اظهارات رئیس جهاد دانشگاهی، معاون وزیر صمت و دیگر مسئولان و کارشناسان، از جدی شدن خطر تبدیل مهاجرت های فردی نخبگان به مهاجرت تیمی و شرکتی دانش بنیان ها حکایت دارد. دلیل این اتفاق چیست و برای جلوگیری از آن چه باید کرد؟
صبح مشهد- نگرانی‌ها از مهاجرت انفرادی نخبگان کم بود، حالا باید نگران مهاجرت گروهی نخبگان در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان هم باشیم.
آن‌طور که رئیس جهاد دانشگاهی کشور اعلام کرده، مهاجرت نخبگان از کشور، درحال تغییر شکل دادن است و به تازگی با نمونه‌هایی از مهاجرت شرکت‌ها مواجهیم.
دکتر روح‌ا… دهقانی فیروزآبادی در میزگرد نظام ملی نوآوری و فناوری که خبرگزاری ایرنا، مشروح آن را منتشر کرده، گفته است: در سال‌های گذشته هنگامی که یک جوان نخبه تحصیلات خود را به پایان می‌رساند، به یکی از کشورهای پیشرفته مهاجرت می‌کرد و ممکن بود در این بین چند دوست خود را هم برای مهاجرت تشویق کند؛ اما اکنون یک شرکت دانش‌بنیان به ترکیه یا امارات مهاجرت می‌کند.
هشدار معاون وزیر صمت درباره مهاجرت های تیمی
این هشدار را معاون تجارت و خدمات وزیر صمت هم طی روزهای اخیر مطرح کرده است؛ آن‌طور که مهر گزارش داده، علیرضا شاه‌میرزایی در این باره گفته است: «زمانی گفته می‌شد المپیادهای علمی برگزار نشود تا نخبگان ما شناسایی نشوند و آن‌ها را از ایران خارج نکنند، تازه آن‌ها نخبگان نظری بودند اما الآن با مشکل خروج نخبگان علمی و عملی مواجه هستیم که برای شناسایی‌شان تیم تشکیل شده و این‌ها به صورت تیمی خارج می‌شوند».
زمین مجانی اماراتی ها برای کارخانه های ایرانی
مرور اظهارنظرها نشان می‌دهد که این نگرانی واقعا جدی است و زنگ خطرش از سال قبل به صدا درآمده است. بهمن ماه سال گذشته بود که «سید حمید حسینی»، فعال اقتصادی و عضو سابق هیئت نمایندگان اتاق ایران، در گفت‌وگو با خبرآنلاین این هشدار را داده بود: «همین حالا امارات شهرکی صنعتی احداث و اعلام کرده هرکسی در ایران کارخانه دارد، می‌تواند در این شهرک زمین مجانی بگیرد، ضمن این‌که به محض امضای قرارداد، برای ۹۰ درصد هزینه‌ها تسهیلات بانکی می‌دهند تا فرد آن‌جا کار تولیدی کند».
از یک سال قبل هشدار داده ایم
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و امارات هم در گفت‌وگو با خراسان در این باره می‌گوید: بحث مهاجرت شرکت‌ها به امارات، حدود یک سال است که داغ شده و ما نیز این موضوع را در جلسات مشترک با مسئولان داخلی، اعلام کرده‌ایم.
«عرفان شاکری» تصریح می‌کند: اگرچه ما معتقدیم که حضور قدرتمند شرکت‌های دانش‌بنیان در منطقه و تلاش برای افزایش توان صادرات خدمات فنی و مهندسی، می‌تواند یک اتفاق خوب باشد، اما حفظ سرمایه‌گذاری این حوزه در داخل کشور باید در اولویت باشد و این مسئله نیاز به مدیریت دارد.
برنامه کانادا، امارات و دیگران برای جذب استارتاپ های ایرانی
«احمد نیرومند» معاون فناوری و برنامه‌ریزی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور هم به خراسان می‌گوید: در کنار کانادا که به استارتاپ‌های ایرانی، شامل یک تیم و یک محصول، ویزای سه ساله می‌دهد، حالا امارات هم بودجه ویژه‌ای برای جذب استارتاپ‌ها درنظر گرفته و احتمالا کشورهای دیگر نیز چنین طرح‌هایی ارائه خواهند کرد.
چرا این اتفاق می افتد؟
درباره مهاجرت‌های انفرادی نخبگان، دلایل متعددی وجود دارد که بارها ذکر شده است؛ همچون مشکلات اقتصادی در زمینه کاری، مالی و رفاهی، مشکلات اجتماعی و فرهنگی در برخورد با نخبگان، نبود بازار کار مطلوب، مشکلات مدیریتی در ساختار ادارات، قوانین ناکارآمد و… . قطعا همه این دلایل در تمایل مهاجرت‌های تیمی هم موثر است، اما به گفته رئیس جهاد دانشگاهی، اصلی‌ترین دلیل این بحران جدید، جای خالی یک نظام منسجم برای تولید نوآوری از فناوری است که سبب شده فناوری‌های دانش‌بنیان‌های ما در کشورمان مشتری نداشته باشد.
چه باید کرد؟
اگرچه پاسخ به این سوال که «برای جلوگیری از مهاجرت شرکت های دانش بنیان چه باید کرد»، تقریبا مشخص است، اما تاکید بر آن و مرور نظرات صاحب‌نظران، می‌تواند کمک‌کننده باشد:
فیروزآبادی رئیس جهاد دانشگاهی: اگر حواسمان به اتصال فناوری به نوآوری نباشد و پیش از این‌که این خانه خالی را پر کنیم، برای افزایش و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان فشار بیاوریم، فقط به افزایش مهاجرت شرکت‌ها کمک کرده‌ایم. هم‌اکنون ما در کشورمان همه اجزای یک زنجیره تولید ارزش شامل اندیشکده، دانشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها، شرکت‌های دانش بنیان، مراکز نوآوری، تولیدکنندگان و بازار را داریم؛ اما این‌ها به شکل منظم پشت سر یکدیگر قرار نگرفته‌اند و نیازمند یک نظام منسجم برای تولید نوآوری از فناوری هستیم.
«عرفان شاکری» رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و امارات: شرکت های دانش بنیان ما باید در همه مراحل مورد حمایت واقعی باشند و این حمایت‌ها صرفا به شکل دستورالعمل و بخشنامه کاغذی و غیرعینی نباشد، ضمن آن‌که باید به طور جدی روی بازاریابی داخلی و سپس صادرات محصولات آن‌ها کار کنیم.
«احمد نیرومند» معاون فناوری سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور: محصولات دانش بنیان ها، اگر مربوط به خدمات و نیازهای عمومی کشور است باید پشتیبانی کامل دولت را داشته باشد تا با یک شیب مناسب توسعه پیدا کند و به بازدهی اقتصادی مطلوب برسد؛ اگر هم این مربوط به نیازهای غیرعمومی است اما برای کسب و کارها کاربردی و اثرگذار است، باید از تسهیلات مناسب با تنفس سه ساله برخوردار شود تا دانش‌بنیان‌ها انگیزه کافی برای فعالیت داشته باشند و از نظر اقتصادی هم نفع لازم را ببرند.
منبع: روزنامه خراسان
