نویسنده: حجت الاسلام حسین جوشقانی
هشتمین ستاره پرفروغ آسمان امامت امام علی بن موسی الرضا(ع) در ۱۱ ذی القعده ۱۴۸ هجری قمری در مدینه دیده به جهان گشود و شیعیان را غرق در شادی و سرور کرد. این امام همام فرزند امام موسی کاظم(ع) و نجمه خاتون از برترین زنان عالم بود. امام هشتم شیعیان دوره کودکی خویش را در کنار پدر بزرگوارش سپری کرد و از سرچشمه دانش و علم ایشان سیراب و با علوم زمانه آشنا شد و پس از شهادت هفتمین امام شیعیان رسالت سنگین امامت را به مدت ۲۰ سال برعهده گرفت تا با هدایت مسلمانان در مسیر سعادت در جهت تحقق اهداف این دین مبین گام بردارد.
دوره امامت ایشان همزمان با دوران خلافت هارون الرشید، مامون و امین عباسی بود، عصری که ظلم و ستم فراوانی بر خاندان اهل بیت(ع) و شیعیان روا می شد. مامون تمام تلاش خود را برای کاهش جایگاه معنوی و خدشه دار کردن چهره وی با برگزاری جلسه های مناظره به کار بست اما همواره دانش بیکران آن امام همام سبب پیروزی ایشان در این مناظره ها می شد.
نقش هشتمین امام شیعیان(ع) در این دوره که فرقه های مختلف در تلاش بودند تا اسلام ناب و راستین را به انحراف بکشانند، بسیار موثر بود و از طرفی دیگر ایشان درخصوص گسترش علوم یعنی تفسیر و تبیین دانش زمانه از هیچ تلاشی فروگذاری نکرد و در واقع امام(ع) سرچشمه علم الهی در آن هنگامه بود بنابراین حضور وی در زمان خلافت بنی عباس سبب شناخت مسیر درست اسلام و مرجعیت علمی اهل بیت(ع) شد و به این دلیل، آن بزرگوار به عالم آل محمد(ص) شهرت یافت.
در برخی از روایت ها عنوان شده است؛ مامون عباسی همواره تمام تلاش خود را به کار می برد تا با برگزاری مناظره های گوناگون از محبوبیت ایشان بکاهد و این گونه به شخصیت علمی امام رضا(ص) آسیب وارد کند و بتواند جایگاه خود را حفظ کند اما غافل از آن بود که ایشان عالم آل محمد است و در هیچ مناظره ای با مشکل روبرو نمی شد و همین جلسه ها و مناظره ها سبب افزایش محبوبیت هشتمین پیشوا(ع) در میان مردم شد بنابراین این خلیفه عباسی موقعیت خود را در خطر دید و به قتل امام(ع) اقدام کرد.
ایشان در گفت و گوهای گوناگون با فرقه ها و مکتب های مختلف، همواره به مخالفان و رقیبان خود آزادی اندیشه و بیان می داد و هرگز حالت تهاجمی به خود نمی گرفت. شیوه مناظره تمامی اهل بیت(ع) این گونه بوده است و از جدال های بسیار پرهیز می کردند. موضع ایشان در این مناظره ها با بردباری، علم و دانش فراوان به گونه ای بود که تاثیر مثبتی را بر همگان می گذاشت و فضای مناظره را کوتاه و قانع کننده می ساخت. امام(ع) جایگاه علمی ویژه ای داشت. او از دانشی سرشار بهره مند بود و این برجستگی علمی در رویارویی با دانشمندان ادیان و مذهب های دیگر، بهتر آشکار می شد. در عصر امام رضا(ع) در زمانی که تمامی دانشمندان در پاسخ دیگران فرو می ماندند، از ایشان کمک می¬خواستند تا بر حقانیت مطلب های خویش گواهی دهند.پرورش شاگردان و توسعه مکتب اسلامی از جمله وظایفی بود که وی در این هنگامه برعهده داشت. ایشان مکتب و نهضت علمی و فرهنگی اهل بیت(ع) را تداوم بخشید.
هشتمین امام شیعیان(ع) در سفر به خراسان کوشید تا مردم را با اسلام، قرآن، تشیع، اخلاق اسلامی، آرمان های دینی و احکام مذهبی آشنا سازد و اینک آرامگاه امام رضا(ع)، حضرت معصومه(ع) و شاهچراغ مایه افتخار ایرانیان است و نتیجه این امر گسترش مکتب تشیع، مبانی اسلام ناب و پرورش انسان های بزرگی چون امام خمینی(ره) در این دیار کهن محسوب می شود.
* استاد حوزه علمیه قم و پژوهشگر امور دینی
