خواف از شهرستان‌های جنوبی استان خراسان رضوی است که با داشتن جاذبه‌های گردشگری متعدد و ۴۵۰ اثر تاریخی و شناخته شده از ظرفیت‌های مناسبی برای جذب گردشگران و مسافران برخوردار است.
ایرنا خراسان رضوی نوشت، خواف پیش از اسلام جزوی از قلمرو پارتیان بوده و سابقه تاریخی آن به چندین هزار سال قبل می رسد که در عهد اشکانیان و ساسانیان جزو شهرهای آباد ایران بود، اما امروزه وسعتی حدود یک دهم خواف آن روزگار را دارد.
این شهرستان مرزی از شمال به شهرستان رشتخوار، از شرق به کشور افغانستان و شهرستان تایباد، از جنوب به شهرستان قاین در خراسان جنوبی و از غرب به شهرستان های گناباد و تربت حیدریه محدود می شود.
شهرستان خواف در طول تاریخ محل عبور شاخه ای از جاده ابریشم به طول ۱۰ هزار کیلومتر بوده است که در قرن اول قبل از میلاد، پایتخت چین را از طریق هرات به ایران متصل می کرده است.
آسبادهای خواف، آمیزه ای از خلاقیت و هنر
موقعیت شهرستان خواف و بادخیزی منطقه، به ویژه وزش بادهای ۱۲۰ روزه از آن، مردم این شهرستان را از دیرباز بر آن داشته است تا آسباد (آسیاب‌هایی که با بهره‌گیری از نیروی باد فعالیت می‌کردند) برای خرد کردن گندم و تهیه نان استفاده کنند.
از مجموع ۲۰۰ آسباد شناسایی شده در مناطق شهری و روستایی شهرستان خواف، اکنون ۱۳۰ فقره باقی مانده و ۷۰ آسباد به مرور زمان تخریب شده است، که در سالیان اخیر مرمت آسبادهای باقی مانده در دستور کار اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این شهرستان قرار داشته است.
آسبادهای خواف، که عمدتا در منطقه “نشتیفان” این شهرستان متمرکز است، در حقیقت آمیزه‌ای از هنر، صنعت، فناوری، هوش و ذکاوت نیاکان و پیشینیان ما به شمار می رود که همچون نگینی در مرکز جاذبه های تاریخی این شهرستان می درخشد.
آسبادهای نشتیفان خواف خراسان رضوی، چشم‌انتظار ثبت جهانی
آسباد در حقیقت ابزار آرد کردن گندم با استفاده از نیروی باد است و آسبادهای نشتیفان در شهرستان خواف خراسان رضوی از بزرگترین مجموعه‌های خشت، گل و چوبی تاریخی ایران و قدیمی‌ترین مجموعه آسبادی جهان محسوب می‌شوند، که سنگ بنای آنها در این منطقه پیش از اسلام گذاشته شده و در ادوار بعدی تجدید بنا شده و توسعه یافته اند و در واقع از آسباد می توان به فناوری بدیع ترکیب هنر و باد، در خرد کردن گندم به منظور تهیه گندم یاد کرد.
در روزگار و مکانی که هیچ نیروی خاصی برای برطرف کردن نیازهای بشر وجود نداشته است، مهار باد و استفاده از آن برای آرد کردن گندم، سبب افزایش کارایی آسبادهای خواف و از جمله در شهر نشتیفان شده است.
ثبت جهانی آسبادهای نشتیفان، در گرو رفع مشکلات حریم
ثبت آسبادهای نشتیفان خواف، به عنوان دومین مورد از آثار تاریخی خراسان رضوی، بعد از قنات “قصبه” گناباد، در فهرست آثار جهانی سازمان یونسکو، از سالها قبل مطرح و مورد توجه بوده است ولی تاکنون به دلیل مشکلاتی از جمله وجود ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم آن هنوز روی تحقق نیافته است.
آسبادهای نشتیفان خواف خراسان رضوی، چشم‌انتظار ثبت جهانی
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خواف در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، وجود برخی از ساخت و سازهای مسکونی و صنفی را از موانع اصلی ثبت آسبادهای نشتیفان این شهرستان در فهرست آثار جهانی برشمرد.
محمود باعقیده گفت: تغییر کاربری واحدهای مسکونی موجود و متناسب سازی آن با فرایند جذب گردشگر و انتقال صنوف واقع در حریم آسبادها به نقاط دیگر، از جمله اقداماتی است که این اداره برای برطرف کردن مانع پیش روی جهانی شدن این آثار تاریخی، به صورت جدی دنبال می کند.
وی اظهار داشت: بر این اساس به جای انتقال واحدهای مسکونی ساخته شده در حریم آسبادهای نشتیفان به دیگر نقاط، که نیازمند صرف هزینه های زیاد است، سعی شده تا این واحدها با حفظ اصالت تاریخی خود و یا ایجاد مراکز رفاهی و تبدیل به موزه های گندم و صنایع دستی، به مکانهایی جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شود.
وی خاطرنشان کرد: برخی صنوف غیرمرتبط با این مجموعه نیز از محدوده آسبادهای نشتیفان به مناطق دیگر منتقل شد، که پیگیر انتقال دیگر صنوف واقع در این محدوده نیز هستیم.
