صدیقه رضوانی نیا- تاسوعا و عاشورای حسینی امسال با همه شکوه و عظمتش در نقاط مختلف کشور برگزار شد. یکی از باشکوه ترین این مراسم ها در جوار بارگاه نورانی امام هشتم در مشهد الرضا(ع) برپا شد و مردمان این سرزمین صحنه هایی شور انگیز از ارادت به ساحت حضرت سیدالشهداء را خلق کردند.
در روزگاران پیشین سیاحان و جهانگردان بسیاری به ایران سفر می‌کردند تا عظمت عزاداری های محرم به ویژه در تاسوعا و عاشورای حسینی در نقاط مختلف ایران را شاهد باشند . بخشی از سفرنامه های این گردشگران به شرح مشاهداتشان از آداب و رسوم مردم ایران از محرم اختصاص دارد. به ویژه آن که ایران تنها کشور شیعی جهان است و آداب و رسوم متنوعی در محرم در شهرها و روستاهای کشور جریان دارد که برای هر گردشگری جذاب است و تفاوت های زیبای ایران با دیگر کشورهای اسلامی را نیز نشان می دهد.
یکی از رسوم جالب ایرانیان در ایام عزاداری محرم، بازگشت به زادگاه و شهرهای و روستاهای خودشان است که در سالهای اخیر به شکل پررنگی دارد اتفاق می افتد. شکوه عزاداری ها در شهرها ی مختلفی مانند زنجان، کرمان، اردبیل، بوشهر، ابادان، حاجی اباد هرمزگان،ابیانه، فدیشه نیشابور و… قابلیت جذب گردشگران داخلی و خارجی را دارد. در نقاط مختلف کشور عزاداری های خاص آن منطقه جغرافیایی برگزار می شود که واقعا دیدنی است.که علاوه بر این آیین ها، پخت غذاهای خاص و نذری دادن و دیگر اتفاقاتی که این ایام بین ایرانی ها جریان دارد، محرم را به جریانی تامل برانگیر و زیبا برای همه به ویژه گردشگران تبدیل کرده است.
شهر مشهد به عنوان شهر میزبان تنها امام میهمان در این سرزمین، در ایام عزادری های محرم و ماه صفر به کانون عزاداری ها تبدیل می شود و می توان چکیده آیین های عزاداری ایرانیان در ماههای عزا را در مشهد مشاهده کرد. این شهر مذهبی در این ایام شاهد حضور دسته ها و هیات های مختلف عزاداری است که در بخصوص در اطراف حرم مطهر رضوی به عزاداری می پردازند آذری زبانها، کردها، لرها و.. حتی دسته های عزاداری کشورهای دیگر مانند پاکستانی ها، مهاجران افغانی، کاظمینی ها، عرب های نجف مقیم مشهد و دسته های مختلف عزاداری که از شهرهای مختلف کشور در مشهد حضور پیدا می کنند و به سبک و روش سنتی خود عزاداری می کنند صحنه های جذاب و دیدنی را در این ایام خلق می کنند. این موضوع در دهه آخر ماه صفر که مصادف با شهادت امام رضا(ع) است شکل خیلی جدی تر به خود می گیرد و همچنان که کربلا در اربعین به بزرگ ترین اجتماع بشری شیعیان جهان تبدیل می شود مشهد هم به یکی از بزرگ ترین اجتماعات جهانی برای شیعیان، در ایران تبدیل می شود. اجتماعاتی که البته نظیر آن را ، عصر روز هشتم محرم در زنجان، روز تاسوعا در اردبیل و.. شاهدیم و امید است مسئولان شهر مشهد با برنامه ریزی دقیق تر شرایطی را هم برای حضور اقشار مختلف مردم و همچنین گردشگران داخلی و خارجی، خبرنگاران و عکاسان فراهم کنند تا این ایین های سنتی ایرانی زنده بماند و هویت شیعی و اسلامی ما بیشتر از هر زمانی به جهان معرفی شود عزاداری هایی که خوشبختانه در سالهای اخیر از خرافه هایی مثل قمه زنی خود را رهانده و عکس هایی که رسانه های جهان از عزاداری های ایران مخابره می کنند زیبایی های این مناسبت دینی در سرزمین ما را نشان می دهد.
در پایان به چند نمونه از واکنش هایی که سیاحان اروپایی در برابر عزاداری های محرم ایرانی داشته اند اشاره می شود.«ایام سوگواری در تهران»، عنوان فصلی از کتاب «قبله؛ سیر و سیاحت در جهان اسلام» نوشته خووان گویتیسولو نویسنده و گزارشگر اسپانیایى است که در آن به توصیف مراسم عزاداری شیعیان ایران در ایام ماه محرم پرداخته است. این فصل از کتاب گزارشی است از حضور این نویسنده اسپانیایی، پس از انقلاب اسلامی در ایران که مصادف با روزهاى عاشورا و تاسوعاى حسینى و ایام عزادارى در ماه محرم بوده است. گویتیسولو که بارها به ایران سفر کرده است، می‌نویسد که در ایام عزاداری ماه محرم، چهره شهرهای بزرگ و کوچک و روستاهای دور و نزدیک ایران به‌گونه‌ای چشمگیر دگرگون می‌شود. همه چیز و همه جا سیاه‌پوش و بیرق‌ها و علم‌های سیاه و گاه سبزرنگ بر در و بام خانه‌ها و معابر و مؤسسات افراشته می‌شود. زن و مرد و پیر و جوان سیاه می‌پوشند و برخی چهره‌ها و موهایشان را گِل‌‌آلود می‌کنند. مردان و به‌خصوص جوانان در مساجد و معابر و تکایا جمع می‌شوند و به سر و سینه خود می‌کوبند تا از این طریق با کشته‌شدگان نبرد نابرابری ابراز همدری کنند که در چهارده قرن پیش از این در صحرای کربلا به وقوع پیوست.
به گفته او با آنکه شهر ظاهری پُرآشوب دارد و مملو از مردانی است که با زنجیر و دست به سر و سینه خود می‌کوبند. اما آنچه گویتیسولو را به شگفت می‌آورد، مشاهده انبوه مردمانی است که از زن و مرد، پیر و جوان، بزرگ و کوچک، با مهربانی و همدلی در کنار هم سوگواری می‌کنند. او می‌نویسد مردمان در این دو سه روز با یکدیگر از زمان‌های دیگر مهربان‌ترند و همدل‌تر.
نویسنده که به‌گونه‌ای محسوس متأثر از مراسم عزادارى ماه محرم و به خصوص علم و کتل و دستههاى سینهزنى و زنجیرزنى است، مى گوید که کمتر مسافر غربى مى تواند این مراسم را ببیند و تحت تأثیر قرار نگیرد.
گویتیسولو در یکى از سفرهایش به ایران که مصادف با ماه محرم بوده است، چند بار نیز به تماشاى یکى از مجالس تعزیه خوانى در تهران که هر سال در چادرى در تقاطع خیابان امام خمینى – ولى عصر پرپا مى شود، مى رود و به طرزی بسیار جالب مشاهدات خود را شرح مى دهد. او اشاره مى کند که در سفرهایش به کشورهایى چون ایران، معمولاً قیافه شرقى اش باعث مى شود که کمتر توجه افراد بومى را به خود جلب کند، ولى در ایام ماه محرم و به خصوص در دفعاتى که در مجلس تعزیه خوانى در تهران حضور داشته است، نگاه هاى تماشاچیان، به ویژه نگاه زنان کنجکاو را متوجه خود مى بیند و بعد از مدتى درمى یابد که نپوشیدن لباس سیاه که نشانه عزادارى است و همچنین اصلاح هر روزه صورت علت آن نگاه هاى کنجکاوانه بوده است.
مشاهدات یک باستان‌شناس و نقاش فرانسوی
اوژن فلاندن، نقاش و باستان‌شناس فرانسوی نیز در بخشی از مشاهدات خود در سفرش به ایران، صحنه‌هایی از مراسم سوگواری عاشورا را ثبت کرده است. او که از سوی انستیتو فرانسه، در سال ۱۸۳۹ میلادی به ایران فرستاده می‌شود، دو سال در اصفهان زندگی می‌کند و در راه بازگشت از نقاط مختلف ایران، و از آن جمله همدان، شیراز و تبریز دیدار می‌کند فلاندن گوشه‌ای از مشاهدات خود را از مراسم تعزیه‌خوانی در یکی از شهرهای ایران اینطور به تصویر می‌کشد: «صحنه‌ای که بیش از همه نظر من را به خود جلب کرد، نبردی بود که میان خاندان و پیروان امام حسین و لشکریان یزید به نمایش درآمد. این صحنه آنچنان بر تماشگران تأثیر می‌گذاشت که آدمی تصور می‌کرد که شاهد نبردی حقیقی است. تعزیه به صورت شعر‌خوانی اجرا می‌شد و بازیگران شعرها را با آهنگ و حالات و حرکاتی می‌خوانند که در مردم شور و هیجان ایجاد می‌کرد».
نگاه گردشگر ایتالیایی به سوگواری های محرم د ر ایران
از نمونه‌های دیگر این گزارش‌ها می‌توان به سفرنامه «پیترو دلا واله» سیاح ایتالیایی اشاره کرد که در دوره حکومت شاه عباس به ایران سفر می‌کند و در محرم سال ۱۰۲۷ هجری قمری (ژانویه ۱۶۱۸ میلادی) شاهد برگزاری مراسم عزاداری شیعیان در اصفهان- پایتخت ایران در زمان شاه عباس- است. او در سفرنامه خود درباره این ایام می‌نویسد: «ایرانیان تمام این مدت را به‌طور مداوم سوگوراری می‌کنند و ضمن تظاهرات عمومیِ عظیم، برای پایان غم‌انگیز زندگی حسین بن‌علی، که در نظر همه مسلمانان مقدس ولی در نظر ایرانیان شیعی، امام بر حق نیز هست، به عزاداری مشغولند».
