یکی از فعالان عرصه مواسات و همدلی در حاشیه شهر مشهد گفت: بعضی خانواده‌ها به خاطر تنگدستی بچه‌هایشان را نوبتی به مدرسه می‌فرستند، یعنی هر سال فقط یکی از فرزندان حق درس خواندن دارد، سال بعد آن دیگری! بعضی بچه‌ها اینجا کلاس اول را از ۱۰ سالگی آغاز می‌کنند آن هم اگر خیّری پیدا شود.
صبح مشهد – حاشیه‌نشینی زخم بزرگ و چندین سالهای است که بر پیشانی مشهد نشسته است؛ شهری که بیشتر از یک سوم جمعیتش حاشیه‌نشین هستند، با شیوع کرونا بیشتر از قبل درد فقر و بیچارگی را چشید، اما توصیه رهبر انقلاب به مواسات و کمک مومنانه باعث شد جوانانی از این شهر بیشتر از قبل پای کار بیایند و در حد وسع خود اجازه ندهند بحران کرونا، متن و حاشیه شهر امام مهربانی‌ها را به چالش بکشد.
برای پیدا کردن این گروه‌های جهادی و اهل مواسات ، تلاش زیادی هم لازم نیست و گاهی انتخاب اینکه به سراغ کدامشان بروی سخت می‌شود؛ این بار سر از قرقی(یکی از مناطق حاشیه ای و محروم شهر مشهد) در آوردیم و خود را مقابل «نوید سروآزاد» از اعضای «کمیته اجتماعی رویش» دیدیم؛ کسی که حرف زدن با او برایم هم نویدبخش رویش‌های خوب در حاشیه شهر مشهد است و هم هشدار دهنده!
همه مواسات فقط توزیع مواد غذایی نیست
فارس: درباره کمیته اجتماعی رویش و رسالتی که برای خود در منطقه قرقی تعریف کرده‌اید، برایمان بگویید.
در قرقی ۴۰۰ خانوار با جمعیتی حدود دو هزار و ۵۰۰ نفر تحت پوشش کمیته اجتماعی رویش قرار دارند، این خانوارها را با تحقیق و پایش به عنوان نیازمندان واقعی شناسایی و در سه دسته تقسیم بندی کرده‌ایم؛ بخش اول که ۷۰ خانوار را شامل می‌شود سرپرست خانوار اعتیاد و یا یک بیماری لاعلاج دارد به این گروه فقط غذای گرم می‌دهند چون اگر بسته مواد غذایی بدهیم معمولا برای خرج مواد مخدرشان می‌فروشند؛ گروه دوم زنان سرپرست خانواری هستند که بیماری دارند و شوهر یا فوت شده یا آنها را با چند فرزند ترک کرده است، این خانوارها علاوه بر غذای گرم، هزینه درمان، تحصیل و بسته‌های غذایی هم دریافت می‌کنند، اما در گروه سوم خانوارهای نیازمند آبرومندی هستند که اگر چه پدر با کارگری بار زندگی را به دوش می‌کشد اما برای هزینه‌هایی مانند جهیزیه یا تحصیل، کمیتش لنگ می‌شود و نیاز به کمک دارد.
ما در کمیته اجتماعی رویش فقط به نیازهای معیشتی خانوارهای تحت پوشش نپرداختیم بلکه مجموعه‌ای از تمام نیازهای یک خانوار را طی برنامه زمان‌بندی به آنها ارائه می‌دهیم چون معتقدیم همه مواسات فقط توزیع مواد غذایی نیست.
فارس: کمیته اجتماعی رویش برای مواسات چه کرد؟
مواسات که شروع شد هم و غم مان را روی فرمایش رهبری گذاشتیم و سعی کردیم کمک‌هایمان را بیشتر کنیم، طی این مدت بالغ بر ۴۵ هزار پرس غذای گرم توزیع کردیم، وقتی کرونا شروع شد به بسته‌های غذایی عسل و میوه هم اضافه کردیم تا سطح ایمنی بدن افراد تحت پوشش‌مان افزایش پیدا کند و ریسک ابتلا به کرونا را کاهش دهیم.
ما در رویش اقلامی که بین خانوارهای تحت پوشش توزیع می‌کنیم همان بسته‌ای است که برای خانه خودمان می‌خریم، چون معتقدیم کمکی مومنانه است که با حفظ کرامت انسان‌ها باشد.
برخی دوستان که در طرح مواسات شرکت کردند اولین چیزی که برایشان اهمیت داشت این بود که بسته‌های کمک را در یک فضای بزرگ با فاصله بچینند و کنار آن عکس بگیرند، طبیعی است که در چنین شرایطی ترجیح می‌دهند برای بیشتر شدن تعداد بسته‌ها از کیفیت مواد غذایی کم کنند و اینطور کرامت انسانی خانوارهای نیازمند را به سخره گرفتند تا گزارش‌کار خودشان به لحاظ کمی افزایش پیدا کند! اینها زشتی‌هایی بود که ما در مواسات دیدیم.
برای نان شب خانوارها قرارداد بستیم
فارس: با شرایط اقتصادی فعلی که بر اثر شیوع کرونا بغرنج‌تر از قبل شده، فکر می‌کنید تا چه حد معیشت خانواده‌های تحت پوشش رویش را تامین کرده‌اید؟
ما سعیمان بر این است که هر خانوار تحت پوشش حداقل هفته‌ای یک بار غذای گرم بخورد و هر ۴۰ روز هم یک بسته غذایی تحویل می‌دهیم اما باز هم به علت جمعیت بالای خانوارها ممکن است گرسنه بمانند، برای اینکه شب خیالمان راحت باشد خانواده‌های تحت پوشش گرسنه نمی‌خوابند دو کار انجام داده‌ایم اول اینکه برایشان سهمیه نان در نظر گرفته‌ایم و با هشت نانوایی در منطقه قرار داد بسته‌ایم تا آخر سال هر خانواده تحت پوشش شبی چهار قرص نان بصورت رایگان سهمیه دارد. همچنین هر فرد تحت پوشش روزی یک تخم مرغ سهمیه دارد چون طبق مشورتی که با متخصصین تغذیه داشتیم به ما گفتند تنها ماده غذایی که پروتئین و مواد معدنی لازم را برای افراد تامین می‌کند تخم مرغ است، اگر خانواده توانایی و محل نگهداری داشته باشد به تعداد اعضای خانواده مرغ تخمگذار به آنها می‌دهیم تا بتوانند تخم مرغ روزانه خود را تامین کنند.
با شروع کرونا از ابتدای اسفندماه تاکنون ۴۵ راس گوسفند و بالغ بر دو هزار مرغ که افراد به نیت‌های مختلف مثل نذر یا خرید خانه قربانی کرده‌اند به ما داده‌اند و گوشتش را بین افراد تحت پوشش توزیع کرده‌ایم.
شروع کمک‌های مومنانه با توزیع بسته بهداشتی
فارس: توزیع بسته‌های بهداشتی را از چه زمانی آغاز کردید؟
ما شاید جزو اولین گروه‌های جهادی بودیم که از همان ابتدای شیوع کرونا در مشهد صابون توزیع کردیم، اولین بسته‌ای که با اغاز کرونا توزیع کردیم شامل مایع ظرفشویی، پودر لباسشویی، ماسک، الکل و صابون بود و ضد عفونی خانه‌ها را نیز در چندین نوبت انجام دادیم.
«رویش» چگونه بچه‌ها را پایبند خانه کرد؟
فارس: در ایام کرونا برای نگه داشتن بچه‌ها در خانه چه برنامه‌ای داشتید؟
یکی از اقداماتی که با شروع کرونا انجام دادیم توزیع بازی‌های فکری و اسباب بازی بود چرا که با تعطیلی مدرسه‌ها بر اثر شیوع کرونا حجم زیادی از کودکان و نوجوانان وقت خود را در کوچه می‌گذراندند که احتمال ابتلا به کرونا را بالا میبرد، بنابراین سعی کردیم آنها را در خانه سرگرم کنیم.
همچنین یکی دیگر از برنامه‌هایی که برای سرگرم کردن کودکان انجام دادیم به آنها گفتیم آرزوهایتان را نقاشی کنید بعد آرزوهایشان را خریدیم و به آنها هدیه کردیم. گیتار، قطار، ماشین و عروسک بیشترین چیزهایی بود که بچه‌ها برایمان نقاشی کردند، شاید باورتان نشود اما درصد بالایی از دختران حاشیه شهر عروسک ندارند؛ البته موارد دیگری مثل خرس و تبلت هم بین نقاشی‌ها بود؛ آرزوهای کودکانه‌ای که برآورده کردنش برای اعضای رویش حدود پنج میلیون تومان هزینه داشت، هزینه‌ای که در برابر آن دریای شادی بچه‌ها و آرامشی که نصیبمان شد هیچ است؛ مرحله دوم توزیع اسباب بازی ما در عید غدیر بود که در این مرحله نیز ۱۲ میلیون تومان از کمک‌های خیرین را صرف شادی و پایبندی بچه‌ها در خانه کردیم.
فارس: آیا ممکن است خانواده‌ها از سر فقر گیتار و تبلتی که رویش به بچه‌ها هدیه داده بفروشند و به زخم زندگی بزنند؟
هر چیزی به خانواده‌ها تحویل دهیم در یک دفترچه ثبت می‌شود اگر در بازدیدهای بعدی متوجه شویم چیزی را فروخته‌اند از پوشش ما خارج می‌شوند؛ همین قانون باعث شده چنین اتفاقاتی نیفتد.
راه اندازی کتابسرای حاج قاسم سلیمانی و مسابقه کتابخوانی در خیریه رویش
فارس: شنیده‌ام در همین ایام کرونا مسابقه کتابخوانی هم برگزار کرده‌اید، برایمان بیشتر توضیح دهید.
یکی از برنامه‌هایی که در رویش داریم انس دادن افراد به کتاب است، برای نهادینه کردن فرهنگ کتاب در بین کودکان در کنار اسباب بازی، مدادرنگی و کتاب نقاشی هم به بچه‌ها می‌دهیم و در محل خیریه‌ای که در قرقی داریم مکانی به عنوان کتابسرای حاج قاسم سلیمانی راه اندازی کردیم، خانواده‌ها مراجعه می‌کنند کتابی را برمی‌دارند و بعد از اینکه آن را مطالعه کردند می‌آیند برای ما کتاب را در پنج دقیقه تعریف می‌کنند، اگر کسی این کار را کرد در سهمیه گوشت و بسته معیشتی تشویقی دریافت می‌کند؛ با شروع ایام کرونا برای خانوارها هم مسابقه کتابخوانی برگزار کردیم و کتاب «سه دقیقه در قیامت» را برای این مسابقه معرفی کردیم هزار و ۱۵۰ نفر از اهالی در این مسابقه شرکت کردند و در نهایت به ۵۰ نفر جوایزی اعم از کارت هدیه، گوشت و بسته معیشتی تعلق گرفت.
باید برای فقر فرهنگی هم چاره کرد و هیچ چیزی به اندازه مطالعه در این موضوع موثر نیست، برای طرح‌ها و برنامه‌های کمیته اجتماعی رویش از تیمی چهار نفره متشکل از یک جامعه شناس، استاد مذهبی، یک کارشناس علوم سیاسی و یک روانشناس مشورت می‌گیریم؛ در واقع کمک‌های معیشتی ما با پیوست فرهنگی است.
تامین جهیزیه برای ۴۵ نوعروس نیازمند
فارس: بین صحبت‌هایتان از تامین جهیزیه برای زوج‌های نیازمند گفتید، در ایام کرونا هم این کار ادامه داشت؟
بله، یکی از کارهایی که در کمک مومنانه ایام کرونا انجام دادیم تامین جهیزیه بود به طوری که طی این مدت ۴۵ زوج بی بضاعت توانستند زندگی مشترکشان را آغاز کنند. یخچال، اجاق گاز، ماشین لباسشویی و فرش چهار قلم ثابت در همه جهیزیه‌ها وجود دارد در بعضی از موارد هم بسته به نیاز خانواده و کمک خیرین اقلامی مانند جارو برقی، سرویس آشپزخانه و سرویس خواب نیز اضافه می‌شود؛ ۱۹ سری از این جهیزیه‌ها کامل و هر کدام ارزشی معادل ۴۰ میلیون تومان داشت که توسط یک خیر و به صورت یکجا خریداری و هدیه شد.
فارس: خاطره‌ای در این زمینه دارید؟
خاطره در مورد این اهدای جهیزیه‌ها زیاد است، در یکی از موارد دختری که چند سال به خاطر نداشتن جهیزیه عروسیش به تعویق افتاده بود از خوشحالی پشت پنجره غش کرد. متاسفانه بعضی زوج‌ها به خاطر ناتوانی در تهیه جهیزیه چهار، پنج یا حتی هفت سال بین عقد تا شروع زندگی مشترکشان فاصله افتاده بود که به لطف خدا و کمک خیرین توانستیم آنها را به خانه بخت بفرستیم.
در همین ایام کرونا مادری دو دختر ۱۶ و ۱۸ ساله داشت که به ما مراجعه کرد و گفت به خاطر ناامنی منطقه و ترس از آسیب‌هایی که ممکن است در سر راه این دو دختر پیش بیاید آنها را عروس کردم اما الان توان تهیه جهیزیه ندارم ماجرای این مادر را که برای یکی از خیرین تعریف کردم بعد از یک هفته ۱۹ سری جهیزیه کامل تحویل داد.
فارس: لطفا سایر اقداماتی که به خصوص در دوره کرونا برای خانواده‌های تحت پوشش انجام دادید، را به صورت تیتر وار عنوان کنید.
تامین سیسمونی و شیرخشک برای خانواده‌هایی که صاحب فرزند می‌شوند، پرداخت اجاره‌ها و حساب‌های دفتری معوق خانواده‌های حاشیه نشین، رهن کامل خانه برای سه خانوار که صاحبخانه اسباب شان را در خیابان ریخته بود، پرداخت قبوض آب و برق، خدمات پزشکی و درمانی، پرداخت هزینه ثبت نام و سایر مخارج تحصیلی دانش آموزان تحت پوشش هم از دیگر خدمات ما در ایام کروناست.
خانواده‌ها هزینه ثبت نام مدرسه فرزندانشان را ندارند
فارس: از پرداخت هزینه ثبت نام دانش آموزان گفتید، مگر مدارس دولتی در حاشیه شهر هم برای ثبت نام پول دریافت می‌کنند؟
بله متاسفانه ، در همین منطقه برای ثبت نام یک دانش آموز ۲۵۰ هزارتومان پول می‌گیرند، وقتی خانواده توان پرداخت ندارد آن بچه از تحصیل محروم می‌شود. باور کنید بعضی خانواده‌ها به خاطر تنگدستی بچه‌هایشان را نوبتی به مدرسه می‌فرستند، یعنی هر سال فقط یکی از فرزندان حق درس خواندن دارد، سال بعد آن دیگری! بعضی بچه‌ها اینجا کلاس اول را از ۱۰ سالگی آغاز می‌کنند آن هم اگر خیری پیدا شود که هزینه ثبت نام و خرج تحصیلش را بپردازد، اینها درد است. ما سعی می‌کنیم در مورد خانواده‌های تحت پوشش هزینه تحصیلی و ثبت نام بچه‌ها را پرداخت کنیم، اما آنهایی که تحت پوشش ما نیستند تکلیفشان چیست؟
افراد بی شناسنامه؛ شهروندان نامرئی و محروم
فارس: به عنوان فردی که چندین سال است در حاشیه شهر مشهد حضور دارید و مشکلات حاشیه نشینی را از نزدیک لمس کرده‌اید، فکر می‌کنید مهم‌ترین مشکل حاشیه شهر چیست؟
علت العلل مشکلات این مناطق بحث «هویت» است، تعداد زیادی از افراد منطقه قرقی شناسنامه ندارند و این بی شناسنامه بودن از لحظه تولد تا مرگ گریبان‌گیر آنهاست، زن‌های بی شناسنامه ازدواجشان ثبت نمی‌شود و بعد هم فرزندانشان را در خانه به دنیا می‌آورند چون اگر نیاز به عمل سزارین باشد به علت بی شناسنامه بودن این کار در بیمارستان انجام نمی‌شود، بچه‌هایی که بدون شناسنامه بزرگ شوند از حقوق اجتماعی مانند حق تحصیل محروم می‌شوند و عاقبتی جز مواد فروشی، خلافکاری،خرید و فروش شدن و حتی قاچاق به کشورهای همسایه در انتظارشان نیست. بعضی اوقات شنیده می‌شود این بچه‌های بدون شناسنامه اعضای بدنشان قاچاق می‌شود، دختران مورد سو استفاده‌های گوناگون قرار می‌گیرند و خانواده‌ها نمی‌توانند شکایت و دادخواهی کنند، همه این موارد از بی هویتی و شناسنامه نداشتن نشات می‌گیرد.
چند وقت پیش پدر یکی از این خانواده‌های بی شناسنامه فوت کرد، بچه‌هایش به خاطر اینکه شناسنامه نداشت نمی‌توانستند او را در قبرستان‌های رسمی شهر دفن کنند، از طرفی آنها پول هم برای کفن و دفن نداشتند، جسد پدرشان را یک هفته در خانه نگه داشتند و بعد همسایه ها متوجه شدند و به شهرداری اطلاع دادند.
خیلی از این افراد بی شناسنامه دچار معلولیت هستند اما بهزیستی آنها را تحت پوشش نمی‌گیرد حتی توان خرید یک ویلچر ندارند. افراد بی شناسنامه در حاشیه شهر محروم‌ترین و فقیرترین شهروندان نامرئی این شهر هستند که هیچ جا نامی از آنها نیست، نه در زنده‌ها نه در مرده‌ها نه در لیست یارانه بگیران دولت!
فارس: این مشکل را به گوش مسئولان رساندید؟
معاون ثبت احوال را به این منطقه دعوت کردیم و تمام این مشکلات را با وی شفاف در میان گذاشتیم؛ یکی از موانعی که در بحث هویت دار کردن این افراد بیان کرد موانع قانونی بود اما بخش دیگری هم به فقر فرهنگی خود این افراد بر می‌گردد که وقتی بچه‌اش پنج ساله می‌شود تازه می‌پرسد باید به کجا مراجعه کنم برای گرفتن شناسنامه! من اینجا کودکانی را می‌شناسم آرزوی درس خواندن و به مدرسه رفتن دارند اما به خاطر بی شناسنامه بودن او را ثبت نام نمی‌کنند.
فارس: حرف آخر؟
از ابتدای کرونا تا الان برای خانواده‌های تحت پوشش بالغ بر یک میلیارد تومان هزینه کرده‌ایم، بقیه خیریه‌ها هم مبالغ زیادی برای رفاه حال نیازمندان و عمل به فرمان مواسات و همدلی هزینه کرده و می‌کنند، دولت باید ممنون مقام معظم رهبری باشد که با فرمان مواسات و کمک مومنانه مردم به یاری هم شتافتند وگرنه کمر دولت در این بحران می شکست.
اما کارهای ما نیاز روزمره مردم را برطرف می‌کند، دستگاه‌های اجرایی باید پای کار بیایند و مشکل حاشیه شهر را ریشه‌ای حل و فصل کنند؛ علت‌های ریشه‌ای مثل هویت با کمک سمن‌ها و خیریه‌ها حل نمی‌شود و نیازمند ورود دستگاه‌های اجرایی است، دولت باید موانع کار را در حاشیه شهر از بین ببرد و کاری کند مردم توانایی اداره زندگی خود و خانواده شان را به دست بیاورند.
صحبتم با سروآزاد به پایان می‌رسد، امروز در ابتدای سال تحصیلی، دقیقا همین حالا که عده‌ای نگران کرونا و حضور فرزندشان در مدرسه هستند، به این فکر می‌کنم که چند کودک بی شناسنامه در حاشیه شهر مشهد امسال هم مثل سالهای قبل حسرت ثبت نام در مدرسه به دلشان ماند و امروز با چشم‌های غمبار حسرت هم سن و سالهایشان را میخورند و چند دانش آموز شناسنامه دار به جرم فقر از تحصیل محروم شدند؟
گفت‌وگو: معصومه مومنیان/ فارس خراسان رضوی
