«باز کشتارها و قتل‌عام‌های دسته‌جمعی را در تهران و شهرستان‌ها شروع کردند. باز دژخیمان محمدرضا با بسیج شدن به ادعای قانون و استقلال کشور و سرپوش ملیت، به جان مردم بی پناه افتاده‌اند… ملت عزیزم، دوستان من، نه به وعده‌های پوچ دولت‌های غیر قانونی اعتنا کنید و نه از هیاهوی دژخیمان بهراسید… .» این بخشی از اعلامیۀ امام خمینی(ره) در ۱۰ بهمن‌ماه ۱۳۵۷ است.
فرشته صداقت حسن‌زاده
اداره مطبوعات آستان قدس رضوی درحالی بزرگترین آرشیو مطبوعاتی در شرق کشور است که پس از کتابخانۀ ملی، عنوان بزرگترین و کامل‌ترین آرشیو مطبوعاتی کشور را نیز از آن خود کرده است. این مرکز از سال ۱۳۵۹ تاکنون در مجموعه مدیریت اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی در زمینه نگهداری روزنامه، مجلات و سایر نشریات ادواری، فعالیت خود را آغاز کرده و تاکنون بالغ بر ۲میلیون نسخه در این محل آرشیو شده است که برخی از آنها تک‌نسخه و منحصربه‌فرد است.
به گزارش صبح مشهد به نقل از گنجینه رضوی، مطبوعات دوران انقلاب، یکی از مجموعه‌های خاطره‌انگیز این آرشیو است. امام خمینی(ره) از خرداد ۱۳۴۲ که به طور رسمی قیام علیه رژیم پهلوی را آغاز کردند، مرتب در تبعید به سر بردند و تنها راه ارتباطی ایشان با مردم نوارهای سخنرانی، بیانیه‌ها و اعلامیه‌هایی بود که در ایران توزیع می‌شد. انقلابیون که نه جایگاهی در رادیو و تلویزیون داشتند و نه مجوزی برای انتشار روزنامه، به ناچار از طریق اعلامیه‌ها با امام در ارتباط بودند؛ از این‌رو بررسی این اعلامیه‌ها نقش آنها را در رخدادها و توسعه حرکت مردم به سوی پیروزی انقلاب نشان می‌دهد.
با ابراهیم حافظی، رئیس ادارۀ مطبوعات آستان قدس رضوی دراین خصوص به گفتگو نشستم و از او دربارۀ مطبوعات و اعلامیه‌های امام خمینی(ره) در دوران انقلاب پرسیدم. حافظی می‌گوید: مطبوعات تا پیش از خروج شاه در ۲۶ دی‌ماه ۱۳۵۷، به ندرت سخنانی از امام خمینی(ره) را منعکس می‌کردند اما با رفتن شاه و پایان اعتصاب و تعطیلی روزنامه‌ها، به یک باره مسیر نوشتاری آنها از سمت رژیم به سمت انقلابیون تغییر کرد. کوچکترین اتفاقات کشور به صورت مرتب در مطبوعات منعکس می‌شد و بیانیه‌های امام از این طریق به اطلاع مردم می‌رسید. بیشترین بیانیه‌های امام در طول مسیر ۱۵سالۀ انقلاب مربوط به دی و بهمن ۱۳۵۷ است که در روزنامه‌های مختلف به چاپ رسیده است.
حافظی از روزنامه‌هایی سخن می‌گوید که تورق آنها حال و هوای ۴۲ سال قبل و روزهای پیروزی انقلاب اسلامی را زنده می‌کند و می‌گوید که آرشیو مطبوعات کتابخانه آستان قدس رضوی تمام روزنامه‌های آن روزها را نگهداری کرده است.
او در این گفتگو به گزیده‌ای از اعلامیه‌های امام خمینی(ره) که در روزهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی در مطبوعات چاپ شده و نیروی محرکه‌ای برای مردم در تحرکات اجتماعی و سیاسی بوده اشاره می‌کند که در ادامۀ این گزارش برخی از آنها بازخوانی می‌شود. قابل ذکر است که این اعلامیه‌ها از روزنامه‌های موجود در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی استخراج شده است.
اعلامیه امام خمینی درباره رفع مشکل کمبود نفت؛ ۱۶ دی ۱۳۵۷
در این اعلامیه امام خمینی(ره) تأکید می‌کنند که نظامیان از مناطق و مراکز نفتی بیرون بروند و دخالتی در امور مربوطه نکنند. نفت و فرآورده‌های نفتی به اندازۀ مصرف داخلی تولید شود و از صدور نفت به خارج، تا سقوط رژیم غیر‌قانونی فعلی به طور کامل ممانعت به عمل آید. ارتش و نظامیان حق احتکار مواد نفتی را که برای مصرف داخلی تهیه می‌شود ندارند و از آن باید جلوگیری شود.
اعلامیه امام خمینی برای هشدار به مردم و ارتش؛ ۲۴ دی ۱۳۵۷
مردم موظند با نیروهای انتظامی و ارتش با برادری و مهربانی رفتار کنند و اگر اشراری قصد حمله به آنان را داشتند از برادران خود دفاع کنند. ارتش و سایر نیروهای انتظامی موظفند که با ملت برادرانه رفتار کنند و اگر اشرار به آنها حمله کردند، بدانند ابتدا که این ملت نیست، بلکه عمل عمال اجانب و نفع‌طلبان است که می‌خواهند فساد کنند و… .
اعلامیه مهم امام خمینی درباره اعتصاب‌ها؛ ۳۰ دی ۱۳۵۷
امام در این پیام هیئتی برای نظارت و رهبری اعتصاب‌ها تعیین می‌کنند و می‌فرمایند: … ترتیباتی اتخاذ نمایید که تا سقوط نهایی نظام استبدادی حاضر، اعتصاب‌ها در حد ضرورت ادامه یافته و ضمن حداکثر فشار بر دستگاه غاصب، حداقل خسارت برای ملت و مملکت در زمینه احتیاجات ضروری و گردش چرخ‌های اقتصادی و حفظ سرمایه‌های انسانی و صنعتی با رعایت الاهم فی الاهم فرآهم آید. از عموم اعتصاب‌کنندگان محترم تشکر می‌کنم.
اعلامیه برای شرط پذیرش بختیار؛ ۸ بهمن ۱۳۵۷
حضرات حجج اسلام تهران و سایر شهرستان‌ها دام برکاتهم، آنچه ذکر شده است که شاپور بختیار را با سمت نخست‌وزیری من می‌پذیرم دروغ است؛ بلکه تا استعفا ندهد او را نمی‌پذیرم چون او را قانونی نمی‌دانم. حضرات آقایان به ملت ابلاغ فرمایید که توطئه‌ای در دست جریان است و از این امور جاریه گول نخورند. من با بختیار تفاهمی نکرده‌ام و… .
امام خمینی(ره): می‌خواهم نزد ملت باشم؛ ۱۰ بهمن ۱۳۵۷
باز کشتارها و قتل‌عام‌های دسته‌جمعی را در تهران و شهرستان‌ها شروع کردند. باز دژخیمان محمدرضا با بسیج شدن به ادعای قانون و استقلال کشور و سرپوش ملیت، به جان مردم بی پناه افتاده‌اند… ملت عزیزم، دوستان من، نه به وعده‌های پوچ دولت‌های غیر قانونی اعتنا کنید و نه از هیاهوی دژخیمان بهراسید. نهضت مقدس را به پیش رانید و به آخر رسانید… خداوند با شماست. اکنون بر جمیع جناح‌های ملی دولتی است که چون گذشته دولت غیر قانونی را محکوم کنند و اطاعت از آن نکنند که اطاعت از طاغوت حرام و مخالف رضای خداست… من در اولین فرصت خودم را نزد شما می‌بینم تا در شادی و غم با شما سهیم باشم.
اعلامیه امام خمینی(ره) درباره اعتصاب صنعت نفت؛ ۲۷ بهمن ۱۳۵۷
به عموم کارکنان و کارگزاران شرکت نفت پس از تشکر بی پایان از آنان که سهم مهمی در پیشرفت نهضت اسلامی داشتند و با همت شجاعانۀ آنان پیروزی نصیب ملت بزرگ گردید، تذکر داده می‌شود اکنون که به حمدالله پیروزی حاصل است، مقتضی است که اعتصاب خود را بشکنند و به سر کار خود بروند. اکنون اعتصاب بر خلاف مسیر انقلاب است و شکستن آن موافق صلاح ملت می‌باشد.
از تورق روزنامه‌های آن دوران که مانند تقویمی روزشمار است، سیر نمی‌شوم. از حافظی راجع به باقی ماجرا می‌پرسم که می‌گوید: اعلامیه‌ها ختم به پیروزی انقلاب نشد و امام اعلامیه‌های متعددی را نیز در روزهای ۲۲ تا ۲۸ بهمن خطاب به مدارس، دانشگاهها، کارمندان، روحانیون، نظامیان و مردم صادر کردند که در آن همه را به صلح و آرامش دعوت می‌کردند و خواستار بازگشایی مدارس و دانشگاهها شدند و از کارمندان درخواست کردند به کارهای خود بازگردند.
روزنامه‌های آن دوران به خوبی نقش رهبری یک پیشوای کاردان را نشان می‌دهد. این مجموعه خود سندی شده است تا بدون سانسور، برای سال‌های سال و برای آیندگان بماند و تاریخ را روایت کند که چه بر سر این مردم آمد و چگونه آن شد که باید می‌شد.
آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی با جذب تمام روزنامه‌های منتشر شده در سال‌های قبل و بعد از انقلاب اسلامی، محمل مناسبی را برای پژوهشگران فراهم کرده تا در موضوعات مختلف، منابع را کنکاش کنند. این آرشیو با جذب بیش از ۳۳هزار عنوان نشریه ادواری و همچنین بیش از ده‌ها عنوان نشریۀ تخصصی مرتبط با انقلاب، یکی از مهمترین مراکز مطبوعاتی ایران برای انجام تحقیقات علمی و تاریخی است.
