|
بهاره داداشی |
یکی از مهم‌ترین ویژگی هایی که از سوی خداوند در انسان نهادینه شده، قابلیت رشد فکری و اخلاقی و تلاش برای رسیدن به کمال است. خداوند نیز در این مسیر انسان‌ها را به حال خود رها نکرده و هدایتگرانی را برای اینکه انسان‌ها بهتر بتوانند الطاف الهی را درک کرده و به آن دست یابند، به سوی آن‌ها فرستاده است. انسان‌ها نیز طبق خصلت الگوپذیری خود کسانی را که به وارستگی اخلاقی و معنوی دست یافته اند، در این مسیر با خود همراه کنند. در منظر شیعیان حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین(علیهم السلام) بهترین سرمشق و نمونه ای از انسان کامل هستند که تأسی به آن‌ها خیر دنیا و آخرت را برایشان به همراه خواهد داشت. حتی در میان جانشینان پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) نیز با وجود اینکه همگی معصوم بوده و الگوی کامل اخلاقی و ایمانی برای مؤمنین محسوب می‌شوند؛ با وجود این، اهل بیت(علیهم السلام) خود ایشان که به پنج تن آل عبا شهرت دارند، مورد عنایات ویژه خداوند و بندگان اویند و از میان آنان نیز امام حسین(علیه السلام) از آنجا که هدایتگری خود را با خون خود اثبات کرد؛ تنها سخن حق و راه درست ماندگار است.
امام حسین(علیه السلام) فرزند دو الگوی کامل انسانیت در روز سوم از ماه شعبان در سال چهارم هجری در مدینه به دنیا آمدند. تربیت ایشان تا هفت سالگی در کنار جد بزرگوار خود حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) بود و پس از آن تحت تعلیم اخلاقی و دینی امیرالمؤمنین(علیه السلام)- که خود ایشان اسوه کامل شجاعت و دیانت بودند- و مادر بزرگوارشان بود. در کنار حسن بن علی(علیه السلام) دایره کمال سعادت کامل شد و امام حسین(علیه السلام) نیز به حکم آیه : «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا» که خداوند با این فرموده، اهل بیت پیامبر را از هرگونه ناپاکی مبرا دانسته است در کنار رسول اکرم(صلی الله علیه و آله)، فاطمه زهرا(سلام الله علیه) و علی(علیه السلام ) و امام مجتبی(علیه السلام) از بدو حیات مبارکشان، مورد توجه خاص خداوند قرار گرفتند. پرورش کودک در فضای خانوادگی سالم یکی از مهم‌ترین و نخستین پله‌های ترقی شخصیتی و انسانی هر کسی است و این محیطی بود که به بهترین و کامل‌ترین وجه آن برای رشد معنوی امام حسین(علیه السلام) فراهم شده بود، اگرچه عنایات ویژه پروردگار نیز در این میان از عوامل مؤثر بوده است، اگرچه خداوند عنایتش را از هیچ بنده ای دریغ نمی کند، بخصوص نسبت به بندگانی که خود را وقف رضایت و خشنودی خدا کنند، توجه ویژه دارد.
امام حسین(علیه السلام) با برقراری ارتباط نزدیک با خالق از طریق دعا و خواندن نماز و نیایش‌های مستمر و عزلت گزینی‌های معنوی برای تلطیف روح و همچنین روزه داری‌های بسیار، مورد توجه و پسند بسیاری بود. ایشان بارها با پای پیاده برای زیارت خانه خدا و انجام مراسم حج راهی شدند و این سفری است که حاصلش کوله باری از معنویت و ایمان است. رشد شخصیتی سبب می‌شود که انسان از تعلقات دنیوی دل کنده و جز رضایت خالق خود چیز دیگری نخواهد. عملکرد حسین بن علی(علیه السلام) از همان ابتدا و پیش از اینکه وظیفه امامت مسلمین را بر عهده داشته باشند، در همین مسیر طی می‌شد. ایشان همواره در دفاع از مظلوم ثابت قدم و مقدم بودند و نمونه‌های بسیاری از آن در منابع ذکر شده است. شجاعت و دلاوری امام از حضور ایشان در کنار پدر بزرگوارشان در جنگ‌های بسیاری با کفار اثبات شده است و در کنار این جنگ آوری و شدت برخورد با دشمنان دین خدا، نسبت به یاوران دین خدا نیز بسیار با عطوفت و مهربان بودند. آنچه در شخصیت معنوی امام حسین(علیه السلام) جلوه گری می‌کند و تمام رفتار و کردار ایشان را شکل می‌دهد، ترس از خدا و انجام کارها برای رضایت و خشنودی خدا بود. در مناقب ابن شهر آشوب آمده است که از امام حسین(علیه السلام) پرسیدند: ما أَعظَمَ خوفُکَ مِنْ رَبِّک؛ چه زیاد از خدا مى ترسى؟ فرمود : یَأْمَنُ یومَ القیامَهِ إِلاّ مَنْ خافَ اللّه َ فِى الدنیا ؛ از عذاب خدا در قیامت ایمن نیست ، مگر کسى که در دنیا از خدا بترسد.(۱)
همچنین از دعای امام حسین(علیه السلام) در روز عرفه می‌توان میزان شناخت و ترس او از خداوند را دریافت، آنجا که با چشمانی گریان و پس از توصیف ویژگی‌های باری تعالی و چگونگی و چیستی جهان هستی چنان خدا را در همه احوال ناظر و حاضر بر اعمال خویش می‌بیند که گویی خدا را می‌بیند و لمس می‌کند و می‌فرماید: خدایا! تو کی نبودی که بودنت دلیل بخواهد؟ تو کی غایب بوده ای که حضورت نشانه بخواهد؟ تو کی پنهان بوده ای که ظهورت محتاج اثر باشد؟ کور باد آن چشمی که تو را مراقب و نگهبان خود نبیند… و زیانکار باد تجارت بنده اى که از محبّتت براى او سهمى قرار نداده اى…(۲)
امامان با عنایات خاص خداوندی و با بهره مندی از تربیت دینی خود منبع فضایل اخلاقی هستند که در همه آن‌ها مشترک است؛ منتهی گاهی چند فضیلت در یک امام برجسته تر بوده و نمود بیشتری داشته است، از این رو حضرتش به آن ویژگی متصف شده است. آنچه در امام سوم شیعیان بیش از همه نمود دارد، علمداری ایشان در مبارزه با ظالم و طاغوت است و نمونه عملی پیاده کردن امر به معروف و نهی از منکر در جامعه مسلمین تا جایی که خون پاک خود و عزیزانش را برای عملی کردن آن در راه خدا هدیه دادند. امام در این مسیر ذره ای شک و تردید نداشتند و راضی به رضای خدا بودند و این نشان از طی طریق اخلاقی و معنوی انسان در راه خداست. از این رو زمانی که به عنوان آخرین سفر خود در کنار مرقد حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) از خداوند می‌خواهد که هرچه برای او مقدر می‌شود، مورد خشنودی خدا و پیامبرش باشد؛ تسلیم و راضی به امر خداست. امام حسین(علیه السلام) این اطاعت و فرمانبری را در مقابل صاحب اختیار خود نسبت به امام و پیشوای خودشان نیز داشتند.
پانوشت‌ها: ۱- همان، ج ۴، ص ۶۹
۲- دعای عرفه، بحار الانوار، جلد۹۸، صفحه ۲۲۶
