گرافیست مشهدی با انتقاد از نبود دغدغه حجاب در دولت، تخصیص یارانه به کارهای فرهنگی، حذف موازی‌کاری دستگاه‌های دولتی، تخصیص بودجه فرهنگی به سازمان‌های فرهنگی مردمی و انسجام آن‌ها را راهکار برون‌رفت از وضعیت موجود در جامعه دانست.
به گزارش صبح مشهد به نقل از فارس، همایش «ع» همزمان با هفته عفاف و حجاب در مشهد برگزار شد و جمعی از فعالان این عرصه از سراسر کشور در آن حضور داشتند، افرادی که خود پرچم‌دار عفاف و حجاب کشور بودند و با شرکت در جشنواره، توانستند حائز مقام شوند.
حمید فخار، گرافیست مشهدی است که تندیس «ع» نقره‌ای را در بخش گرافیک این جشنواره به دست آورد.
وی فرزند شهید انقلاب، محمدحسین فخار و متولد سال ۵۶ است. آن‌گونه که خود می‌گوید فعالیت‌های فرهنگی و هنری خود را از سال اول دبیرستان یعنی سال ۷۰ و با ورود به مدرسه شاهد «شهید حکمت» آغاز کرده است.
در ادامه گفت‌وگوی ما را با این هنرمند مشهدی خواهید خواند.
- به عنوان اولین سوال بفرمایید چه آثاری از شما در این جشنواره حائز رتبه شد؟
دو اثر پوستر من در این همایش حائز رتبه شده است؛ یکی از آن‌ها پوستری است از مجموعه «رسم محبت» که فتومونتاژ است؛ در این پوستر بحث ارتباط با نامحرم از نظر کلامی مطرح‌شده است؛ پیام طرح این است که باید در حد ضرورت با نامحرم ارتباط برقرار کرد و نیاز نیست برای یک کار کوچک بیش از حد صحبت نمود. این اثر در سال ۹۲ تولید شد.
- و اثر دوم شما؟
اثر دوم من یکی از کارهای آلبوم چهل پوستری «سبک زندگی» با موضوع چادر است، با این موضوع که قدمت چادر در ایران به قبل از اسلام می‌رسد. برای این پوستر عکسی انتخاب‌شده بود با این مضمون که خانمی بسیار محجبه در نقوش حجاری‌شده تخت جمشید به چشم می‌خورد، این تصویر سندی است برای حجاب ایرانیان پیش از اسلام. این اثر نیز در سال ۹۱ تولیدشده است.
- با توجه به اینکه این پوسترها را قبلاً تولید کرده‌اید، بفرمایید خاستگاه آن‌ها کجا بوده است؟
خاستگاه این پوسترها نهضت مردمی پوستر انقلاب است، چون خودم از اعضای این مجموعه هستم؛ در دوره‌های قبل کارگاه‌هایی تشکیل شد که این پوسترها محصولات آن کارگاه‌ها بوده است.
- بازخورد این آثار به چه صورت بوده است؟
خوشبختانه هردو اثر بسیار پر بازخورد بوده است. اثر تخت جمشید برای خیلی‌ها عجیب بود، چون بسیاری از افراد نمی‌دانستند که زنان ایرانی پیش از اسلام نیز محجبه و پایبند به مسائل اخلاقی بوده‌اند؛ همان زمان این پوستر در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌ها خیلی مورداستفاده قرار گرفت و حتی خبرگزاری‌ها به این اثر به‌عنوان سند محجبه بودن خانم‌های ایرانی قبل از اسلام توجه ویژه نمودند، البته در یک روزنامه هم چاپ شد.
- و رسم محبت؟
رسم محبت هم بازخوردهای عجیبی داشت. سال گذشته که این مجموعه پوستر در تهران اکران شد، مجمع اصلاح‌طلبان واکنش منفی شدیدی نسبت به آن نشان داد و حتی در کانال‌های تلگرامی با بازدیدکننده‌های چند ده‌هزارنفری با نگاهی سیاسی به تمسخر این اثر پرداخته شد. در واقع از هردو جبهه روی آن بحث‌های بسیاری شد. اما خب از این کار نیز استقبال زیادی شد، خودم در شبکه‌های اجتماعی و حتی وبلاگ‌های زیادی دیدم که خانم‌ها به‌طور خودجوش این پوستر را منتشر می‌کردند و در واقع مورد اقبال عمومی قرار گرفت.
- چرا استقبال خوبی شد؟
خب هم محتوای خوبی داشت و هم پردازش خوبی شده بود، از نظر فنی هم کار خیلی خوبی درآمد.
- با توجه به ورود نهادهای مختلف در حوزه عفاف و حجاب، بین فعالیت‌های مردمی و دولتی چه تفاوتی را احساس می‌کنید؟
راستش ما منتظریم از سمت دولت کاری بشود، چون یا کاری انجام‌نشده و یا اگر هم شده، خیلی کم است و به چشم نمی‌آید! یعنی اگر کاری انجام‌شده، صرفاً در جامعه هدف اداری بوده است. مثلاً دستوری صادرشده مبنی بر اینکه ورود در بعضی ادارات فقط باید با چادر صورت بگیرد. متأسفانه از دولت‌های مختلف و متضاد باهم نیز فشارهایی در رابطه با جلوگیری از بحث عفاف و حجاب واردشده است.
- یعنی با انجام این قبیل کارهای دستوری مخالف هستید؟
البته نمی‌توان به این کار نقدی وارد کرد، اما حالت دستوری و کلیشه‌ای دارد. به هر حال ما یکسری قوانین حکومتی داریم که باید از برخی معضلات اجتماعی مثل بی‌حجابی جلوگیری کند. این مساله امری فرهنگی است و همه می‌گویند که باید کار فرهنگی شود، اما بالأخره یکی باید این کار فرهنگی را انجام بدهد یا نه؟ به نظر من کار خاصی انجام نمی‌شود و مجموعه‌های مردمی دغدغه‌های خاص خود را داشته‌اند که در این زمینه ورود پیدا کرده‌اند، اما خب درزمینه‌های دولتی خیلی اراده‌ای نیست و یا حتی دغدغه‌ای وجود ندارد.
- به نظر شما در حوزه عفاف و حجاب چه خلأهایی وجود دارد؟
من عقیده دارم مساله فرهنگی همچون کالایی است که باید به آن از طرف دولت یارانه تعلق بگیرد، چون دولت‌ها حداقل باید پشتوانه مالی را از این قبیل حرکت‌ها داشته باشند، مثل حوزه‌های تولید فیلم یا نشر کتاب که به آن‌ها یارانه‌هایی تعلق می‌گیرد. حجاب هم نوعی کالاست که باید به آن پرداخته شود و یکسری مخارج و ابزار انسانی و غیره برای ترویج آن نیاز است. فعالان این عرصه به امکاناتی نیاز دارند تا بتوانند این حرکت را ادامه دهند. در واقع این فعالیت‌ها غیرانتفاعی است؛ یعنی هیچ نفعی برای فعالان این حوزه در آن نیست، بنابراین باید حداقل در این جریان زنده بمانند و کار کنند. خب این کار مستلزم هزینه‌هایی است که باید پرداخت شود؛ مثل یارانه یا همان یارانه فرهنگی. قدم بعدی حذف موازی‌کاری‌هایی است که توسط گروه‌های دولتی یا نهادهای اثرگذار فرهنگی صورت می‌پذیرد. این بودجه باید در یک نهاد فرهنگی هزینه شود و چون قرار است برند یک اداره دولتی پای آن بخورد، یک موسسه دولتی شکل می‌گیرد تا خودشان آن بودجه را جذب و خرج کنند، با این هدف که حداقل برند آن سازمان دولتی کمی بزرگ‌تر شود! این‌ها انحرافاتی است که در مسائل فرهنگی داریم.
- برای تقویت فعالان این حوزه و رفع خلأهای موجود، چه راهکاری به ذهنتان می‌رسد؟
در واقع بودجه‌های فرهنگی باید وارد سازمان‌های فرهنگی مردمی شود، اما در سازمان‌های فرهنگی دولتی خرج می‌شود! بنابراین هم در کیفیت خرج شدن آن جای بحث هست و هم، راستای خرج شدن آن. به بحث کمیت هم که نخواهیم رسید. همچنین انسجام گروه‌های فرهنگی مردمی باید تقویت شود تا هم در این راستا هم‌پوشانی داشته و هم اینکه بین آن‌ها تفرقه ایجاد نشود.
- با این حساب، وضعیت جامعه را در این عرصه چطور ارزیابی می‌کنید؟
وضعیت جامعه که اظهر من الشمس است! من نیز مثل همه مردم در این جامعه نفس می‌کشم و شرایط موجود را می‌بینم. فضای فعلی زیاد مطلوب نیست، و البته ناامیدکننده هم نیست. یعنی نمی‌توان گفت بی‌حجاب‌های جامعه ما در جبهه انقلاب نیستند، بلکه بقول حضرت آقا دل‌هایشان متعلق به این جبهه است، اما اطلاعات عمومی ناقصی دارند و یا شاید از نظر علمی اطلاعات کافی ندارند. به نظر من آگاهی بخشی باعث می‌شود که دایره وسیع‌تری از نیروهای انقلابی داشته باشیم. شاید مدل نگاه کردن ما نیاز به اصلاح داشته باشد و باید واقعیت‌ها را یک مقدار جدی‌تر ببینیم.
- به وضعیت موجود نمره بدهید؟
به عقیده من تجدید نیست، اما شاید قبول باشد، البته با ارفاق! گرچه با توجه به داشته‌ها و امکانات ما، نمره خوبی نداریم، چون استعداد ما بیشتر از این است.
- فکر می‌کنید حمایت مسوولان از عرصه عفاف و حجاب چقدر مؤثر خواهد بود؟
اولین دستاورد حمایت مسوولان این است که حداقل با این جریان همراه هستند و نقطه مقابل این حرکت نخواهند بود، یعنی اینکه مسوولان زیاد مخالف این جریان نبوده و مقاومتی در برابر آن ندارند. متأسفانه برخی جریان‌های خلاف عفت و حجاب، کمال استفاده را از این مسأله آن‌هم برای رأی سازی و جریان سیاسی خودشان دارند.
- چاره در چیست؟
اهالی فن باید محتوا را به‌صورت کامل بررسی کنند. ما نهایتاً می‌توانیم یکسری تولیدات داشته باشیم، آن‌هم بر اساس ادبیات محتوایی که در این زمینه تولیدشده است. من در حوزه خودم یعنی گرافیک می‌توانم عمل کنم. اما باید یک بحث فرهنگی جامع تدوین شود و نقشه راه داشته باشیم تا همه بتوانند در این نقشه راه حرکت کنند؛ هر کس در حوزه خودش فعالیت داشته باشد. برای مثال ما می‌دانیم که پوشش تنها یکی از انواع حجاب است، درحالی‌که ما حجاب در نگاه و یا حجاب در رفتار و گفتار و غیره هم داریم. حتی برای فضای مجازی که دارای متغیرهای متعددی است، هنوز حکمی صادر نشده و یا پیوست فرهنگی عفاف و حجاب برای آن تعریف‌نشده است.
- شما در حوزه تولیدات فرهنگی با چه چالش‌ها و معضلاتی روبه‌رو هستید؟
در بحث تولیدات متأسفانه در همه حوزه‌ها به‌ویژه در عرصه عفاف و حجاب معضلات زیادی داریم، که شاید درعین‌حالی که باید خیلی به آن‌ها پرداخته می‌شده، از آن‌ها غفلت شده است! مجموعه‌های فرهنگی ما برای تولیدات مطالبه گری زیادی دارند، آن‌ها باید بتوانند از محصولات موردنیاز خود استفاده کنند، نمایشگاه برگزار کنند، از محیط مجازی استفاده نمایند، تبلیغات محیطی داشته باشند؛ که متأسفانه با نبودن بسته‌های فرهنگی مواجه می‌شوند. مثلاً شما می‌بینید که برخی طرح‌ها برای عفاف و حجاب تولیدشده‌اند که متأسفانه زیاد فاخر نیستند. این قبیل طرح‌ها در محیط‌های مجازی به‌صورت خیلی ساده کارشده و مدام هم تکرار می‌شوند؛ مثلاً در مشهد از آن‌ها نمایشگاه می‌زنند، در اصفهان هم همین آثار را نمایش می‌دهند و در سایر شهرها نیز همین اتفاق می‌افتد!
- علت تولید این آثار بی‌کیفیت و تکرار استفاده از آن‌ها چیست؟
علتش آن است که سفارش تولید کار فرهنگی داده نمی‌شود. من به‌عنوان یک طراح دغدغه دارم که درباره موضوعات روز طرح‌هایی را تولید کنم. سپس آن‌ها را باکیفیت بالا در وبلاگم قرار می‌دهم تا بقیه هم بتوانند از این آثار استفاده کنند. گویا من دارم جور برخی مسوولان فرهنگی را می‌کشم! من وظیفه‌دارم که این کار را انجام بدهم، البته مسائلی که ما در دفترمان به آن مبتلا هستیم خیلی زیاد است و بنابراین زیاد فرصت نمی‌کنیم آثاری برای اقتضائات اجتماعی و سیاسی زمان تولید کنیم؛ از طرفی سرعت انجام کنش‌های سیاسی در منطقه آن‌قدر بالاست که ما به انجام مباحث روزانه خودمان نمی‌رسیم، تعدادمان نیز محدود است و زمان محدودی هم داریم.
- یعنی هیچ اتفاق جدیدی در این حوزه نمی‌افتد؟
خب یکسری حداقل‌هایی هست، اما کم است. چرا باید کاری که در سال ۹۱ تولیدشده، در سال ۹۵ مورداستفاده قرار بگیرد!؟ این یعنی در تعداد کار گرافیکی خلأ بوده که به این‌ها توجه شده است. این اصلاً خوب نیست که کار من مقام آورده است، چراکه ضعف فضای فرهنگی را نشان می‌دهد. چرا اثری که چهار سال پیش تولیدشده است، الآن برگزیده‌شده است!؟ شاید اگر الآن به من سفارش بدهند و درگیر کار شوم، اثری خیلی بهتر از این آثارم را تولید کنم.
- برای تولید آثار جدیدتر و بهتر چه باید کرد؟
متولیان امر باید در فضای عفاف و حجاب تولیدات فاخری داشته و سپس آن‌ها را عرضه کنند. بالأخره در این کشور حداقل صد گروه فرهنگی در این زمینه مشغول فعالیت‌اند، بنابراین این‌ها خوراک می‌خواهند. حتی این گروه‌ها خودشان طرح‌ها را چاپ می‌کنند، اما باید به آن‌ها طرحی داده شود که بروند چاپش کنند یا نه؟ متولیان فرهنگی حداقل بیایند و این طرح را سفارش بدهند، کار خوب تولید نموده و باکیفیت اصلی در دسترس عموم قرار دهند تا همه بتوانند استفاده کنند. متأسفانه این حداقل کاری که می‌توانند انجام بدهند را انجام نمی‌دهند! مثلاً یک نهاد فرهنگی طرحی را به من سفارش می‌دهد، چه‌بهتر که خودشان این طرح را در سایت سازمان خودشان بگذارند و یا به طریقی توزیعش کنند، نه اینکه آن را آرشیو کنند تا مورداستفاده قرار نگیرد! خب این طرح تولیدشده را در یک مجموعه توزیع کنند. این کار هزینه ندارد؛ چون هزینه‌اش را قبلاً داده‌اند، فقط باید سطح نگاه خود را تصحیح کنند.
