وقتی دیو اعتیاد تنوره بکشد، تهدیدی چندوجهی است که خسارات سنگینی را در ابعاد مختلف بر جامعه تحمیل می‌کند و بهترین راه برای کاستن از آسیبهای این معضل اجتماعی، که چون آتشی، کانون خانواده‌ها را در لهیب سرکش خود خاکستر می‌کند، توجه به اصل موثر پیشگیری است.
خبرگزاری ایرنا خراسان رضوی نوشت، هم اکنون بیش از ۷۱۰ مرکز خودمحرک یا کلینیک درمان سرپایی اعتیاد در استان خراسان رضوی وجود دارد که از این تعداد ۶۰۰ مرکز در مشهد واقع است. همچنین ۷۵ کمپ مجوزدار در این استان فعالیت دارند که از این تعداد ۴۵ کمپ در مشهد و بقیه در ۳۲ شهرستان دیگر فعال هستند.
در این استان ۹ مرکز درمانی نیز ذیل ماده ۱۵ قانون مبارزه با مواد مخدر وجود دارند که به آنها مراکز “کاهش آسیب” یا “دی. آی. سی” گفته می‌شود که تامین هزینه‌های درمان در این مراکز با دولت است. ۲ مرکز اقامتی بلندمدت نیز برای معتادان در این استان فعال شده است که در آنها هزینه درمان توسط خود فرد پرداخت می‌شود.
هم اینک ۱۱۶ سازمان مردم‌نهاد در خراسان رضوی در حوزه اجتماعی مبارزه با مواد مخدر فعالیت می‌کنند که از این تعداد ۱۷ سمن در حوزه درمان، ۵۴ مورد در حوزه پیشگیری فعال بوده و ۴۵ سمن نیز اجتماع‌محور هستند.
وجود ۹ هزار معتاد متجاهر در خراسان رضوی
برای مهار و کنترل اعتیاد، سرمایه گذاری در عرصه کاهش تقاضا و پیشگیری از افتادن افراد به این دام، از جمله برنامه‌های مهمی است که باید مورد توجه جدی مسوولان و متولیان این حوزه باشد.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی با بیان اینکه بر اساس برآوردها استان حدود ۹ هزار معتاد متجاهر دارد، افزود: از این تعداد حدود هشت تا ۹ درصد را بانوان تشکیل می دهند و حدود هفت هزار نفر از این معتادان در مشهد سکونت دارند.
محمدحسین صالحی افزود: تا ابتدای سال گذشته ظرفیت نگهداری معتادان متجاهر استان هزار و ۸۰۰ نفر بود که در یک سال اخیر این ظرفیت به پنج هزار نفر افزایش یافته است. همچنین تا قبل از سال ۹۹ فقط در مشهد امکان نگهداری معتادان متجاهر وجود داشت اما هم اینک ۶ مرکز منطقه‌ای نیز در نیشابور، سبزوار، تربت حیدریه، تربت جام و گلبهار ایجاد شده است.
وی ادامه داد: بنا به تصمیم مسوولان خراسان رضوی و طی هماهنگی های انجام شده، قرار بر این است که تا پایان امسال تمام معتادان متجاهر از سطح استان جمع‌آوری شوند و این کار از بهمن ماه گذشته آغاز شده است و تاکنون حدود نیمی از این افراد جمع آوری شده‌اند.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی گفت: طبق برنامه‌ریزی انجام شده، سه هزار و ۶۰۰ نفر از این افراد توسط بهزیستی، سه هزار نفر توسط شهرداری و ۴۰۰ نفر توسط سازمان زندان‌ها مدیریت، درمان و نگهداری خواهند شد و این افراد به وسیله نیروی انتظامی و با دستور مقام قضایی جمع آوری می‌شوند که ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز تجهیزات، مکان نگهداری و منابع مالی این طرح را تامین می‌کند.
صالحی افزود: توسعه مراکز نگهداری معتادان متجاهر در دستور کار است و هم اینک اردوگاه “برزش آباد” با ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی و با ظرفیت نگهداری هزار و ۲۰۰ نفر در حال اجرا است. همچنین اردوگاه “حسن آباد” در حال توسعه محل اقامت و کارگاه های اشتغال و حرفه آموزی است. اردوگاه خُلق آباد هم با ظرفیت ۳۰۰ نفر در دست توسعه است.
وی با بیان اینکه بطور میانگین در هفته یک یا ۲ طرح جمع آوری معتادان متجاهر اجرا می‌شود، افزود: امیدواریم همه معتادان متجاهر از سطح استان جمع آوری و ساماندهی شوند.
نرخ ۲.۷ درصدی شیوع اعتیاد در خراسان رضوی
اگرچه بنا به آمارها نرخ کنونی شیوع اعتیاد در استان خراسان رضوی، کمتر از سه درصد است، اما همین عدد نیز کم نیست و چه بسا تبعات و اثرات منفی آن به نوعی همه افراد جامعه را درگیر می کند.
صالحی گفت: یکی از اقدامات مهمی که باعث می شود معتادان به چرخه اعتیاد بازنگردند، توانمندسازی آنان است و در این زمینه طرح مشترک بین دستگاهی، با کمک خیران در دست تهیه است که با اجرای آن احتمال بازگشت به اعتیاد کمتر خواهد شد. طی این طرح نگهداری معتادان نیز کمتر از یک سال نخواهد بود مگر اینکه مسوولان مرکز نگهداری تشخیص دیگری داشته باشند.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی با بیان اینکه نجات معتاد، به معنای نجات جامعه است، افزود: کار به قدری گسترده است که پیشبرد و موفقیت آن تنها با اتکا به اقدامات جَسته‌گریخته دستگاههای دولتی امکانپذیر نیست.
وی گفت: در موضوع پیشگیری، صیانت و برگشت به چرخه زندگی و توانمندسازی معتادان، حضور مردم لازم است. در حال حاضر نرخ شیوع اعتیاد در استان ۲.۷ درصد است، یعنی ۹۷.۳ درصد افراد جامعه سالم اما در معرض خطر هستند و علاوه بر آن در ۲ سال اخیر افسردگی ناشی از کرونا و تعطیلی مراکز آموزشی و تفریحی، زمینه را برای کشیده شدن افراد به سمت مواد مخدر بیشتر فراهم کرده است که در این زمینه نیازمند برنامه‌های پیشگیرانه ویژه هستیم.
مقابله با قاچاقچیان و خرده فروشان
شکی نیست که دشمنان کشور و نیز سوداگران مرگ و قاچاقچیان مواد مخدر برای کشاندن هرچه بیشتر مردم به منجلاب اعتیاد برنامه ریزی پیچیده ای دارند اما بدون تردید برای مقابله با این معضل نیز باید همه دستگاههای قضایی و اجرایی مرتبط و نیز عموم افراد جامعه، باید با اراده ای مصمم پای کار باشند.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی اظهار داشت: یکی از مسائل اصلی در مقابله با خرده فروشان مواد، مشکل قانون است که عمدتا با جرم انجام شده، تناسب ندارد و برخورد قاطعی که باید انجام شود، وجود ندارد و امیدواریم در مرحله نهایی و بعد از تصویب مجلس شورای اسلامی، دست ضابطان و قضات باز شده و زمینه برای تشدید مجازات این قشر فراهم شود.
صالحی خاطرنشان کرد: تقدیم چهار هزار شهید و ۱۲ هزار جانباز در این راه نشان می‌دهد که ما تاکنون در مبارزه با مواد مخدر کم نگذاشته ایم و البته شناسایی اموال و ضربه به بنیان‌های مالی قاچاقچیان، از دیگر کارهایی است که نیازمند پیگیری و انجام است.
وی با بیان اینکه خودمراقبتی در پیشگیری از اعتیاد بسیار مهم است، افزود: در این زمینه رسانه‌ها نقش مهمی در فرهنگ سازی دارند. افزایش اعتماد و عزت نفس افراد چاره کار است که شروع آن باید از مهدهای کودک و خانواده‌ها آغاز شود.
وی ادامه داد: طرح های مختلفی در خصوص پیشگیری از گسترش اعتیاد اجرا می‌شود از جمله آنها کارزار “هر ایرانی، یک سفیر پیشگیری از اعتیاد” است که از دیماه گذشته آغاز شده است و در اجرای برنامه‌های تحول آفرین نیز معاونت کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری در راستای سند تحول سال ۱۴۰۰ و تلاش برای تحقق شعار سال، ستادی را با عنوان “یاریگران زندگی، مشارکت اجتماعی، پیشگیری از اعتیاد”، با استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد راه‌اندازی کرده است.
صالحی افزود: شاخص‌ترین کار در زمینه پیشگیری از آسیبهای اجتماعی و مبارزه با مواد مخدر، آگاهی‌رسانی به مردم و اقشار مختلف جامعه است و شرکت در این کارزار اجتماعی و استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ای و آموزشی استان برای انتقال پیام‌های پیشگیرانه باید در دستور کار باشد.
خانواده، نخستین خاکریز پیشگیری
مهم‌ترین نهاد اجتماعی که در پیشگیری از اعتیاد می‌تواند بسیار مؤثر باشد، خانواده است. پیشگیری از اعتیاد در مراکز مختلفی از جمله مدرسه، محل کار، منطقه و محل سکونت انجام می‌شود اما خانواده در بالاترین درجه اهمیت و حساسیت قرار دارد. والدین نخستین کسانی هستند که شخصیت فرزندان را شکل می‌دهند. محیط خانوادگی مناسب، باعث شکل‌گیری و رشد سلامت فرزندان می‌شود و محیط خانوادگی نامناسب، می‌تواند آسیبهای روانی و شخصیتی جبران ناپذیری را به فرزندان وارد کند.
دبیر کمیته فرهنگی پیشگیری شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی در این خصوص اظهار داشت: در راستای استانداردهای بین المللی پیشگیری از مصرف مواد مخدر، خانواده به عنوان نخستین بستر در مداخلات پیشگیرانه محسوب می‌شود و بر آموزش مهارتهای فرزندپروری والدین برای دوران کودکی اولیه، کودکی میانی و نوجوانی اولیه تاکید شده است.
محسن نظری افزود: فرزندان زمان زیادی از وقت خود را در منزل می گذرانند و مداخلات موثر برای توانمندسازی آنان سبب خواهد شد تا فرزندان ضمن تاب آوری در برابر این آسیب، از مهارت کافی و مدل زندگی سالم برخوردار شوند.
وی ادامه داد: در فرآیند زندگی و سبد کالای خانواده ایرانی، موضوع آموزش مهارتهای فرزندپروری برای کمک به والدین و آماده کردن یک محیط امن و سازنده در فضای منزل، ایجاد یک رابطه مثبت نسبت به فرزندان، داشتن انتظارات واقع بینانه و استفاده از انضباط قاطعانه، باید مورد توجه جدی باشد.
دبیر کمیته فرهنگی پیشگیری شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی با بیان اینکه اعمال شیوه‌های تربیتی مستبدانه و بی اعتنا، توسط والدین می تواند زمینه ساز اعتیاد فرزندان شود، افزود: کیفیت روابط والدین با نوجوانان، در شروع مصرف، نگهداری و ادامه مصرف مواد در آنان نقش مهمی را ایفا می کند.
استفاده از فضای مجازی در افزایش آگاهی شهروندان
نظری گفت: به منظور ارتقای سطح آگاهی در استفاده از شبکه شاد وزارت آموزش و پرورش، آموزش مهارتهای زندگی، آموزش سبک فرزندپروری و روش‌های پیشگیری از اعتیاد برای والدین و نوجوانان باید انجام شود و با آموزش مشاوران مدارس و مربیان انجمن‌های اولیا و مربیان در قالب کارگاه‌های آموزشی، با ارائه بسته‌های آموزشی، نسبت به ارتقای توانمندی والدین و نوجوانان اقدام جدی صورت گیرد.
وی ادامه داد: لازم است والدینِ نوجوانانِ در معرض خطر اعتیادپذیری، از طریق غربالگری شناسایی شده و زیر پوشش آموزش‌های لازم قرار گیرند. همزمان نیز محتواهای آموزشی مورد نیاز والدین، از طریق کلیپ‌های کوتاه در فضای مجازی منتشر شود تا شاهد توانمندسازی والدین برای تربیت فرزندان سالم در عصر پیچیده هزاره سوم باشیم.
دبیر کمیته فرهنگی پیشگیری شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی افزود: چهره‌های مشهور و سرشناس استان از جمله هنرمندان، ورزشکاران، استادان دانشگاه، نخبگان و کنشگران اجتماعی به عنوان سفیران پیشگیری از اعتیاد، می توانند در امر مقابله با این بلای خانمان‌سوز نقش مهمی داشته باشند.
نظری با بیان اینکه دولت به‌تنهایی قادر به حل معضل اعتیاد نیست، افزود: ضروری است علاوه بر چهره های سرشناس، گروههای مرجعی چون روحانیان، امامان جمعه و فعالان رسانه ای نیز حساس شده و به کمک این ستاد بیایند.
آنچه مسلم است اجرای طرح جمع آوری معتادان متجاهر، مبارزه با خرده فروشان و همچنین آگاهی والدین از نوع مواد اعتیادآور رایج در منطقه و محل زندگی، شکل و اسامی رایج آنها، نحوه مصرف و علائم مصرف آنها نقش مهمی در کاهش آسیبهای ناشی از اعتیاد ایفا می کند.
