یکی از مسائل مهمی که امروزه گریبان‌گیر جوامع بشری شده آلودگی طبیعت و محیط‌زیست است؛ آلودگی‌هایی که نقش انسان در ایجاد آن بسیار چشمگیر و یکی از حوزه‌های بسیار مهم نمود آن، تولید پسماند است.
صبح مشهد به نقل از ایسنا بجستان نوشت: رشد جمعیت، تغییر الگوی مصرف و… همه و همه بر مسائل محیط‌زیستی از جمله تولید پسماند تأثیر خاصی گذاشته که متقابلاً نیازمند نگاه خاص و ویژه‌ای است. در حوزه پسماند آنچه مهم محسوب می‌شود فرهنگ‌سازی برای کاهش تولید پسماند و تفکیک زباله‌های قابل بازیافت از سایر پسماندها است.
با توجه به اهمیت این موضوع و اهمیت فرهنگ‌سازی آن از سنین پایین، به سراغ مدارسی رفتیم که با اجرای طرح‌هایی در زمینه بازیافت در این خصوص پیشگام بوده و گام مهمی برای حفظ محیط‌زیست و ارتقاء فرهنگ محیط‌زیستی برداشته‌اند.
مدیر مدرسه‌ای در بجستان با اجرای یک طرح مبتکرانه در زمینه بازیافت زباله، توانسته است علاوه بر فرهنگ‌سازی در زمینه بازیافت زباله در بین دانش‌آموزان، از این راه منبع درآمدی برای هزینه‌های جاری مدرسه تأمین کند.
“طرح مدرسه سبز” یکی از طرح‌هایی است که سال گذشته در یکی از مدارس شهر بجستان آغاز شد و بعد از گذشت یک سال از این طرح، علاوه بر موفقیت‌های آن، چندین مدرسه دیگر شهرستان نیز به این طرح پیوسته‌اند.
مدیر مدرسه پسرانه حاج احمد نقره مبتکر طرح مدرسه سبز در گفت‌وگو با ایسنا گفت: استارت طرح مدرسه سبز، سال گذشته برای اولین بار به صورت خلاقانه زده شد و اولین مدرسه در کشور هستیم که این طرح را اجرایی کردیم.
علی سعیدی بازیافت، نهال‌کاری و گل‌کاری فضای مدرسه و بیرون مدرسه و طرح باغبان کوچک یا احداث گلخانه را سه حوزه فعالیت این طرح برشمرد و افزود: این طرح کاملاً توسط دانش‌آموزان انجام می‌شود و مهمترین حوزه آن در زمینه بازیافت زباله است.
وی ادامه داد: سال گذشته به تعداد دانش‌آموزان کلاس ششم کیف‌های مخصوص و مناسب برای این کار طراحی و بین دانش‌آموزان توزیع شد.
سعیدی افزود: به منظور توجیه دانش‌آموزان و والدین آنها، جلساتی با اولیاء این دانش‌آموزان داشتیم که استقبال بسیار خوبی شد، به طوری که بعد از چند هفته خود اولیاء با مراجعه به مدرسه و یا تماس‌هایی که می‌گرفتند خوشحالی خود را از اینکه با این اقدام و تفکیک زباله‌ها، می‌توانند به طبیعت و حفظ محیط‌زیست کمک کنند؛ ابراز می‌کردند.
وی در مورد نحوه اجرای طرح مدرسه سبز گفت: اول از همه دانش‌آموزان را توجیه کردیم که چه موادی می‌توانند در این کیف‌ها بگذارند، دانش‌آموزان کیف‌ها را به منزل می‌برند و هر زمانی که پر شدند به مدرسه می‌آورند و سپس خودشان کار تفکیک را در کیسه‌های جداگانه‌ای که برای کاغذ، پلاستیک و… در نظر گرفته شده انجام داده و کیف‌هایشان را در کیسه‌های مخصوص تخلیه می‌کنند.
مدیر مدرسه پسرانه حاج احمد نقره بجستان اظهار کرد: بخشی از هدف این طرح و یا به نوعی هدف اصلی طرح، حفاظت از محیط‌زیست و قسمت دیگر، تأمین منابع مالی مدرسه بود که می‌توان گفت به هر دو هدف رسیدیم و با اجرای طرح به بهترین نحو ممکن، بازخوردهای بسیار خوبی گرفتیم.
وی تصریح کرد: قبل از اجرای این طرح ابتدا یک طرح توجیهی برای آن نوشتیم و در کنار اهداف فرهنگ‌سازی، میزان درآمدزایی از آن را هم مشخص کردیم، براساس این طرح با فرض اینکه هر دانش‌آموز حداقل روزانه ۳۰۰ گرم زباله قابل بازیافت به مدرسه بیاورد، مدرسه در سال ۵۰ میلیون تومان درآمد خواهد داشت.
سعیدی در پاسخ به این سوال که آیا میزان درآمدی که پیش‌بینی کردید محقق شد، توضیح داد: نه همه‌ی این مبلغ ولی تا حدودی انتظارات برآورده و پیش‌بینی‌ها محقق شد؛ به حدی تأمین منابع از این طرح خوب بوده که کفاف هزینه‌های جاری را داده و علاوه بر آن هدف اصلی طرح که فرهنگ‌سازی و حفظ محیط‌زیست بوده، با بازخوردهای خوبی که می‌بینیم محقق شده است.
وی با بیان اینکه دبستان پسرانه دوره دوم حاج احمد نقره ۱۸۰ دانش‌آموز دارد که شامل ۶ کلاس درس در پایه‌های چهارم، پنجم و ششم است، افزود: با گذشت مدتی از طرح، حتی به درخواست خود دانش‌آموزان طرح را در مدرسه هم اجرا کردیم.
مبتکر طرح مدرسه سبز افزود: با سطل‌های مخصوصی که در مدرسه جانمایی کردیم دانش‌آموزان زباله‌های قابل بازیافت را در آن می‌اندازند. همچنین با اجرای این طرح برای دو نفر که زباله‌های جمع‌آوری شده در مدرسه را تحویل می‌گیرند، اشتغال‌زایی شده است.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به بازخوردهای خوبی که از اجرای این طرح داشتیم، علاوه بر معرفی طرح به مدیران شهرستان، درتلاشیم این طرح را به اداره کل آموزش و پرورش نیز معرفی کنیم تا همه مدارس از منافع آن بهره‌مند شوند، همچنین سال جاری علاوه بر دانش‌آموزان کلاس ششم، طرح را به تمامی دانش‌آموزان مدرسه تعمیم دادیم و اکنون علاوه بر مدرسه حاج احمد نقره، سه مدرسه دیگر از جمله یک مدرسه دخترانه و دو مدرسه پسرانه در بجستان نیز به این طرح پیوستند.
سعیدی در رابطه با طرح‌های تشویقی که برای دانش‌آموزان در نظر گرفته شده است، گفت: طبیعتاً هر طرحی برای تداوم نیاز به برنامه‌های تشویقی دارد که ما برای تشویق دانش‌آموزان و استمرار فعالیتشان، اسامی دانش‌آموزان مشارکت‌کننده در طرح را در برگه‌هایی یادداشت کرده و همانجا هر نفر که کیفش را تخلیه می‌کند، پس از ۱۲ مرحله جوایزی به دانش‌آموزان فعال طرح مدرسه سبز اهدا می‌شود.
وی با اشاره به حمایت‌های اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان از این طرح گفت: اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان بجستان نیز در حد وسع خود به این طرح کمک کرده و علاوه بر تأمین سطل‌های مخصوص بازیافت در مدرسه، در زمینه معرفی طرح نیز حمایت‌های لازم را داشته‌اند.
مدرسه دخترانه رجب عیدی‌زاده نیز از جمله مدارسی است که اخیراً به طرح مدرسه سبز پیوسته است.
مدیر این مدرسه در رابطه با اجرای این طرح در مدرسه به ایسنا گفت: طرح مدرسه سبز در بجستان با مدرسه حاج احمد نقره شروع شد و مدرسه ما پیرو همکاری که با مدیریت این آموزشگاه داشت، کار را شروع کرد. البته اهدافی که ما در مدرسه دنبال می‌کنیم با اهداف این آموزشگاه مقداری تفاوت دارد اما راستای کار یکی است.
زینب پناهیان با بیان اینکه تمرکز ما بر بازیافت و استفاده از وسایل دورریز خود آموزشگاه است، افزود: در ابتدا کار را از بازمانده‌های خوراکی‌های دانش‌آموزان شروع کردیم، چون دانش‌آموزان دوره اول دبستان هستند و زیاد با موضوع بازیافت آشنایی ندارند، هدف اصلی ما این بود که بچه‌ها با فرهنگ صرفه‌جویی و بازیافت آشنا شوند.
وی در همین راستا اظهار کرد: سطل‌های زباله‌ای را داخل حیاط مدرسه با رنگ‌بندی‌های متفاوت و با تصویر زباله‌های خشک و تری که روی آنها کشیده شد در نظر گرفتیم و به بچه‌ها اطلاع‌رسانی کردیم که داخل هر سطل چه موادی بریزند.
وی با بیان اینکه مدرسه رجب عیدی‌زاده ۶ کلاس درس و ۱۷۳ دانش‌آموز دارد، گفت: چون حمل کیف مخصوص زباله‌های بازیافتی برای دانش‌آموزان پایه‌های اول، دوم و سوم دبستان تا حدودی سخت است، به همین دلیل از توزیع کیف بین بچه‌ها خودداری کرده و طرح بازیافت را فقط در داخل مدرسه انجام دادیم.
پناهیان تصریح کرد: چون در ابتدای کار بعضی دانش‌آموزان دچار اشتباه می‌شدند به همین دلیل گاهی نیروی خدماتی مدرسه مجبور به انجام مجدد کار بازیافت می‌شد ولی به مرور آگاهی بچه‌ها از طریق پرسش و پاسخ‌هایی که از معلم‌ها و نیروی خدماتی داشتند؛ افزایش پیدا کرد.
مدیر مدرسه عیدی‌زاده خاطرنشان کرد: بعد از حیاط مدرسه، موضوع را به داخل کلاس‌های درس هم تعمیم دادیم به طوری که با همکاری اداره حفاظت محیط‌زیست بجستان سطل‌هایی تهیه و داخل کلاس‌ها قرار دادیم که چون تعداد این سطل‌ها محدود بود، با کمک خود دانش آموزان سطل‌های بازیافت با استفاده از وسیله‌های دورریزی که داشتند تهیه شد.
وی افزود: در حال حاضر که سال تحصیلی به پایان رسیده است، طرح جمع‌آوری کتاب و دفاتر بچه‌ها را داریم که از دانش‌آموزان خواسته‌ایم کتاب و دفاتر غیرقابل استفاده‌شان را به منظور بازیافت به مدرسه تحویل دهند.
وی تصریح کرد: هرچند دانش‌آموزان در ابتدای اجرای طرح زیاد به موضوع اهمیتی نمی‌دادند ولی وقتی در جریان اهمیت کار قرار گرفتند و با سوال‌هایی که در این زمینه برایشان پیش می‌آمد به مرور علاقه و مشارکت شان در طرح بیشتر شد.
پناهیان در زمینه تشویق دانش‌آموزان فعال در این طرح گفت: دانش‌آموزانی که در این طرح با ما همکاری کردند از اداره محیط‌زیست بجستان و موزه حیات‌وحش بازدیدی داشتند، علاوه بر آن در طرح پایانی سال و طرح سفیران سلامت سعی کردیم از دانش‌آموزانی که در این زمینه با نیروهای خدماتی مدرسه همکاری بیشتری داشته‌اند، تقدیر کنیم.
حمایت محیط‌زیست و دوستداران محیط‌زیستی از این طرح بیشتر شود
در ادامه گفتگویی با مدیر یکی از دبیرستان‌های دخترانه دوره اول شهر بجستان که از چند ماه قبل اجرای طرح تفکیک زباله را در مدرسه شروع کرده است؛ داشتیم.
مریم صباحی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه مدرسه شهید علی حسینی ۹۳ دانش‌آموز دارد، عنوان کرد: از ۱۰ بهمن پارسال کار بازیافت را شروع کردیم و به تعداد دانش‌آموزان و همکاران، تعداد ۱۰۰ کیف مخصوص زباله‌های قابل بازیافت را سفارش داده و بین دانش‌آموزان و همکاران توزیع نمودیم.
وی در رابطه با مشکلات و موانع پیش‌رو در این طرح اظهار کرد: متأسفانه برای جمع‌آوری زباله‌ها در مدرسه، انبار یا فضای مخصوصی نداریم و مجبور هستیم در قسمتی از حیاط مدرسه کیسه‌های زباله را انباشت کنیم که این امر علاوه بر ناخوشایند جلوه دادن ظاهر مدرسه، هنگام بارندگی نیز مجبوریم زباله‌ها را جابجا کنیم که مشکلاتی را در پی است.
صباحی تصریح کرد: به دلیل اینکه طرح را تازه شروع کرده‌ایم خیلی درآمد قابل توجهی نداریم هر چند زیاد جنبه درآمدزایی آن هم مدنظر نبوده، اما چون هزینه‌هایی برای تهیه کیف و …متحمل شدیم، پیگیر هستیم تا مقداری از هزینه‌هایی که صرف این کار شده جبران شود.
مدیر مدرسه دخترانه شهید علی حسینی افزود: از بهمن‌ماه پارسال که کار را شروع کردیم حدود ۵۰۰ کیلو زباله جمع‌آوری شده و درآمد حاصل از آن نیز ۲ میلیون تومان بود که مطمئنم اگر بازیافت را به نحو بهتری انجام می‌دادیم درآمد حاصل از آن بیشتر هم می‌شد.
وی با اشاره به اقدامات انجام شده برای تشویق دانش‌آموزان به مشارکت در این طرح گفت: برای تشویق دانش‌آموزان بخشی از نمره عملی درس علوم را که به محیط‌زیست ارتباط دارد به این امر اختصاص دادیم، همچنین از هر کلاس دو دانش‌آموز به عنوان همیار طبیعت داریم که کار نظارت و تحویل کیف‌هایی را که دانش‌آموزان به مدرسه می‌آورند بر عهده دارند و در پایان سال از این دانش‌آموزان هم تقدیر شد.
صباحی با بیان اینکه اداره محیط‌زیست شهرستان تنها سه کارتن پلاستیک در اختیارشان قرار داده است، تصریح کرد: انتظار داریم حمایت محیط‌زیست و دوستداران محیط‌زیستی از این طرح بیشتر شود تا بتوانیم بهتر از این طرح را اجرایی کنیم.
این مدیر مدرسه که خود در آستانه بازنشستگی است، با اشاره به اینکه مزایای این طرح بلند مدت است و نیاز به همکاری همه‌جانبه دانش‌آموزان و معلمان دارد، تأکید کرد: به ادامه این مسیر خوشبین هستم و حتماً مزایا و موانع طرح را با مدیر دیگری که سرکار بیاید مطرح خواهم کرد تا با دید باز برای اجرای این طرح اقدام کند.
صباحی افزود: با توجه به اینکه دفاتر و کتاب‌های غیر قابل استفاده دانش‌آموزان زیاد است از دانش‌آموزان خواسته‌ایم در راستای همین طرح، هر زمان که برای تحویل کارنامه به مدرسه مراجعه کردند، کتاب‌ها و دفاتر غیر قابل استفاده را به مدرسه تحویل دهند.
شاید به جرات بتوان گفت ناآگاهی علت بسیاری از مشکلات و ضعف‌ها در زمینه‌های مختلف است، بنابراین آموزش و فرهنگ‌سازی به خصوص در سنین پایین می‌تواند راه‌حل بسیاری از مشکلات باشد. اجرای طرح‌هایی از جمله طرح مدرسه سبز و مشارکت دانش‌آموزان در مسائل مهم مربوط به زندگی، علاوه بر مسئولیت‌پذیری، حضور و مشارکت آنها در اجتماع را بیشتر کرده و قطعاً این امر ما را به سمت آینده‌ای بهتر پیش خواهد برد. آنچه در این میان مهم است حمایت ارگان‌های متولی از این طرح‌ها و از طرفی همکاری و مشارکت مردم با ارگان‌های مربوطه است.
