شادی های نامتعارف تخریب کننده نشاط اجتماعی

*اطهره نوروزی

برنامه‌ریزی مناسب در جهت افزایش پویایی و ایجاد شادی و نشاط در یک جامعه به سلامت روانی افراد و رشد و بالندگی آنان یاری می‌رساند. توجه به نشاط اجتماعی می‌تواند در زمره وظایف دولت‌ها نیز قرار گیرد. در نبود سیاستگذاری‌های درست در این زمینه، افراد ممکن است به سراغ شادی‌های زیرزمینی و پنهانی بروند؛ شادی‌هایی که در بسیاری از موارد می توانند آسیب زا و خطرآفرین باشند.

در این پیوند می‌توان به برگزاری مهمانی‌های مختلط، دیسکوهای زنانه و… اشاره کرد که با هدف شادی بخشی به شرکت کنندگان برگزار می‌شود اما برکنار از نظارت می‌تواند فضایی آسیب زا را برای آنان به وجود آورد. باورهای نادرستی که در این محفل‌های شاد به افراد تزریق می‌شود، ممکن است بستری برای بروز آسیب‌های گسترده اجتماعی و خانوادگی فراهم آورد.

از نگاه جامعه‌شناسان و آسیب‌شناسان اجتماعی، نعمت شادی، عشق و محبت، انسان را به انجام فعالیت‌های شایسته و مثبت سوق می‌دهد و تقویت کننده سلامت روانی و نیز جسمی است. همچنین هرگاه انسان به خواسته‌ها و علایق خود برسد، حالتی از سرور و شادی در او به وجود می‌آید و باعث بالا رفتن روحیه و افزایش ضریب سلامت جسمی می‌شود. بر عکس، افراد افسرده و ناکام از رسیدن به خواسته‌ها، به دلیل شاد نبودن، کم تحرک، منزوی و بدون روحیه هستند.رسیدن به شادی و رضایت که در دنیای امروز با توجه اضطراب‌های فکری و فشاری روانی ناشی سبک زندگی جدید، اهمیتی بیش از پیش می‌یابد، نیازمند برنامه‌ریزی‌های مناسب و هوشمندانه است. در غیر این صورت، فرایند دستیابی به شادی با چالش‌های بسیاری روبرو می‌شود.

از نگاه رفتارشناسی، یکی از فرایندهای مورد نیاز جامعه رشد نشاط و بهداشت روانی است. البته این که شادی و نشاط شامل چه برنامه‌هایی می‌شود، ارتباط مستقیم با سبک زندگی افراد جامعه دارد. نباید فراموش کرد که بهداشت و سلامت روانی،در سایه توسعه شادی‌های متعارف با عرف جامعه فراهم می‌شود. متاسفانه گروهی از افراد، تصور می‌کنند شادی فقط با رفتارهای ناخوشایند و غیر منطقی مقدور است. به همین جهت، اقدام به برگزاری مجالسی می‌کنند که از شخصیت و شئونات به دور است.

کاهش روابط درون خانواده‌ای و روی آوردن به دورهمی‌های بیرون از خانواده، به عاملی برای توسعه رفتارهای نامتعارف در جامعه تبدیل شده است؛ دورهمی‌هایی که بسیاری از آن‌ها از بار امنیت و آرامش تهی است و آسیب‌هایی را در پی خواهد داشت.

کم رنگ شدن صله رحم عاملی مهم در ایجاد محافل غیرخانوادگی و زیرزمینی دخیل است. کاهش دید و بازدیدهای خانوادگی و فامیلی نتیجه گرایش بیش از حد به حضور در فضاهای مجازی است. صله رحم و جمع‌های فامیلی با رشد فضاهای مجازی به مرور کمرنگ شده و به حاشیه کشیده شده است. در کنار این مساله، افراد تمایل بیشتری به ایجاد رابطه با دوستان دارند چرا که فامیل محصول انتخاب نیست اما دوستان را خود انتخاب می‌کنند و چون محصول انتخاب است افراد تمایل بیشتری دارند که با دوستان و آشنایان وقت بگذرانند اما این وقت گذرانی نیازمند شناخت است.

شناخت یعنی تبادل نقاط و ویژگی‌های مشترک خود با دیگران در فضای دوستانه. اگر شناخت در چنین فضایی شکل بگیرد، خیلی خوب است چرا که دوستان را بر مبنای برخی ملاک‌هایی انتخاب می‌کنیم اما انتخاب دوست در فضای مجازی و همنشینی با وی که با فضای ذهنی ما قرابتی ندارد و کاملا ناشناخته است، خطرناک است.به عنوان نمونه محافلی که پاره‌ای محدودیت‌های زنانه را دست آویز قرار داده و به بهانه شادی آفرینی، به تبلیغ باورهای غلط می‌پردازند، فضاهایی آسیب زا هستند؛ محافلی که با تبلیغات گسترده در فضاهای مجازی، زنان را به جمع‌های شاد اما ناشناخته سوق می دهد.

از دیرباز، مراسم دورهمی یا میهمانی‌های مختلف به بهانه ایجاد شادی و نشاط در مجامع غیرخانوادگی، به مناسبت‌های مذهبی صورت می گرفت اما دیر زمانی است که با توسعه شبکه‌های اجتماعی و مجازی، این محافل رنگ و بوی متفاوتی به خود گرفته است؛ محافلی که محدودیت‌های اجتماعی، بسترساز استقبال هر چه بیشتر از آنها شده است غافل از این که آسیب‌های اخلاقی و اجتماعی آن، تار و پود خانواده را تهدید می‌کند.

در این فضاها که محافل زیرزمینی زنانه نیز از آن دست است، وقت گذارنی، لاابالی‌گری و اعمالی که در شان خانواده نیست و همچنین تجربه‌های غلط می‌تواند تبادل شود. در نتیجه، زن به عنوان محور و کانون خانواده، تحت تاثیر قرار گرفته و از محوریت خارج می‌شود.رفتارهای نادرستی که در این گونه مجالس بین زنان تبلیغ می‌شود و هیچ قرابتی با باورهای دینی و فرهنگی ما ندارد، باعث ناهنجاری‌های تربیتی و تضادهای خانوادگی می‌شود. ساده‌ترین آن، آسیب‌های رفتاری در ارتباط با افزایش طلاق از نوع عاطفی و حقوقی، تشنج خانوادگی و ایجاد روابط فرازناشویی است. در مجموع می‌توان گفت هرگونه شادی که باعث دورشدن انسان چه زن و چه مرد از منطق و اخلاق شود در هیچ جامعه به خصوص جامعه ما پذیرفته شده نیست.

باید توجه کرد که فیلمبرداری و عکسبرداری در این مجالس و انتشار آن در سطح فضای مجازی، باعث بروز اختلاف‌های زناشویی و مشکلات رفتاری در جامعه می‌شود. بنابراین مجالس زنانه و شادی در آن، باید به گونه‌ای باشد که محدود به حاضران شود و هیچ گونه انعکاس بیرونی نداشته باشد.

با ورود به فضای مدرنیته، تنهایی انسان ها افزایش پیدا کرده است اما افراد برای رهایی از تنهایی نباید به محفل‌هایی قدم بگذارند که در آن‌ها شخصیت و شان انسانی خدشه دار می‌شود.نباید برای داشتن ارتباط با دیگران به هر قیمتی، در محفلی که شناختی از افراد و ذهنیت از آنان نداریم قرار بگیریم چرا که بدون شناخت، نمی‌توان به آن هدف غایی یعنی معرفت رسید. باید توجه داشت افرادی که چنین نشست‌هایی را برگزار می‌کنند هدفمند عمل کرده و علاوه بر بهره‌وری مادی، جنبه‌های تنوع‌طلبی و کارهای دور از شئونات را هم مد نظر دارند.

برای برکنار ماندن از آسیب‌های محافل نامتعارف، تحکیم پیوند دوستی بین اعضای خانواده توصیه می‌شود. در مرحله بعد، قرار گرفتن در جمع دوستانی شناخته شده و تغییر محافل مجردی به محفل‌های خانوادگی باید مورد توجه قرار گیرد تا از این طریق، والدین الگویی تربیتی برای فرزندان باشند و دورهمی امن و آرامبخشی برای آنان فراهم شود.

همچنین مسئولان و متولیان باید توجه بیشتری به ایجاد نشاط اجتماعی کنند و بسترهای لازم برای افزایش شادی در جامعه را فراهم آورند. در این مسیر نیاز به سیاست‌گذاری‌های دقیق و برنامه ریزی‌های کارشناسی شده است؛ سیاست‌هایی که با رفع برخی محدودیت‌های نانوشته برای گروه‌های مختلف اجتماعی، باید بسترساز شادی و نشاط در جامعه شوند.

* روانشناس و مشاوره خانواده