بارها برای نزدیک شدن به شکار خود سرعت خود را بالا میبرد و این امر انرژی بالایی از او می‌گیرد، حتی ممکن است خطر مرگ را برای او به همراه داشته باشد.
ظهوری در خصوص پراکندگی این جانور در ایران گفت: پراکنش این جانور در بخش‌های مرکزی ایران همچون استان‌های سمنان، یزد و خراسان است که لکه‌ای را در قسمت مرکزی به سمت شرق بر روی نقشه ایجاد کرده است، اما اینکه امروز هم شاهد حضور این حیوان در این مناطق هستیم یا خیر به عوامل متعددی برمی‌گردد. البته تعداد آنها قطعا در حدی نیست که به وفور شاهد حضورشان باشیم.
وی با بیان اینکه متاسفانه این جانور تقریبا در معرض انقراض است و وخامت شرایط آن از در معرض خطر بودن گذشته است، گفت: در IUCN(اتحادیه محافظت از طبیعت) شاخصهای تحت عنوان bottle neck(گردن بطری) وجود دارد که در خصوص کاهش جمعیت یوزپلنگ آسیایی و ایرانی بکار می‌رود، اما این گونه با این میزان ارزش زیستی در معرض انقراض است و تنها نقطه‌ای که می‌توان آن را دید، ایران است.
وی با تاکید بر اینکه در چرخه اکولوژیک و زیستی یوز نقش خاصی را به عنوان گوشتخوار در راستای کنترل جمعیتی ایفا می‌کند، افزود: متاسفانه وضعیت حیات وحش ما اسف‌بار است به طوری که جمعیتی وجود ندارد که یک کنترل‌کننده و شکارگر وجود داشته باشد، به همین دلیل مدیریت در زمینه حفاظت کاری ظریف و حساس است.
به گفته وی، در چنین شرایطی به هیچ عنوان آزمون و خطا در حوزه حفاظت جایی ندارد، بلکه با توجه به ارزشمند بودن این گونه حفاظت از آن باید با مدیریتی درست انجام شود. حذف چنین گربه‌سانی از چرخه اکولوژیک تاثیر بزرگی بر چرخه زیستی خواهد داشت، چراکه گربه‌ها نقش شکارگر و کنترل‌کننده جمعیت را دارند.
ظهوری در خصوص خطرات و تهدیدات متوجه این گونه جانوری اظهار کرد: یوزپلنگ آسیایی به مانند تمامی گونه‌های حیات‌وحش ایران در معرض خطرات گوناگونی است، اولین خطر و عامل تهدید این گونه جانوری ارزشمند زیستگاه است که متاسفانه از بین رفته است و به تبع آن منابع غذایی و پناه او از بین می‌رود، اما حضور انسان در زیستگاه این حیوان مانند عبور جاده‌ای و روستاییان باعث شده است که برخی از سودجویان اقدام به شکار کنند.
وی افزود: البته امروز تعداد این حیوانات به قدری نیست که شکار به وفور انجام گیرد، اما به هر حال از گذشته عامل شکار وجود داشته است، همچنین شاهد تصادفات جاده‌ای بودیم که همان تعداد اندک به دلیل این خطر متحمل آسیب‌های جدی شده‌اند. در کل یوز آسیایی وضعیت بسیار بغرنجی دارد و متاسفانه شرایط امیدوارکننده‌ای را در خصوص این گونه شاهد نیستیم.
این دکترای تنوع زیستی در خصوص اقدامات حفاظتی برای این گونه عنوان کرد: انجمن یوز در کار مطالعات جمعیتی، فرهنگی و آموزش عمومی فعالیت دارد و علاوه بر آن دفتری با عنوان دفتر حفاظت از یوز در سازمان محیط زیست استقرار دارد و انصافا در دوره آخر مدیریتی دفتر یوز زحمات زیادی کشیده شده است که قابل مقایسه با دوره قبل نیست. با بودجه اندک در دسترس دوربین تله‌ای نصب شد و از وضعیت جمعیتی یوز اطلاعات مطلوبی به دست آمد و علاوه بر آن در امر فرهنگ‌سازی و ترویج آگاهی نسبت به ارزشمندی این گونه تلاش فراوانی صورت گرفته است.
وی با تاکید بر اینکه حفاظت فیزیکی ما در مورد همه گونه‌ها خاصه یوز ضعیف است، اولین اقدامات در بحث حفاظت فیزیکی را فرهنگ‌سازی و آموزش عنوان کرد و گفت: حفاظت فیزیکی در گروه فرهنگ‌سازی، احیای زیستگاه‌ها و مطالعات علمی است تا جانور به زندگی طبیعی خود نزدیک شود. البته این امور در کلام ساده است در صورتی که در عمل احیای یک زیستگاه و زیستمند کردن جانور بسیار دشوار است.
ظهوری گفت: جانوران برای تکثیر و تولیدمثل باید نر و ماده باشند که این خود مسئله‌ای است. در حال حاضر دو یوزپلنگ دلبر و کوشکی در کشور هست که در اسارت هستند تا بلکه بتوان با تلاش فراوان تکثیر و جفت‌گیری موفقی انجام شود، ولی همه اقدامات برای حفاظت و تکثیر یوز نیازمند تدوین راهکارهای مدیریتی است که البته این امر نیازمند اعتبار مالی، پشتوانه علمی و نیازمند حمایت دولت، مردم و فرهنگ‌سازی است.
رییس موسسه مردم نهاد SCBAT (حفاظت از خفاشان در بریتیش کلمبیا کانادا) تاکید کرد: ایران در مقایسه با برخی کشورهای دنیا از وسعت چندانی برخوردار نیست، اما از نظر تنوع جانوری و اکوسیستم جزو کشورهای خاص و در نوع خود بی‌نظیر است و لازم است در راستای حفاظت این سرمایه کوشید.
انتهای پیام
