از نگرانی برای کوچ بومی ها در پی تعطیلی ۲ ساله بازارچه تا اظهار امیدواری درباره بازگشایی مجدد
نویسنده : محمد حسام مسلمی
صبح مشهد– دو سال از تعطیلی بازارچه مرزی باجگیران، شهری کوچک و مرزی در شهرستان قوچان می گذرد، بازارچه ای که معاش چند هزار خانوار ساکن در آن جا از طریق آن تامین می شد، به نظر می رسد با استمرار بسته ماندن مرز و تعطیلی بازارچه ،خطر کوچ خانواده های ساکن در باجگیران را تهدید می کند و چه بسا با ادامه این روند تبعات اجتماعی زیادی در منطقه خود را نشان خواهد داد. این که قرار است بازارچه باجگیران تا چه زمانی تعطیل بماند جواب این سوال را می توان در کارشکنی های ترکمنستان در سال های گذشته پیدا کرد، کشوری که به صورت یک جانبه تعرفه های گمرکی را افزایش داد و برای تردد روزانه تنها ۱۰ کامیون بارها مشکلاتی ایجاد کرد از طرفی دیگر با شیوع ویروس کرونا و بسته ماندن مرز با کشور ترکمنستان طی این دو سال عملا فعالیت بازارچه مرزی در باجگیران مختل شده است.
روزنامه خراسان همواره در گزارش های متعدد به چرایی بسته ماندن مرز با ترکمنستان طی دو سال گذشته پرداخته است. در آخرین گزارشی که با عنوان “باجگیران خسته از رکود ! ” در ۲۹ آذر منتشر شد به قصه محرومیت و دوری از رونق اقتصادی شهر مرزی باجگیران و از آن دست حکایت‌های تامل‌برانگیز در این گزارش اشاره کرد، قصه محرومیت در این منطقه از آن جا بیشتر خود را نشان داد که حدود دو سال قبل با شیوع کرونا در ورود اتباع ترکمنستان به بازارچه مرزی طرف ایران و خرید کالا ، از سوی کشور همسایه محدودیت ایجاد شد و این موضوع بر کسادی بازار غرفه‌داران بیش از پیش دامن زد و درنهایت هم کار به مسدود شدن مرز و تعطیلی بازارچه مرزی انجامید که علاوه بر بیکارشدن تعدادی کارگر در بازارچه و خانه‌نشینی غرفه‌داران ، بسیاری از سرمایه‌های این افراد نابود شد، این در حالی است که سرمایه های هنگفت ملی همچون پایانه مرزی،ساختمان گمرک ، تاسیسات و تجهیزات آن ها نیز بدون استفاده مانده است و خاک می خورد. موضوع را وقتی از ناظر گمرکات استان پیگیری کردیم امید جهانخواه در گفت وگو با خراسان رضوی اعلام کرده بود با پیگیری هایی که از طرف وزارت امور خارجه کشورمان صورت گرفته است، فعلا تردد دیپلمات ها از مرز باجگیران انجام می شود و تبادل کالایی نه از طریق بازارچه و نه از طریق گمرک انجام نمی شود و هیچ مسافری نیز رفت وآمد ندارد اما نکته قابل تامل که در گفته های جهانخواه وجود داشت این بود که طرف های ترکمنستانی دلایل خودشان را واضح برای بستن مرز باجگیران اعلام نمی کنند.
تبدیل باجگیران به شهر خاموش
از سویی تردد دیپلمات ها از طریق مرز ترکمنستان شاید اقدامی مثبت در راستای افزایش تعاملات باشد اما اگر تجارتی صورت نگیرد و مرز همچنان به روی تجار، بازرگانان و کامیون ها بسته بماند منفعتی نخواهد داشت و دود این بسته ماندن به چشم آن هایی خواهد رفت که در آن جا ساکن هستند و با بسته شدن مرز باجگیران که زمانی به عنوان کریدور بسیار بزرگ و دروازه طلایی آسیای میانه محسوب می شد حالا به یک شهر خاموش تبدیل شده است.
فرماندار شهرستان قوچان چندی پیش در گفت وگو با خراسان رضوی اعلام کرده بود که بازگشایی کامل مرز و برقراری ترددهای ترانزیتی و سامان‌دهی مجدد باجگیران به یک مطالبه عمومی تبدیل شده است، به گفته مراتی ،قبل از سفر ریاست‌جمهوری به ترکمنستان ،پیگیری های لازم در این خصوص انجام و موقعیت و وضعیت تخصصی باجگیران و ظرفیت های آن از لحاظ مبادلات تجاری و ترانزیتی برای مسئولان مربوط مطرح شده است که نامه ای رسمی نیز به استانداری نوشته شده و در آن‌جا با تحلیلی در این زمینه، به وزارت خارجه ارجاع شده و معاون وزیر امور خارجه نیز در ،جریان قرار گرفته است .
بعید است بازارچه فعلا باز شود
به گزارش باشگاه خبرنگاران، مدیر بازارچه مرزی باجگیران با اشاره به تعطیلی دو ساله بازارچه مرزی می گوید: ما همچنان منتظر هستیم تا خبری از ترکمنستان مبنی بر آغاز همکاری های این دو کشور به دست بیاید، ولی باید گفت؛ بعید است که بازارچه فعلا باز شود.
علی رحمتی می افزاید: اگر به این موضوع خوش بینانه نگاه کنیم اوایل سال جدید احتمال دارد که رئیس جمهور ترکمنستان به ایران سفر کند و موضوع مرز باجگیران بررسی شود که در این صورت روابط بین کشور ما و کشورهای همسایه مجدد آغاز می شود، هم اکنون با موقعیتی که مرز باجگیران دارد ادارات دولتی ما حق ارتباط با کشورهای همسایه را ندارند. فقط ارتباطات گاهی در سطح ملی انجام می شود.
وی در ادامه با بیان این که واردات و صادرات در این مرز صورت نمی گیرد یادآور می شود که از ۱۹ دی ۹۸ تاکنون مرز کاملا مسدود است و هیچ گونه تبادلات تجاری در مرز و گمرک در سطح بازارچه انجام نمی شود و فقط در حوزه مسافران دیپلماسی اقداماتی صورت می گیرد که برای مرز خیر و منفعتی ندارد، تردد فقط در حد خودروهای عبوری است آن هم به دلیل این که فاصله مرز باجگیران با مرکز ترکمنستان که عشق آباد است ۳۵ کیلومتر است ، حتی تغییرات فیزیکی در وضعیت ساختمان اداری و تجاری هم محسوس نبوده است.
ممکن است کل خانواده های ساکن در باجگیران از این منطقه کوچ کنند
رحمتی با اشاره به این که در مجموع کشور ما هیچ مشکلی حتی با وجود کرونا برای راه اندازی بازارچه و مرز ندارد، می گوید: مشکل این است که کشور مقابل حاضر به همکاری نیست، ولی واقعیت در بحث گاز است و طلبی که آن ها از ما دارند، اگرچه این موضوع در جلسات سفر رئیس جمهور حل و فصل شده است ولی همچنان رغبتی برای کار کردن در بحث باجگیران را ندارند و می گویند ما سه مرز مشترک دیگر با شما داریم؛ لطف آباد، سرخس و اینچه برون که به لحاظ تجاری فعال هستند، اما آن ها حتی بحث مسافری را هم فعال نمی کنند، به این ترتیب ممکن است کل خانواده های ساکن در باجگیران از این منطقه کوچ کنند.
موافقت ضمنی ترکمنستان با ایجاد بازارچه مرزی دیگری در سرخس
هادی حقیقی، مدیر بازارچه های مرزی استان نیز در گفت وگو با خراسان رضوی اظهار می کند: خوشبختانه به رغم شرایط موجود در وضع کنونی در بین کشورها به لحاظ بیماری کرونا که تعاملات تجاری تمامی کشورها از جمله کشور همسایه ترکمنستان را تحت الشعاع قرار داده است مسئولان این کشور به شدت در خصوص روابط خودشان با دیگر کشورها شرایط ویژه ای را به لحاظ رفت و آمد اعمال کرده اند، در سفری که ریاست محترم جمهوری کشورمان به ترکمنستان انجام دادند مذاکرات خوبی صورت گرفت ، همچنین در حاشیه اجلاس شانگهای فرصتی را فراهم کرد تا همکاری های دو جانبه در هفته ها و ماه های آینده به شدت تحکیم یابد.
وی می افزاید: یکی از موضوعات، بازگشایی مرز باجگیران و بازارچه است، آن چه که ما اطلاع داریم از سفارت کشورمان در عشق آباد این موضوع در دستور کار طرف مقابل قرار گرفته است و آن ها موافقت ضمنی خود را اعلام کردند، همچنین ما پیشنهاد ایجاد بازارچه مرزی دیگری در سرخس را داده ایم که با موافقت ضمنی طرف مقابل همراه بوده است و دنبال این فرصت هستیم که کارشناسان آن ها به ایران سفر کنند.
مدیر بازارچه های مرزی استان ادامه می دهد: قرار است در آینده نزدیک و ماه های آینده سفر مقامات رسمی کشور ترکمنستان و رئیس جمهور این کشور را به ایران داشته باشیم، اگر این اتفاق بیفتد قطعا نتایج ارزنده ای را برای کشورمان به ویژه برای استان خراسان رضوی خواهد داشت.
وی تاکید می کند:کشور ترکمنستان در خصوص محدودیت های کرونا شرایط سخت گیرانه ای دارد، این شرایط چه در اعزام و چه در پذیرش هیئت ها به دیگر کشورها اعمال می شود، به محض این که شرایط به لحاظ کنترل بیماری کرونا شرایط پایداری شود ما قطعا میزبان هیئت و کارشناسان کشور ترکمنستان خواهیم بود.
احتمال بسیار زیاد می دهیم که در ماه های آینده مرز باجگیران مجدد بازگشایی شود
وی همچنین در خصوص بازگشایی مرز باجگیران می گوید: مرز باجگیران برای جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک مرز استراتژیک محسوب می شود، هم ما و هم طرف مقابل برای بازگشایی مرز نظراتی داشتند ، سفارت کشورمان این موضوع را با جدیت دنبال می کند، احتمال بسیار زیاد می دهیم که در ماه های آینده این مرز مجدد بازگشایی شود.
مدیر بازارچه های مرزی استان با بیان این که پیش بینی ما این است که حداقل مذاکرات برای بازگشایی مجدد مرز باجگیران تا اواخر امسال انجام شود ، تصریح می کند: از طرفی پیش بینی ما هم این است که در خصوص بازگشایی مرز باجگیران به نتایج اولیه خواهد رسید، اما نمی توان توقع داشت عملیات بازگشایی این مرز به سرعت انجام شود؛ ضمن این که تمام تلاش ما این است که هر گونه اتفاقی که برای بازگشایی مرز باجگیران بیفتد قبل از پایان سال باشد.
حقیقی در ادامه و در پاسخ به این سوال که پیشنهادهای ایران برای بازگشایی مرز باجگیران چه مواردی بوده است، می گوید: یکی از پیشنهادهای ما این بود که فعلا مسافران از این مرز تردد کنند ، همچنین پیشنهاد دادیم که کامیون های باری ما خالی از مرز باجگیران به کشورمان وارد شوند ، چرا که صرفه اقتصادی برای شرکت های حمل و نقل و رانندگان دارد و مسیر ۶ تا ۷ ساعت کوتاه تر می شود.
وی با بیان این که ما نظرات طرف مقابل را تا حدودی درک می کنیم، ادامه می دهد: واقعیت این است که از مرز باجگیران تا پایتخت ترکمنستان ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر فاصله دارد، اگر قرار بر این باشد که ترددها در این شرایط کرونایی از این مسیر صورت بگیرد شاید تصاعد بیماری کرونا در آن کشور بالا می رفت ، طرف ترکمنی حساسیت ویژه ای برای مرز باجگیران دارند چرا که این مرز را مرز پایتخت کشورشان می دانند، بنابراین حساسیت به این لحاظ است و تا حدودی می توان به آن ها حق داد.وی تاکید می کند: در مرز باجگیران روستاهای بسیاری وجود دارد ؛ به نوعی این مرز برای ما به لحاظ امنیت ملی مهم است، از سویی با توجه به این که عشق آباد پایتخت ترکمنستان در نزدیکی مرز باجگیران قرار گرفته به لحاظ اشتغال و تعاملات تجاری برای کشورمان هم مهم و استراتژیک است و باید برای اشتغال پایدار در این منطقه فکر اساسی کنیم.
