تصور وجود غار آن هم در منطقه گرم و خشک بجستان شاید دور از ذهن باشد، اما به گفته صاحب‌نظران بخش یونسی بجستان از مناطق غارخیز استان است و این منطقه غارهای منحصر به فردی را در دل خود جای داده است.
صبح مشهد- عضو انجمن غار و غارشناسی ایران در همین خصوص در گفت‌وگو با ایسنا اظهارکرد: غارهای شهرستان بجستان معمولاً در منطقه یونسی واقع شده و کوه‌هایی که غارها در آن‌ها قرار گرفته‌اند، بیشتر از جنس آهک‌های ماسه‌ای هستند که با نام تجاری مرمریت معروف‌اند.
شیرین بهادری‌نیا تصریح کرد: بیشتر ارتفاعات منطقه یونسی از مرمریت‌های قرمز رنگ تشکیل شده و معادن بهره‌برداری مرمریت در منطقه در حال کار و استخراج این ماده معدنی ارزشمند هستند.
وی افزود: چند سال گذشته به منظور انجام مطالعات زمین‌شناسی و غارشناسی، غارهای شهرستان بجستان مطالعه و بررسی شد. در این مطالعه از غار آقل سوخته، غار بلور، غار تک‌سرا، غار کمر بزرگ و غار عبدلی، بازدید شد و مورد مطالعه قرار گرفت.
وی درباره خصوصیات غارهای بجستان توضیح داد: غارهای منطقه یونسی بجستان چندان طولانی نیستند و عمق آن‌ها نیز زیاد نیست، اکثر غارها در درزه‌ها و شکستگی‌ها تشکیل شدهاند و کف تمامی غارها با رسوبات و خاک‌های سطحی پوشیده شده است.
وی با اشاره به تزیینات خاص موجود در این غارها گفت: تزیینات داخل غارها شامل استالاگمیت، ستون، دراپری، بلورهای دندان سگی بزرگ و اشکال گل‌کلمی است که در این میان بلورهای درشت و زیبای دندان سگی نظر مار را جلب کرد.
عضو انجمن غار و غارشناسی ایران تصریح کرد: این غارها با چنین رسوبات و تزیینات متفاوت، در همه نقاط جهان وجود ندارد و تنها در مناطق خاصی مانند غار Pupli در اسپانیا یا غار کریستال در مکزیک دیده شده است.
بهادری‌نیا خاطرنشان کرد: دلیل این خصوصیات منحصر به فرد، وجود شرایط ویژه زمین‌شناسی برای تشکیل چنین پدیده‌ای است که خوشبختانه ما در کشور ایران شاهد وقوع آن هستیم.
وی تاکید کرد: بسیار خرسندیم که می‌توانیم در عرصه جهانی مطالعات خود را در این زمینه کامل کنیم و اطلاعات مفیدی از پدیده‌های زمین‌شناسی و غارزایی نادر که در ایران رخ داده است، در اختیار دیگر محققان جهان قرار دهیم. وی با اشاره به استقبال علاقه‌مندان خارجی به این حوزه تصریح کرد: سال ۱۳۹۳ چند تن از غارشناسان دانشگاه آکسفورد به منطقه یونسی آمده و خواستار انجام مطالعات غارشناسی بر روی غارهای این منطقه شدهاند.بهادری‌نیا با بیان این که تاکنون گزارش دیگری از وجود چنین سیستم‌هایی در سایر نقاط ایران گزارش نشده و گمان می‌رود منطقه یونسی تنها بخشی باشد که غارهایش خصوصیات ویژه‌ای جدای از غارهای دیگر ایران دارند، یادآور شد: به دلیل نبود آگاهی کافی از ارزش این منابع طبیعی در حال از دست دادن آن‌ها هستیم و زمانی به ارزش غارهای یونسی پی می‌بریم که متأسفانه بر اثر فعالیت‌های تجاری و بهره‌برداری از معادن چیزی از آن باقی نمانده است.
وی با اشاره به تخریب‌هایی که در بعضی از غارها صورت گرفته است، گفت: در بازدیدی که سال‌های قبل از غارها داشتم، در غار آقل سوخته مردم محلی تکه‌ای لاستیک سوزانده و بر اثر پخش شدن گازهای سمی درون غار موجودات درون غار به صورت گروهی دچار مرگ شده بودند و علاوه بر تلف شدن جمعیت زیستی غار، بخش عظیمی از دیواره غار نیز به رنگ سیاه درآمده و همین اقدام نادرست از ارزش غار کاسته است.
عضو انجمن غار و غارشناسی ایران تأکید کرد: باید تا دیر نشده در حفظ این منابع ارزشمند تلاش کنیم و همچنان که کشورهایی با دارایی‌های این‌چنین، به شدت در حفظ آن می‌کوشند و سعی می‌کنند از آن‌ها در راه توسعه گردشگری و علمی کشورشان استفاده کنند ما نیز از این ثروت‌های طبیعی به روش‌های مناسب در حیطه علمی و گردشگری باید بهره ببریم.
غار بلور بجستان از زیباترین غارهای شرق کشور
عباس عشقی که به عنوان عضوی از انجمن غارشناسی استان خراسان رضوی سال‌هاست در زمینه طبیعت‌گردی و به خصوص غارنوردی در بجستان فعالیت دارد، در خصوص غارهای این شهرستان به ایسنا گفت: بجستان سومین شهر غارخیز استان است که تاکنون بیش از ۶۰ غار در این شهرستان شناسایی شده است.
وی با بیان این‌که بیشتر این غارها در بخش یونسی واقع شدهاند، افزود: غار بلور به دلیل تزیینات داخلی خاص از جمله تزیینات دندان سگی از زیباترین غارهای شرق کشور است.
وی با بیان این‌که غار آقل سوخته و غار بلور در فهرست آثار ملی ایران ثبت شدهاند و غار درخت انجیری نیز در آستانه ملی شدن است، تصریح کرد: هرچند تاکنون در حوزه گردشگری برای غارهای شهرستان اقدام خاصی صورت نگرفته است اما با توجه به تخریب‌های زیادی که صورت می‌گیرد، انجمن غارشناسی با گردشگری کردن غارها کلاً مخالف است.
رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست بجستان نیز پیش از این و در گفت‌و گو با ایسنا با اشاره به تنوع زیستی ارزشمند غارها گفته بود: محیط غارها محیطی تقریباً نیمه بسته است و جانورانی که در غارها زندگی می‌کنند معمولاً به این محیط خو گرفته‌اند و تقریباً می‌توان گفت جزو گونه‌های بوم‌زاد (اندمیک) هستند.مجتبی رضانژاد تصریح کرده بود: متأسفانه برخی از فعالیت‌ها در شهرستان از جمله فعالیت‌های معدنی، ورود بی‌ضابطه و بدون هماهنگی تعدادی از مردم به غارها و در نهایت زباله‌هایی که در غارها به جای می‌گذارند همچنین شکستن تزئینات غارها و خارج کردن آن‌ها از محیط غار موجب آسیب جدی به غارها شده و زیبایی طبیعی غارها را خدشه‌دار کرده است.
وی همچنین گفته بود: اداره حفاظت محیط‌زیست بجستان طی چند سال اخیر سعی کرده کارهای بیشتری در زمینه حفاظت از غارها از جمله رصد فعالیت معادن و برخورد با افراد متخلف، پاک‌سازی غارها و برخورد با افرادی که به گونه‌های زیستی داخل غارها آسیب می‌رسانند و… انجام دهد، اما حفاظت از غارها صرفاً و تنها بر عهده محیط‌زیست نیست و برای رسیدن به این مهم باید از کمک و مساعدت سایر نهادها، سمن‌ها، مردم و طبیعت دوستان نیز برخوردار باشیم.
از آن‌جا که غارها در روزگاران دور، مهد و سکونتگاه انسان در طبیعت بوده، اهمیت و ارزش آن بر کسی پوشیده نیست و درست است که کارکرد غارها به عنوان سکونتگاه سال‌هاست منسوخ شده است، اما این زیستگاه‌های منحصر به فرد علاوه بر آن‌که همچنان زیستگاه گونه‌هایی خاص هستند، به لحاظ تاریخی، گردشگری، مطالعات زمین‌شناسی و …حائز اهمیت بوده و به عنوان گنجینه‌هایی در دل زمین حاوی اطلاعات ارزشمندی هستند که اگر به موقع به آن بها داده نشود اثری از آن ها باقی نخواهد ماند. گفتنی است، در تقویم رسمی کشور، روز دوم مهرماه به روز ملی غار پاک نام‌گذاری شده است.
