ماجرای ایمن سازی ساختمان‌های نا ایمن مشهد از تابستان ۹۵ که نمای برج سلمان دچار حریق شد، توجه رسانه ها و مدیران شهری را بیشتر به خود جلب کرد اما امسال که چندین مورد آتش سوزی از جمله بیمارستانی در تهران اتفاق افتاد، بار دیگر این موضوع به طور جدی تری دنبال شد. کار تا جایی پیش رفت که شهرداری مشهد اولتیماتوم داد که نام ۱۲ ساختمان نا ایمن مشهد را که اقدامی برای ایمن سازی نکرده اند، رسانه ای می کند. برج‌های نام‌آشنای مشهد نامشان در فهرست ساختمان‌های فاقد تأییدیه ایمنی مطرح شد. از آن جا که آخرین مهلت تعیین‌شده برای ۱۲ ساختمان پایان دی اعلام شده است، در این گزارش بررسی می کنیم که ایمن سازی این ساختمان‌ها به کجا رسید؟
نویسنده : مسعود حمیدی
صبح مشهد– شهر مشهد با توجه به عمر چند صدساله خود پر از سازه‌ها و ساختمان‌هایی به عمر تاریخ این شهر است که نیازمند ترمیم هستند اما تیر ۹۵ وقتی نمای برج سلمان بر اثر حادثه به کلی در آتش سوخت، ایمن نبودن و حادثه‌ساز بودن ساختمان‌ها در مشهد به‌صورت یک جریان و مطالبه عمومی و رسانه‌ای مطرح شد و روزنامه خراسان از همان زمان و حتی پیشتر در سلسله گزارش‌هایی که خارج از حوصله این گزارش است به این موضوع پرداخت و مدیران وقت آتش‌نشانی درباره وجود تعداد متغیر از ساختمان‌های نا ایمن در مشهد هشدار دادند و وعده‌های زیادی در این باره داده شد اما آتش‌سوزی اخیر در بیمارستان سینا اطهر تهران به‌مانند جرقه‌ای باعث شد دادستانی مشهد به‌عنوان مدعی‌العموم به موضوع ورود کند و شهردار مشهد در تابستان امسال به مالکان ساختمان‌های ناایمن مشهد هشدار داد تا پایان تابستان اسامی ساختمان‌های ناایمن را رسانه‌ای خواهد کرد. پس از این مهلت بود که شهردار مشهد از اسامی ۱۲ ساختمان نا ایمن مشهد که بازارهای پر تردد مشهد هم به شمار می‌روند رونمایی کرد و در همین بین دادستانی مشهد که به این موضوع ورود کرده بود درخصوص برخورد قضایی با مالکان ساختمان‌های ناایمن مشهد هشدار داد و کارگروهی تحت نظارت و تولی معاون پیشگیری از وقوع جرم دادستانی مرکز استان تشکیل شد تا فرایند اصلاح و رفع نواقص ایمنی ساختمان‌های ناایمن مشهد رویه جدی و قضایی به خود بگیرد. بعد از گذشت حدود چهار ماه از این فرایند سراغ متولیان امر رفتیم تا آخرین اقدامات انجام‌شده در این باره را مورد بررسی قرار دهیم. فرزاد بهشتی توندری جانشین معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم و حفظ حقوق عامه دادسرای عمومی و انقلاب مرکز استان با بیان این که برخورداری شهروندان از ساختمان‌های ایمن که روزانه برای دریافت خدمات به آن‌ها مراجعه می‌کنند یکی از حقوق عامه مردم است اشاره ای کوتاه به حوادثی مانند آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو در تهران و برج سلمان مشهد می‌کند و می‌گوید: یکی از ابعاد این حوادث و حوادث مشابهی که رخ‌داده است بحث مشکلات حقوقی است که برای متولیان این ساختمان‌ها پیش‌آمده است از سویی دیگر باید توجه داشته باشیم که داشتن یک شهر ایمن نیازمند همکاری همه دستگاه‌ها در قالب یک فرایند است.
بازدید از ۱۷۵ ساختمان نا ایمن مشهد
وی با بیان این که در این مدت اخطارها و تذکرهایی به برخی دستگاه‌ها داده‌شده است، می‌افزاید: در شش ماه گذشته بیش از ۱۷۵ بازدید از ساختمان‌های ناایمن مشهد به‌عمل‌آمده و تذکرات لازم داده شده است.قاضی بهشتی می‌گوید: برخی از موارد رفع مشکل ساختمان‌های نا ایمن مربوط به شهرداری است. در بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها مطرح شده است که باید برای رفع خطر تمامی ساختمان‌های پرخطر و محل خطر اقدام شود و اختیار این موضوع به شهرداری داده‌شده است که موارد و ساختمان‌های نا ایمن شناسایی‌شده معرفی شوند و در این مورد تذکراتی نیز به شهرداری داده شده است.
نگاه واقع‌گرایانه به ایمن‌سازی ساختمان‌های قدیمی داشته باشیم
وی خاطر نشان می کند: درباره ایمن‌سازی ساختمان‌های نا ایمن چند نکته را باید مدنظر قرار دهیم؛ اول این که نباید به ساختمان‌هایی که سال ساخت آن‌ها به دهه ۷۰و ۸۰بازمی‌گردد، نگاه ایده آل داشته باشیم زیرا در این صورت همیشه آتش‌نشانی نگاه مطالبه گری خواهد داشت و این مطالبات به خروجی نخواهد رسید. مثلاً امروز نمی توانیم انتظار داشته باشیم ساختمانی که در آن دوره پله‌هایش نیم متری ساخته‌شده‌است پله آن‌ها به ۱٫۵ متر تغییر پیدا کند زیرا شاکله ساختمان این اجازه را نمی‌دهد. این گلایه‌ای است که مدیران ساختمان‌های نا ایمن از شهرداری‌ها و آتش‌نشانی دارند و خواستار نگاه واقع‌گرایانه به مسئله از سوی این دو نهاد هستند. بنابراین شهرداری‌ها باید موضوعاتی را مدنظر داشته باشند که در ساختمان‌ها قابلیت اجرا داشته باشد.قاضی بهشتی ادامه می‌دهد: دوم این که باید تمام نواقص ایمنی به‌صورت جامع و انحصاری از سوی آتش‌نشانی ابلاغ شود. یعنی در تمام ۱۷۹ مورد بازرسی انجام‌شده تأکید حوزه دادستانی بر این بوده است که تمامی موارد اعلام شود. مثلاً اگر بناست کابل‌های برق در یک ساختمان نا ایمن از مسیر تعیین‌شده هدایت شوند همزمان مسیر سیستم اطفای حریق هم مدنظر باشد تا برای مالک هزینه‌های مضاعف و دوباره‌کاری انجام نشود. یعنی باید تمامی موارد و مسائلی که یک ساختمان را نا ایمن کرده است به‌صورت جامع ارائه شود.وی می‌افزاید: نکته بعدی این است که افرادی که برای بازدید و پیگیری به این ساختمان‌های نا ایمن مراجعه می‌کنند باید افرادی سالم و بهترین مجریان در خط بازدیدها باشند و اتفاقاتی که ما در سال های دور در آتش‌نشانی شاهد آن بودیم امروز نباید شاهد باشیم.
مهندسان ناظری که نشانی ساختمان تحت نظارت را هم نمی‌دانستند
جانشین معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم و حفظ حقوق عامه دادسرای عمومی و انقلاب مرکز استان می‌گوید: بخشی از مشکلاتی که ما در ساختمان‌های ناایمن شاهد آن هستیم مربوط به عملکرد مهندسان ناظر آن‌هاست و مواردی بوده که مهندس ناظر حتی نشانی ساختمانی که نظارت آن را بر عهده داشته نمی‌دانسته است. بنابراین مطالبه جدی ما از نظام‌مهندسی این است که از ظرفیت شورای انتظامی خود برای این موضوع استفاده کند زیرا برخی از مشکلات ساختمان‌های نا ایمن نظارت درست نداشتن مهندسان ناظر بوده است.
شرکت برق وظیفه‌اش را درست انجام نداده
قاضی بهشتی تأکید می‌کند: یکی از نهادهایی که در حوزه ایمنی ساختمان‌ها به شدت وظیفه مند است و تاکنون هم به‌نوعی وظیفه‌شان را درست انجام نداده‌اند؛ شرکت برق است. بسیاری از حوادثی که در مجتمع‌ها و اماکن تجمعی ایجاد می‌شود مربوط به ناایمن بودن برق آن‌هاست. در ماده ۴۵ آیین‌نامه تکمیلی تعرفه برق آمده است که در هر موردی که جریان برق نا ایمن تشخیص داده شود شرکت برق موظف است راسا و بدون دستور قضایی درخصوص قطع برق ساختمانی که برق ناایمن دارد، اقدام کند. تذکراتی هم در این باره به شرکت برق داده‌شده است و به رغم همکاری این شرکت همچنان ساختمان‌هایی وجود دارند که وضعیت برق آن‌ها ناایمن است.وی درباره وظیفه دادستانی در مسئله ساختمان‌های ناایمن می‌گوید: دادستانی در این مسئله هم مطالبه دارد و هم نظارت می‌کند و حمایت‌های قضایی نیز در این جریان انجام خواهد شد. از جمله اذن ورودهایی که داده‌شده است. مثلاً در یکی از مجتمع‌هایی که ناایمن معرفی‌شده بود کسبه اجازه اجرای عملیات ایمن‌سازی را به مجریان نمی‌دادند که دستورات لازم برای پلمب واحدها در صورت همکاری نکردن صادر و مشکل برطرف شد. در بحث وصول شارژها نیز هیئت‌مدیره بعضی مجتمع‌ها با مشکل روبه رو شده بودند و حمایت‌های لازم در این باره انجام شد.
اقداماتی که در ۱۲ ساختمان انجام شده
جانشین معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم و حفظ حقوق عامه دادسرای عمومی و انقلاب مرکز استان درباره سرنوشت ۱۲ ساختمان نا ایمن معرفی شده نیز تصریح می کند : سیاست اولیه و اصلی دادستانی با توجه به جمیع جهات فراخوان هیئت‌های مدیره ساختمان‌های نا ایمن و صدور تذکرات لازم است که در صورت بروز حادثه علاوه بر مسئولیت مدنی، مسئولیت کیفری نیز با توجه به تعریف عام تقصیر در تبصره ماده ١۴۵ قانون مجازات اسلامی مصوب ١٣٩٢متوجه آن‌ها خواهد بود. اگر هیئت‌مدیره‌ای برای رفع موارد ناایمن ساختمان اقدام نکند برخورد قضایی لازم انجام خواهد شد.وی می‌افزاید: رویه کار به این صورت است که آتش‌نشانی مهلتی را برای رفع نقص‌های ایمنی برای مجتمع‌ها مشخص می‌کند و درصورتی‌که متولیان ساختمان یا مجتمع ناایمن بعد از اتمام مهلت تعیین‌شده هنوز برای رفع نواقص اقدامی نکرده باشند به حوزه دادستانی معرفی خواهند شد تا برخورد قانونی لازم با آن‌ها انجام شود. تاکنون این مسئله به دادستانی منعکس نشده است.قاضی بهشتی درباره طولانی شدن روند رفع نواقص ساختمان‌های ناایمن در مشهد می‌گوید: از زمانی که دادستانی به موضوع ورود کرده است مدیران مجتمع‌ها اقدام به تشکیل پرونده برای رفع نواقص ایمنی کرده‌اند و اقدامات خوبی تاکنون انجام‌شده است. هرچند نمی‌توان زمان مشخصی را برای برطرف کردن کامل نواقص اعلام کرد ولی فرایند در حال انجام است. علاوه بر این موضوعی که باید شهرداری‌ها و آتش‌نشانی‌ها به آن توجه داشته باشند، مسئله صدور پایان کار است. موضوعی که ما با آن درگیر هستیم این است که نهادهای وظیفه مند نظارت در شهرداری‌ها، وظیفه خود را به‌خوبی انجام نمی‌دهند.
آخرین‌مهلت؛ پایان دی
معاون پیشگیری، آموزش و نظارت آتش‌نشانی مشهد در گفت وگو با خراسان رضوی، درباره آخرین اقدامات ساختمان‌های نا ایمن شناسایی‌شده در مشهد،خاطر نشان می کند: ۱۲ ساختمان رسانه‌ای شده تنها بخشی از ساختمان‌های ناایمن مشهد هستند که برخی از آن‌ها در این مدت چند ماهه اقدامات خوبی برای رفع نواقص ایمنی انجام داده‌اند و «پایان دی» مهلتی است که برای همه این ۱۲ ساختمان جهت رفع نواقص ایمنی داده‌شده است.
فرایند ایمنی در اطلس و آرمیتاژ به دلیل صادر نشدن پایان کار طی نشده است
محمدجواد حیدری می‌افزاید: جرقه کار از بازار «اطلس» در تیر شروع شد که این ساختمان مانند بازار «آرمیتاژ» فاقد پایان کار است ولی به بهره‌برداری رسیده است. درواقع بزرگ‌ترین مشکلی که در ساختمان‌های بلندمرتبه وجود دارد این است که به دلیل مسائل مالی و تعهداتی که با شهرداری دارند پایان کار نمی‌گیرند ولی به بهره‌برداری می‌رسند و این نقص بزرگ قانون است. بنابراین باید فرایند ایمنی در صدور پایان کار از فرایند مالی جدا شود تا سازندگان بلندمرتبه‌ها برای دریافت تاییدیه ایمنی خود مراجعه کنند.
سرنوشت بیمارستان سینا در انتظار پاساژ فیروزه مشهد؟
وی درباره اقدامات انجام‌شده برای رفع نواقص ایمنی ۱۲ ساختمان معرفی‌شده مشهد می‌گوید: «سرای عزیزا.. اف»در این مدت عملکرد خوبی داشته و بیش از ۳۰ درصد نواقص را برطرف کرده است اما «پاساژ فیروزه» تاکنون هیچ اقدامی انجام نداده و وضعیتش«خراب» است زیرا طبقات بالایی این پاساژ به کارگاه‌های جواهرسازی تبدیل‌شده‌اند که کپسول‌های اکسیژن هم در این کارگاه‌ها وجود دارد. بنابراین اگر اتفاقی در این پاساژ رخ بدهد از فاجعه بیمارستان«سینا اطهر» هم بدتر خواهد شد.معاون پیشگیری آتش‌نشانی مشهد ادامه می‌دهد: «پاساژ حضرتی» و «یازده سرای ۱۷ شهریور» هیچ اقدامی در این مدت انجام نداده‌اند. «بازار مرکزی» نیز اگرچه جلساتی با متولیان این بازار برگزار شد اما هنوز اقدامی برای آن انجام‌نشده است. «بازار مدرس» نیز پرونده تشکیل داده و در حد ۲۰ درصد برای رفع نواقص ایمنی اقدام کرده است. «بازار فردوسی» نیز پرونده تشکیل داده و مانند بازار مدرس عملکرد داشته است. «بازار مولوی» نیز در حد نامه‌نگاری اقدام کرده است. «بازار حکیم» نیز هنوز اقدام خاصی انجام نداده است.
اقدامات مثبت ۲مجتمع تجاری
وی درباره «مجتمع زیست خاور» نیز می‌گوید: هیئت‌مدیره جدید این مجتمع اقدامات خوبی تاکنون انجام داده‌اند و حدود ۵۰ درصد اقدامات مدنظر ما از نظر ایمنی ساختمان را انجام داده‌اند. در خصوص«بازار رضا(ع)» نیز وضعیت به همین ترتیب است و اقدامات خوبی تا کنون انجام‌شده است اما این که برخی متولیان این بازارها مطرح می‌کنند سازه‌ها توان اجرای آیتم‌های روز ایمن‌سازی را ندارد درست نیست زیرا قدیمی‌ترین ساختمان ما « بازار عزیزا.. اف» بوده که اقدامات خود را انجام داده است. مثلاً درباره مخازن آبی این مجتمع‌ها می‌توانند این مخازن را جنب مجتمع‌ها جانمایی کنند. درواقع راهکارها برای اجرای آیتم‌های ایمن‌سازی زیاد است و ما در سازه‌های قدیمی آن را اجرایی کرده‌ایم.
سینما آفریقا مسئله ایمنی برق دارد
حیدری درباره رفع نواقص برقی ساختمان‌های نا ایمن می‌گوید: تقریباً این نقص در همه ساختمان‌ها هنوز باقی‌مانده و دلیل آن هزینه‌های سنگین این بخش است البته نمی‌توان گفت وضعیت بحرانی دارند اما «سینما آفریقا» به‌طور مثال در مسئله ایمنی برق در وضعیت پرخطر قرار دارد و مانند «پاساژ فیروزه» به نظر ما همین الان باید بسته شود.
لویزان و خلیج‌فارس به دلیل صادر نشدن پایان کار هنوز تاییدیه ایمنی ندارند
معاون آتش‌نشانی مشهد می‌گوید: به‌جز این ۱۲ مجتمع که رسانه‌ای شده‌اند در قالب کمیته تشکیل‌شده در دادستانی برای ساختمان‌های ناایمن مشهد، ۱۷۶ مجتمع دیگر در این مدت بازدید شده‌اند، ساختمان‌هایی که به بهره‌برداری رسیده‌اند و زائران و مجاوران از این ساختمان‌ها استفاده می‌کنند اما این ساختمان‌ها تاییدیه ایمنی ندارند. علاوه بر بازار اطلس و آرمیتاژ می‌توان دو مجتمع مسکونی «لویزان» و «خلیج‌فارس» یا برخی هتل‌هایی را که در اطراف حرم مطهر هستند مثال زد که مردم در آن‌ها ساکن شده‌اند ولی هیچ‌کدام پایان کار و «تاییدیه ایمنی» ندارند.حیدری درباره وضعیت ایمنی ساختمان‌های پزشکی و بیمارستان‌های مشهد نیز می‌گوید: نظارت بر ایمنی بیمارستان‌ها نیز آغازشده اما همه‌گیری ویروس کرونا انجام بازرسی از تمام بخش‌های بیمارستان‌ها را مشکل کرده است به همین دلیل در شرایط فعلی فوری‌ترین کار این است که بیمارستان‌ها بخش بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کارگروه شرایط اضطراری خود را فعال کنند.
وجود ۳ هزار (ساختمان) در مشهد که باید بازرسی شوند
معاون خدمات شهری شهرداری مشهد در گفت وگو با خراسان رضوی درباره پیشنهاد جداسازی مسائل ایمنی و تاییدیه ایمنی با مسائل مالی در صدور پایان کار برای ساختمان های بلند مرتبه و مجتمع‌ها در مشهد خاطر نشان می کند: می‌شود این کار را انجام داد. زیرا اولویت ما ایمنی ساختمان‌هاست. یک دوره‌ای این ساختمان‌ها ساخته‌شده‌اند اما در فرایند ساخت برخی پروژه‌ها تغییراتی داده می‌شود که مورد تایید ایمنی نیستند و باید اصلاح شود و این اصلاح گاهی هزینه‌هایی دارد که موجب مقاومت مالکان این ساختمان‌ها می‌شود.
مرحله اول؛ مشاوره رایگان
یعقوبی می‌افزاید: از زمانی که کارگروه ایمن‌سازی راه‌اندازی شده است و دستگاه قضا حمایت‌های جدی را انجام داد برخی مالکان اقدامات خوبی انجام دادند اما برآیند این است که حدود سه هزار نقطه در مشهد باید مورد بازرسی قرار بگیرد که ۷۰۰ مورد در اولویت هستند. اما با توجه به حجم سنگین کار شاید این فرایند هفت یا هشت ماه به طول بینجامد لذا نیازمند آن هستیم. البته باید توجه داشت هدف ما در این کارگروه در وهله اول مشاوره رایگان به مالکان ساختمان‌هاست و قصد نداریم مالکان را گرفتار کنیم بلکه چک‌لیستی ایمنی به آن‌ها داده و فرصتی هم تعیین می شود تا نواقص برطرف شود اما در پایان این مهلت و همکاری نکردن مالکان ساختمان‌ها حتماً دستگاه قضا ورود خواهد کرد.
شهرداری فراتر از وظایفش ورود کرده
معاون خدمات شهری شهرداری مشهد درباره مشکلات ایمنی سینما آفریقا و پاساژ فیروزه نیز می‌گوید: شهرداری فراتر از وظایف خود به مسئله ورود کرده و حتی برای ما تبعات منفی هم داشته است مانند تابلوهایی که جلوی پاساژ فیروزه گذاشتیم. البته برخی بازارها مانند زیست خاور و بازار رضا(ع) اقدامات خوبی انجام داده‌اند. البته با توجه به این که ساختمان‌های برخی بازارها قدیمی هستند ما قصد نداریم برای آن‌ها مشکل ایجاد کنیم بلکه می‌خواهیم شرایط ایمنی آن‌ها به حدی ارتقا یابد که مردم بتوانند با خیال راحت به این بازارها مراجعه کنند. هرچند برخی مدیران بازارها به دلیل هزینه‌های بالای اجرای برخی آیتم‌های ایمن‌سازی مقاومت‌هایی انجام می‌دهند و ما گزارش‌های آن را به دستگاه قضا ارسال می‌کنیم.
صدور گواهی عدم خلافی پس از تأییدیه ایمنی
معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد درباره صادر نشدن پایان کار برای ساختمان‌های بلندمرتبه مشهد به خراسان رضوی می‌گوید: حدود سه سال است که به هیچ ساختمانی در مشهد اجازه بهره‌برداری نمی‌دهیم تا زمانی که تاییدیه ایمنی خود را ارائه کند. بحث مالی ساختمان معمولاً زمانی که پیش پروانه برای مالک صادر می‌شود حل می‌شود. درواقع صدور پایان کار برای ساختمان منوط به ارائه تأییدیه ایمنی است. حتی برای ساختمان‌های بزرگ قبلاً عدم خلافی صادر و این موضوع باعث می‌شد مالکان برای دریافت تأییدیه ایمنی اقدام نکنند و ساختمان را به بهره‌برداری برسانند و امروز ما جلوی این موضوع را هم گرفته‌ایم و زمانی گواهی عدم خلافی برای ساختمان صادر می‌شود که تاییدیه ایمنی دریافت شده باشد.
از لویزان تا آرمیتاژ
محمدرضا حسین نژاد با بیان این که بهره‌برداری از ساختمان بدون دریافت پایان کار تخلف است،خاطر نشان می کند: مسئله دیگر حقوق مکتسبه‌ای است که بعد از بهره‌برداری برای مالکان ایجاد شده است مانند مجتمع مسکونی لویزان که الان چند سال گذشته است و نمی‌توان راحت برخورد کرد و نیازمند هماهنگی‌های خاص و دستور مقام قضایی با ملاحظات زیاد است. درباره آرمیتاژ هم اعلام کردیم تا زمانی که مسائل ایمنی و تاییدیه ایمنی دریافت نشود گواهی عدم تخلف یا پایان کار صادر نخواهد شد. در بازار اطلس اگرچه تاییدیه ایمنی قبلاً صادرشده بود اما تغییرات در این ساختمان ایجاد شده است که لازم است تاییدیه ایمنی جدیدی دریافت کند.
منبع: خراسان
