انتظار فرج، جزئی از فرج است

اعتقاد به ظهور منجی و فرهنگ انتظار همواره مورد توجه امامان معصوم علیهم السلام بوده و آن بزرگواران به مناسبتهای مختلف به تببین باور مهدویت و ویژگی های ظهور و انتظار پرداخته اند. در این میان به بیانات گهربار امام رضا علیه السلام در زمینه ترویج فرهنگ مهدویت و انتظار می پردازیم.

امام رضا(ع) درباره لزوم وجود حجت بر زمین و بهره مندی موجودات از انوار وجودی او امام (ع) را به عنوان مهار دین و نظام مسلمین و عامل اصلاح دنیای مردم و سبب عزّت و سربلندی اهل ایمان معرفی کرده و تأکید کرده اند که زمین همواره نیازمند حضور حجت الهی و امام خواهد بود.(۱)
امام رضا(ع) با بیانی روشنگرانه در باره لزوم وجود امام در پاسخ «سلیمان الجعفری» یا «سلیمان بن جعفر الحمیری» که می‏ پرسد: آیا زمین از حجت خدا خالی می‏ ماند؟ می‏ فرماید: اگر زمین [به اندازه] یک چشم برهم زدن از حجت خالی بماند، ساکنانش را در خود می‏ برد. (۲)
امام رضا علیه السلام برای انتشار و آگاهی بخشی نسبت به فرهنگ انتظار و ویژگی های منتظرین به اشکال مختلفی روشنگری می کردند. یکی از این وجوه تبیین موضوع انتظار فرج از جانب آن حضرت است. امام رضا(ع) موضوع فضیلت انتظار و فرج را در روایات مختلفی اشاره کرده است. در روایتی حسن بن جهم از ایشان درباره “فرج” می پرسد که امام (ع) می فرماید: آیا می دانی که انتظار فرج، جزئی از فرج است؟ گفتم: نمی دانم، مگر اینکه شما به من بیاموزید. فرمود: آری، انتظار فرج، جزئی از فرج است.( ۳)
و در روایت دیگری ضمن ستایش انتظار فرج می فرمایند: چه نیکوست صبر و انتظار فرج! آیا سخن بنده صالح خدا(شعیب) را نشنیدی که فرمود: ” و انتظار برید که من (هم) با شما منتظرم” و ” پس منتظر باشید که من (هم) با شما از منتظرانم!” بر شما باد به صبر و بردباری چرا که گشایش، پس از ناامیدی فرا می رسد و به تحقیق، کسانی که پیش از شما بودند، از شما بردبارتر بودند.(۴)
امام رضا علیه السلام در باره چرایی غیبت و حکمت مخفی بودن حضرت ولی عصر علیه السلام ، غربال شدن انسان های صالح و آزمایش مردم را به عنوان دلیل این مطلب ذکر کرده است. در همین زمینه صفوان بن یحیی از حضرت رضا علیه السلام نقل می کند که: « واللَّه لا یَکونُ ما تَمُدُّونَ إلَیهِ أعْیُنُکُمْ حَتّی تُمَحَّصوا وتُمَیَّزوا وحَتّی لایَبقی مِنْکُم إلّا الأنْدَرُ فالأنْدَرُ». (۵)
به خدا قسم آنچه شما منتظر و چشم به راه آن هستید واقع نخواهد شد تا پاکسازی و جداسازی شوید و نماند از شما مگر هرچه کمتر و کمتر.
حضرت رضا در ادامه روایت به این آیه استشهاد می فرمایند : « أحَسِبَ النَّاسُ أن یُتْرَکُوا أن یَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لاَ یُفْتَنُونَ » ؛« آیا مردم گمان می کنند همین که گفتند ایمان آورده ایم به حال خود رها می شوند و امتحان نمی گردند؟».
امام رضا علیه السلام ضمن توصیف منتظران ظهور به شهید یا همراه قائم آل محمد، در باره ظهور حضرت قائم (عج) هم بیاناتی ارزشمند دارند. از جمله اینکه فرمودند : “پیش از ظهور امام زمان (ع) کشتارهای پیاپی وبی‏ وقفه رخ خواهد داد”.(۶)
همچنین آن حضرت در پاسخ « ابی صلت هروی» که می‏ پرسد: نشانه‏ های قائم شما به هنگام ظهور چیست؟ می‏ فرماید: علامته أن یکون شیخ السنّ، شاب المنظر، حتّی أنّ الناظر إلیه لیحسبه ابن أربعین سنه أو دونها و إنّ من علاماته أن لایهرم بمرور الأیّام واللیالی، حتّی یأیته أجله.؛ نشانه او این است که سن پیران و چهره جوانان دارد، تا آنجا که وقتی کسی او را مشاهده می‏ کند گمان می‏برد که چهل سال یا کمتر سن دارد. به درستی که از نشانه‏ های او این است که گذر شب و روز او را پیر و سالخورده نمی‏ سازد تا زمانی که اجل او فرا رسد.
و در روایتی دیگر به توصیف جمال نورانی امام دوازدهم(عج) پرداخته، می‏ فرماید: پدر و مادرم به فدای او که همنام جدّم، شبیه من و شبیه موسی بن عمران است. بر او نوارهای نورانی است که از پرتو نور قدس روشنایی می‏گیرد.
امام رضا (ع) همچنین در باره آثار و پیامدهای ظهور مهدی (عج) در پاسخ به این پرسش که ای فرزند رسول خدا! قائم شما اهل بیت کیست؟ می‏ فرماید: چهارمین از فرزندان من، فرزند سرور کنیزان، کسی است که خداوند به واسطه وی زمین را از هر ستمی پاک و از هر ظلمی پیراسته می‏سازد و او کسی است که مردم در ولادتش شک می‏ کنند و او کسی است که پیش از خروجش غیبت می‏کند و آنگاه که خروج کند زمین به نورش [نور پروردگارش] روشن گردد و در میان مردم میزان عدالت را برقرار کند و هیچکس به دیگری ستم نکند واو کسی است که زمین برای او درهم پیچیده می‏شود و سایه‏ای برای او نباشد و او کسی است که از آسمان ندا کننده‏ای او را به نام ندا کند و به وی دعوت نماید به گونه‏ ای که همه اهل زمین آن ندا را بشنوند، می‏ گوید: «آگاه باشید که حجت خدا در کنار خانه خدا ظهور کرده است پس او را پیروی کنید که حق با او و در اوست» و این همان سخن خدای تعالی است که فرمود: « اگر بخواهیم از آسمان برایشان آیتی نازل می‏ کنیم که در برابر آن به خضوع سر فرود آورند».(۷)

پانوشتها:
۱٫ اصول کافی،جلد ۲،ص ۳۰۰٫
۲٫ ابو جعفر محمد بن الحسن بن فروّخ الصفّار القمی، بصائر الدرجات، ص۴۸۹، ح۸
۳٫ شیخ طوسی، ۱۳۸۷ ش، صفحه ۲۷۶
۴٫ عطاردی، ۱۴۰۶ ق: ج ۱، ص ۲۱۷
۵٫ غیبت نعمانی، باب ۱۲، ح۱۵
۶٫ الغیبه، نعمانی، ص ۲۷۱
۷٫ محمدبن علی بن الحسین (شیخ صدوق)، ، ج۲، ص۳۷۲، ح۵٫