پس از حذف مدارس سمپاد در دوره اول، دغدغه هایی از جمله سرنوشت دانش آموزان تیزهوش مناطق محروم، وضعیت تربیتی و آموزشی تیزهوشان و آمار مهاجرت آیا آمار واقعی و دقیقی از مهاجرت دانش آموزان نخبه و تیزهوش به خارج از کشور داریم؟ در این باره گفته می شود تعدادی از دانش‌آموزان تیزهوش که با تکیه بر تلاش های صورت گرفته در مدارس و صرف هزینه های بسیار توانسته اند به درستی رشد کنند و در المپیادها رتبه آورده اند در کشور نمی مانند. این مهاجرت گاهی در دوره دانش آموزی و گاهی هم پس از آن صورت می گیرد.صحبت هایی که به گفته مسئولان ، هیچ آمار موثقی آن را تایید نکرده است اما نمی توان حتی درحد شنیده ها هم راجع به آن ها بی تفاوت بود.
آمار داریم یا نداریم؟!
اگر چه آمار دقیق و شفافی از میزان خروج نخبگان به خارج از کشور موجود نیست، اما آمارهایی وجود دارد که نشان می دهد از مجموع ۲۲۵ دانش‌آموز ایرانی که طی سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۳۸۶ در ۵۳ المپیاد جهانی شرکت کردند بیش از۱۴۰ نفر معادل ۲/۶۲ درصد آن ها هم اکنون در دانشگاه‌های مطرح دنیا در آمریکا و کانادا تحصیل می‌کنند. آماری که به گفته رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان منبع آن مشخص نیست و نمی توان این اطلاعات را مستند و درست دانست.این اظهار نظر در حالی است که چندی قبل معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش ضمن آن که بر وجود چنین آماری صحه گذاشت بر سرایت پدیده مهاجرت نخبگان از دانشجویی به دانش آموزی تاکید کرد و گفت: یکی از مسائل نگران کننده ای که هم اکنون در کشور با آن مواجهیم، مهاجرت استعداد های برتر دانش آموزی به خارج از کشور است به طوری که در گذشته مهاجرت دانشجویان ما عمدتا در دوره های تحصیلات تکمیلی اتفاق می افتاد، اما با توجه به شواهدی که در دست داریم و گزارش هایی که از برخی مدارسی که دانش آموزان نخبه در آن تحصیل می کنند، به دستمان رسیده؛ متاسفانه تمایل مهاجرت به خارج از کشور به رده های پایین تر رسیده است و امروز بسیاری از دانش آموزان ما ترجیح می دهند بعد از اتمام دوره متوسطه،تحصیلات خود را در خارج از کشور ادامه دهند که این بسیار جای نگرانی دارد.
آمار رسمی نداریم!
اگر چه معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش اکنون در گفت وگو با خراسان درباره موضوع خروج دانش آموزان نخبه از کشور اظهار نظر نکرد و ارائه آمار در این باره را به مسئولان مرتبط محول کرد اما رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان در گفت وگو با خراسان وجود آمار مهاجرت ۶۲ درصدی دانش‌آموزان مدال‌آور المپیادهای علمی ایران به خارج از کشور را آماری بدون منبع رسمی ذکر کرد و گفت: بنده به عنوان مسئول سمپاد و باشگاه دانش پژوهان سابق پاسخ می دهم که در این باره هیچ گونه آمار رسمی نداریم و مشخص نیست که این آمار از کجا آمده است. ضمن آن که خوشحال می شوم بدانم منابعی که این آمار را اعلام کرده عدد ۶۲ درصد را از کجا آورده اند! فاطمه مهاجرانی افزود: علاوه بر این موضوعی که درباره خروج دانش آموزان از کشور مطرح است به نظر می رسد مهاجرت خانوادگی باشد. به عبارتی دانش آموز به تنهایی از کشور خارج نمی شود بلکه این امر به همراه خانواده صورت می‌گیرد بنابراین مهاجرت خانوادگی صورت گرفته است اما اگر منظور این است که دانش آموز به المپیاد می رود و برنمی گردد، با قاطعیت می گویم که هر دانش آموزی که به واسطه المپیاد علمی از کشور خارج شده است مجدد به ایران بازگشته است. وی با تاکید بر این که درباره خروج دانش آموزان از کشور آمار موثقی که از طریق مبادی تولید آمار ارائه شده باشد نداریم، اظهار کرد: بنابراین ضمن آن که ممکن است دانش آموزی به همراه خانواده مهاجرت کرده باشد، دانش آموزی که به المپیاد می رود معمولا در سال سوم دبیرستان است و تا آن زمان خروج برای او معنادار نیست.رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان همچنین خاطرنشان کرد: علاوه بر این درباره این موضوع باید دقت کنیم که اولا مهاجرت یک پدیده جهانی است و این گونه نیست که فقط در ایران مهاجرت صورت می گیرد نکته دوم هم این که تنها دانش آموز از کشور خارج نمی شود بلکه برخی از این افراد حتی بعد از گذراندن دوره لیسانس یا فوق لیسانس نیز کشور را ترک می کنند. مهاجرانی اضافه کرد: البته همین خروج از کشور هم بنا به فرمایش مقام معظم رهبری؛ فرار مغزها نیست بلکه گردش نخبگانی است و حتی بچه هایی که می روند می توانند خدماتشان را به کشور برگردانند. اگر چه این موضوع منوط به آن است که شرایط لازم در کشور ایجاد شود . بنابراین نباید فکر کنیم که همه نخبگان از کشور رفتند.
تقویت حس تعلق به هویت ایرانی اسلامی
مهاجرانی معتقد است برای آن که مانع از خروج دانش آموزان تیزهوش از کشور شویم لازم است که حس مسئولیت پذیری و مهر به وطن را در آن ها تقویت کنیم. اگر چه در برنامه های تربیتی این بچه ها چنین موضوعاتی لحاظ شده است ولی لازم است تا برای همه افراد این حس ها تقویت شود و برای تعمیق آن کار بیشتری صورت بگیرد. وی خاطرنشان کرد: البته باز هم تاکید می کنم که خروج دانش آموزان نخبه از کشور را نمی توان پذیرفت. معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش نیز درباره این مسئله معتقد است باید به سمتی برویم که دانش آموزان ما به این باور برسند که می توانند یافته ها وداشته های علمی خود را به مرحله کاربردی شدن برسانند در این صورت پیوندی بین مباحث علمی که آموخته اند وزندگی روزمره شان شکل می گیرد وزمینه پرورش خلاقیت دانش آموزان فراهم می شود . ضمن آن که دانش آموزانی که در چنین بستری رشد کنند در آینده قطعا می توانند پایه گذار استارت آپ ها وشرکت های دانش بنیان باشند به طوری که در کشور های دیگر و نظام های آموزشی که عملکرد موفقی داشته اند بر مباحث ایده پروری و گسترش خلاقیت دانش آموزان تاکید شده است و اگر ما چنین بستری را در کشور فراهم کنیم و مدارسی داشته باشیم که امکان تحقیق وپژوهش وکار ورزی و مهارت آموزی را برای بچه ها فراهم کنند وآن ها بتوانند بین داشته های علمی که از طریق کتاب ها می آموزند و خلاقیت خود ایده هایی را پرورش دهند که به مرحله تولید برسند، به نظر می رسد زمینه های لازم فراهم خواهد شد تا کودکان ما تعلق خاطر بیشتری به این سرزمین داشته باشند؛ بنابراین اقتصاد دانش بنیان باید از پیش دبستان ودبستان پایه گذاری شود. حکیم زاده با بیان این که البته آمار دقیقی در این باره وجود ندارد، ادامه داد: اما در پژوهشی که در دانشگاه تهران انجام دادیم، به این نتیجه رسیدیم که از میان متغیر های مهمی که روی مهاجرت نخبگان وترک کشور تاثیرگذار است عوامل فرهنگی بیش از عوامل اقتصادی دخیل است. بنابراین اگر در نحوه آموزش هایی که به این دانش آموزان داده می شود احساس تعلق به هویت ایرانی اسلامی و احساس تعهد ومسئولیت پذیری به جامعه ای که امکانات بیشتری را در اختیار آن ها قرار می دهد؛ تقویت شود ما کمتر شاهد خروج بی بازگشت نخبگان دانش آموزی به خارج از کشور خواهیم بود .
طرح شهاب در مناطق محروم جدیت کمتری دارد
اما در پی حذف مدارس سمپاد، نکته ای که برخی از کارشناسان و والدین به آن خرده می گیرند، سرنوشت دانش آموزان مناطق محروم است که دیگر نمی توانند در مدارس ویژه تحصیل کنند، موضوعی که وزیر آموزش و پرورش ضمن پذیرفتن این انتقاد اما معتقد است که می‌توان از طریق طرح شهاب آن را هدایت کرد. سید محمد بطحایی در گفت وگو با خراسان درباره این موضوع اظهار کرد: هم اکنون برای پرورش استعدادهای درخشان، طرح شهاب که طرح تلفیقی از دانش آموزان نخبه و تیزهوش با دانش آموزان عادی است در همه مناطق اجرا می شود که طرح بسیار خوبی است . وی ادامه داد: اما متاسفانه این طرح در مناطق محروم جدیت کمتری داشته است که در حال برنامه ریزی هستیم تا از سال تحصیلی آینده و از مهر۹۷ ، طرح شهاب به ویژه در مناطق کم برخوردار با جدیت بیشتری اجرا شود و ادامه پیدا کند.
دانش آموزان مناطق محروم
پیشنهاد ادامه فعالیت مدارس تیزهوشان در مناطق محروم را با رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان در میان می گذاریم و این نکته به نظر می‌رسد که پس از حذف سمپادها، مدارس با امکانات و شرایط آموزشی بهتر مختص دانش آموزان متمکن است و دانش آموزان تیزهوش مناطق محروم به خوبی شناسایی و حمایت نمی شوند. مهاجرانی در پاسخ به این سوال اما از آمار ۳۰ درصدی مدارس سمپاد در مناطق محروم گفت و این که در استان های خراسان جنوبی ، سیستان و بلوچستان و کرمان، تعداد رتبه های زیر ۱۰۰ کاملا قابل توجه است. وی ادامه داد: اکنون نیز اگر به سمت کیفیت بخشی و سامان دهی برویم قرار نیست که حتی در دوره دوم این مدارس را حذف کنیم. بلکه قرار است در مراکز تیزهوشان با کیفیت به سمت آموزش های منعطف حرکت کنیم.
ایراد از سیستم آموزشی است
اما نکته دیگری که با رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان مطرح می کنیم اظهار نظر یکی از معلمان مدارس تیزهوشان است. این معلم به خلقیات دانش آموزانی که در مدارس تیزهوشان تحصیل می کنند انتقاداتی داشت و معتقد بود دانش آموزان تیزهوش مغرور هستند و خود را بالاتر از دیگر دانش آموزان می دانند به نحوی که از جایگاه بالا به دیگران نگاه می کنند . این معلم البته نگاه مثبتی هم به دانش آموزان تیزهوش داشت مبنی بر این که بچه های تیزهوش معمولا آن قدر درگیر تحصیل و علم آموزی هستند که کمتر دچار آسیب های اجتماعی می شوند. مهاجرانی درباره این اظهار نظرها توضیح داد: این که بخواهیم به همه آدم های یک گروه برچسب بزنیم تعمیمی نارواست. البته یکی از آفت های آدم هایی که در یک ویژگی خاص مانند زیبایی، هوش و یا ثروت برجسته هستند ، این است که ممکن است در آن حوزه غره بشوند منتها اگر نقصی در این باره هست متوجه سیستم آموزشی است. اگر ما چنین نقص هایی را شناسایی می کنیم ؛ بچه ها مقصر نیستند بلکه سیستم آموزشی باید به بچه یاد بدهد که تو اگر استعداد ویژه ای داری باید بیشتر خدمت کنی . بنابراین ما باید سیستم آموزشی و تربیتی را تقویت کنیم که این حس خودپسندی و کبر را از بچه ها بگیریم. وی تصریح کرد: البته که این صفات نارواست ولی نباید آن را به همه بچه های سمپاد تعمیم بدهیم و اگر چنین خصوصیاتی در بین عده‌ای هست حتما باید اقدام کنیم و برای رفع آن کارهای تربیتی بیشتری انجام بدهیم. رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان همچنین درباره دور بودن دانش آموزان تیزهوش از آسیب های اجتماعی خاطرنشان کرد: یکی از ارکان تربیتی فضایی است که بچه ها در آن قرار می گیرند و چون دانش آموزان تیزهوش در فضای پژوهشی غنی قرار می گیرند ،در کنار آن سعی می شود که روی فضاهای پرورشی و آموزشی آن ها هم کار شود و این امر احتمال این را که در معرض آسیب های اجتماعی قرار بگیرند کمتر متوجه آن ها می کند البته این به معنای آن نیست که هیچ گونه آسیبی برای دانش آموزان تیزهوش وجود ندارد. ضمن آن که معتقدم اطلاق همه یا هیچ اطلاق ناروایی است .
منبع: خراسان
