سکته چشمی چگونه است و دلایل، علایم و درمان آن چیست؟

سکته چشمی به چه اتفاقی گفته می‌شود؟ دلیل این نوع سکته چیست؟ چه کسانی بیشتر در معرض خطر قرار دارند و آیا سکته چشمی درمان هم دارد؟
صبح مشهد– سکته چشمی اصطلاحی است که شاید کمتر آن را شنیده باشید اما واقعیت این است که فقط مغز و قلب نیستند که در معرض خطر سکته قرار دارند و گاهی این اتفاق برای چشم هم رخ می‌دهد. سکته چشمی دلایل متفواتی دارد و با توجه به علت آن راه درمان نیز متفاوت است.

سکته چشمی چیست
دکتر فرزاد فرزبد، چشم‌پزشک و فوق‌تخصص شبکیه و لیزر، درباره این نوع مشکل چشمی به جام جم می‌گوید: واقعیت این است که در کتاب‌های چشم‌پزشکی اصطلاحی به عنوان سکته چشمی نداریم. این عبارت را ما چشم‌پزشک‌ها برای این‌که بیماران راحت‌تر متوجه بیماری‌شان شوند، ابداع کرده‌ایم.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ارتش ادامه می‌دهد: چشم‌پزشک‌‌ها، بخصوص متخصصان شبکیه، اصطلاح سکته چشمی را برای چند بیماری به کار می‌برند؛ انسداد شریان مرکزی شبکیه، انسداد ورید مرکزی شبکیه یا شاخه‌های آن و آسیب‌ عصب یعنی وقتی به بیماری می‌گوییم سکته چشمی کرده‌ای، یعنی به یکی از این سه مشکل دچار شده‌ای که هر کدام درمان‌ها و علائم متفاوتی دارند.

سکته چشمی سه نوع مختلف دارد

انواع سکته چشمی
همان‌طور که این چشم پزشک توضیح داد سکته چشمی انواع مختلفی دارد که دلایل و درمان هر یک را در زیر مرور کرده‌ایم:

دلایل انسداد شریان شبکیه
شریان‌ها خون را به بافت‌ می‌برند و وریدها خون را از بافت برمی‌گردانند، بنابراین در صورت انسداد شریان مرکزی شبکیه، درواقع شریانی که وظیفه خونرسانی به شبکیه را به عهده دارد، مسدود می‌شود.

اولین دلیل این اتفاق می‌تواند تشکیل لخته‌ای در قلب به علت ضربان نامنظم قلب باشد که این شریان را می‌بندد. گاهی هم پلاک کلیسمی یا داخل شریانی از قلب یا از رگ‌های گردن کنده می‌شود و شریان مرکزی شبکیه را می‌بندد. وقتی هم این شریان بسته می‌شود، ناگهان دید فرد کاهش می‌یابد.

زمان طلایی درمان این اختلال فقط ۹۰ دقیقه است و اگر در این زمان بیمار خود را به پزشک برساند تا با جراحی یا دارو این شریان بسته شده، باز شود، خونرسانی به بافت شبکیه دوباره شروع می‌شود و بینایی‌ برمی‌گردد در غیر این صورت، بافت عصبی شبکیه می‌میرد و کاری نمی‌توان برای برگرداندن بینایی فرد انجام داد.

علت‌های مسدود شدن ورید مرکزی شبکیه
لخته و پلاک؛ یعنی همان دلایلی که باعث بسته شدن شریان می‌شود، غلظت خون، اختلال‌های انعقادی فشارخون،‌ دیابت، بیماری‌های سیستم ایمنی و… می‌تواند باعث بسته شدن ورید مرکزی شبکیه شود.

حتی مصرف برخی داروها مثل داروهای هورمونی بدنسازی که باعث غلظت خون می‌شود، می‌تواند باعث بسته شدن ورید شود، چون جریان خون غلیظ شده مختل می‌شود و وقتی خون جریان نداشته باشد، انسداد به وجود می‌آید که تغذیه بافت را دچار مشکل می‌کند و سکته چشمی به وجود می‌آید.

در صورت انسداد ورید مرکزی شبکیه، زمان بیشتری برای درمان بیمار وجود دارد و درمان این نوع سکته چشمی به شدت آن بستگی دارد؛ از تزریق داخل چشم گرفته تا لیزر. در بعضی موارد نادر نیز جراحی برای باز شدن ورید انجام می‌گیرد.

عصب بینایی آسیب‌دیده
عصب بینایی پشت شبکیه قرار دارد. کار این عصب انتقال پیام‌های بینایی که از سلول‌های شبکیه می‌آید، به مغز است. درواقع، این عصب، شبکیه را که مسئول بینایی است، به مغز وصل می‌کند.

شبکیه چشم ما مثل فیلم عکاسی است. دوربین عکاسی اجزای متفاوتی دارد، ولی تصویر درنهایت روی فیلم ثبت می‌شود. در چشم هم این کار را شبکیه انجام می‌دهد یعنی تمام ساختار چشم برای این طراحی شده که تصویر به شبکیه برسد تا از طریق عصب بینایی، به مغز منتقل شود و فرد بتواند ببیند.

اگر خونرسانی به این عصب که وظیفه رساندن پیام‌های بینایی را به مغز دارد، در اثر مشکلاتی مثل ابتلا به دیابت، فشارخون و… مختل شود، در اثر این اختلال، عصب آسیب می‌بیند و دید فرد ناگهان کاهش می‌یابد چون پیام‌های بینایی به مغز منتقل نمی‌شود.

فرض کنید دستگاه تلفنی داشته باشید که خیلی پیشرفته باشد، ولی سیمی که باید به پریز تلفن وصل باشد، قطع شود. در این صورت حتی اگر بهترین دستگاه تلفن را هم داشته باشید، فایده‌ای نخواهد داشت، چون نمی‌توانید با آن کاری انجام دهید. وقتی هم عصب بینایی کارایی‌اش را از دست می‌دهد، فرد هیچ تصویری را نخواهد دید.

متاسفانه در صورت آسیب عصب، برگرداندن و ترمیم آن بسیار مشکل است. البته زمان طلایی درمان عصب، بیشتر از زمان طلایی درمان انسداد شریان است و بیمار حتی تا دو هفته فرصت دارد برای درمان مراجعه کند تا با تزریق داخل چشمی، داروهای خوراکی و در برخی موارد جراحی برای برداشتن فشار از روی عصب، بتوان به او کمک کرد آسیب به عصب چشم به حداقل برسد.

سکته چشمی چه نشانه هایی دارد
علایم سکته چشمی چیست
کاهش دید ناگهانی و شدید از اصلی ترین علائم سکته چشمی است. علائم سکته چشمی در چند ساعت یا چند روز توسعه می یابد و این علائم در یک چشم رخ می دهد.

سکته چشمی اغلب بدون درد است اما با مشاهده درد یا فشار در یک چشم و یا شناور شدن لکه هایی خاکستری در زمینه دید، تاری دید ، فقدان تدریجی و یا ناگهانی بینایی به پزشک مراجعه کنید تا در صورت بروز سکته چشمی تحت درمان قرار بگیرید که در صورت عدم درمان موجب نابینایی دائمی می شود.

بنابراین نشانه‌های زیر را جدی بگیرید:
*درد یا فشار در چشم هر چند سکته چشم اغلب بدون درد است.

*دید تار که به طور پیوسته در یک قسمت یا همه یک چشم رخ می دهد.

*فقدان بینایی کامل که به تدریج رخ یا ناگهان رخ می دهد.
چه کسانی ممکن است سکته چشمی کنند

خطر سکته چشمی در چه افرادی بیشتر است
عوامل خطر ساز بیماری قلبی در خطر ابتلا به سکته چشم نقش دارد. یک مقاله در مجله Eye بیان می‌کند که ۶۴ درصد از افراد بعد از ابتلا به یک سکته چشمی دست کم یک عامل خطر ساز تشخیص داده نشده بیماری قلبی داشته اند. بزرگترین عامل برای این افراد کلسترول بالا بود.

نمناک نوشت: هر کسی می تواند یک سکته چشم داشته باشد اما عوامل خاصی آن را محتمل تر می سازند. برای مثال وقتی بزرگ تر می شوید احتمال سکته چشم بیشتر است. این سکته در میان مردان شایع تر از زنان است.

شرایط پزشکی زیر نیز خطر سکته چشم را افزایش می دهد:
دیابت

آب سیاه

مشکلاتی که جریان خون را تحت تاثیر قرار می دهند مانند فشار خون بالا و کلسترول بالا

بیماری های قلبی و عروقی

باریک کردن شریان کاروتید یا سرخرگ گردنی

بیماری های نادر خونی

مصرف سیگار خطر انواع سکته را افزایش می دهد

روش های مختلف درمان سکته چشمی

آیا سکته چشمی درمان دارد؟
درمان شما بستگی به میزان آسیب سکته دارد. برخی درمان‌های ممکن عبارتند از:

ماساژ ناحیه چشم تا شبکیه چشم را باز شود

داروهای ضد لخته

عامل رشد سلول های اندوتلیال ضد آوندی که مستقیماً به چشم تزریق می شوند.

کورتیکواستروئیدها، که می تواند به چشم انسان تزریق شود

روش درمانی شبکیه – شبکیه اگر پس از یک سکته چشم، شکل گیری رگ خونی جدیدی داشته باشید

درمان لیزر
فشار بالا، یا اکسیژن فوقانی

هر چه زودتر درمان را شروع کنید، شانستان برای پس گرفتن دید و یا تمام دید بهتر می شود.

هر شرایط دیگری که باعث ایجاد لخته خون می شود نیز باید درمان شود.

همچنین تمرین‌هایی برای کمک به بهبودی سکته وجود دارد. تمرینات چشم، بخش مهمی از توان بخشی برای بیماران سکته ای با نقص بینایی هستند. آن ها به تقویت ماهیچه های چشم برای بهبود کنترل کمک می کنند تا پس از سکته به ریکاوری کمک کنند.

پیشگیری از سکته چشمی
برای پیشگیری از سکته چشمی اقدامات زیر را انجام بدهید:
مراقب کلسترول خون‌تان را باشید
اگر کلسترول شما بیش از حد بالا باشد، رژیم غذایی و ورزش می تواند آن را کاهش دهد.

آزمایش بدهید
انجام آزمایش برای بیماری‌های قلبی بخش اصلی پیشگیری از یک سکته چشمی است. این آزمایش‌ها ممکن است شامل بررسی‌های منظم کلسترول و فشار خون و بررسی سایر عوامل خطرساز بیماری قلبی مانند سابقه خانوادگی، رژیم غذایی و شیوه زندگی باشد.

سیگار نکشید
سیگار کشیدن می تواند خطر ابتلا به انواع سکته ها به خصوص سکته مغزی و چشمی را افزایش دهد.