مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی عنوان کرد: با توجه به وضعیت افت سفره های آب زیرزمینی و کاهش آبدهی چاه های آب شرب و توسعه شهرها به لحاظ جمعیت و توسعه صنعتی پیش بینی می شود در سال ۱۴۰۰ از ۷۳ شهر استان ۵۳ شهر با کسری آب حدود ۲۸۴۹ لیتر بر ثانیه مواجه شود.
به گزارش صبح مشهد به نقل از ایسنا، منطقه خراسان حسین اسماعیلیان امروز در نشست خبری با خبرنگاران در این شرکت اظهار کرد: ما به لحاظ بارندگی یک سوم متوسط دنیا را در اختیار داریم ولی شدت تبخیر آب در کشور ما بسیار بالاست و ۸۰ درصد اقلیم کشور در مناطق خشک و نیمه خشک واقع است. بیشتر وابستگی آب در کشور متکی به منابع آب زیرزمینی بوده ولی این مساله در استان ما حادتر است. متوسط بارندگی استان کمتر از میانگین کشوری بوده و تقریبا همه استان ما در اقلیم خشک قرار دارد.
وی ادامه داد: مصارف آب در بخش های مختلف اتکای شدیدی به سفره های آب زیر زمینی دارد. اگر این اتکا در کشور نسبتی بین ۴۵ تا ۵۵ درصد را دارد، این نسبت در استان ما تا ۸۰ درصد است. همچنین به دلیل برداشت های بی رویه در دهه های گذشته از آب های زیر زمینی، به ویژه با ورود تکنولوژی های جدید و خشکسالی های مستمر چند دهه گذشته، سفره های آب زیرزمینی محدوده استان ما در شرایط بحرانی قرار گرفته است.
اسماعیلیان خاطرنشان کرد: اگر استان خراسان را به ۳۷ محدوده مطالعاتی و دشت تقسیم کنیم، ۳۴ دشت از این تعداد در شرایط بحرانی قرار دارد. یعنی سالانه به طور متوسط حدود یک متر سطح سفره های زیرزمینی افت پیدا می کند. میزان برداشت آب از سفره های آب در استان به نسبت منابع تجدیدپذیری که به این سفره ها نفوذ دارد، بسیار بالاست. در یک شرایط مطلوب حداکثر باید ۴۰ درصد از منابع آب تجدیدپذیر در یک کشور استفاده شود. در شرایط خاص امکان برداشت تا ۶۰ درصد هم منظور شده ولی در استان، ما از مرزها بسیار فراتر رفته ایم و به طور متوسط هر سال ۱۳۰ درصد از این منابع استفاده می کنیم.
وی با بیان اینکه در حال حاضر در استان نه تنها صددرصد منابع آب تجدیدپذیر استفاده می شود، بلکه ۳۰ درصد از ذخایر پیشین نیز استفاده می کنیم، گفت: به همین دلیل هر سال حدود یک متر از سطح آب های زیرزمینی کاهش می یابد. از ۳۷ دشت استان، ۳ دشت آزاد است یعنی در نواحی مرزی استان قرار دارد و دارای وسعت کمی بوده و از پتانسیل کمی هم برخوردار است. شرایط تنش آب و بحران آب در کل استان وجود دارد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی بیان کرد: این مسایل شرایطی را به وجود آورده که ما برای تامین آب شرب مردم با مشکلات عدیده ای مواجه شویم. طی سالیان گذشته هر آنچه فعالیت های توسعه ای در استان برای تامین آب شرب شهرها امکان پذیر بوده، صورت گرفته است. هم اکنون شرایطی به وجود آمده که هر چه در راستای تامین آب تلاش می کنیم، هنوز ظرفیت قبلی که در اختیار داشته ایم را نمی توانیم برای سال آتی حفظ کنیم.
اسماعیلیان تاکید کرد: محدوده عمل شرکت آب و فاضلاب استان همه شهرهای استان ۷۳ شهر استان بغیر از شهر مشهد است. جمعیت این شهرها یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفر است و حدود ۷۰۰ هزار مشترک آب دارد. برای تامین آب شرب این شهرها حدود ۴۶۰ حلقه چاه، چشمه و قنات و بیش از ۶۰۰ هزار مترمکعب مخزن ذخیره آب و بیش از ۷۰۰۰ کیلومتر شبکه توزیع و انتقال آب در اختیار داریم که تامین آب این جمعیت صورت می گیرد.
وی با اشاره به اینکه مسئولیت جمع آوری و دفع بهداشتی فاضلاب برعهده آب و فاضلاب استان است، عنوان کرد: در ۱۱ شهر استان شبکه فاضلاب در حال اجراست و حدود ۲۸ درصد این جمعیت یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفری تحت پوشش خدمات جمع آوری و تصفیه فاضلاب قرار دارند. ما همواره طی سالیان گذشته در بسیاری از شهرهای استان با شرایط تنش آبی مواجه بوده ایم و سالیانی بوده که ناچار بودیم در شرایط پیک مصرف جیره بندی و کاهش فشار آب در شبکه های توزیع آب را در دستور کار قرار داده ایم.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی در خصوص وضعیت آینده آب شهرهای استان بیان کرد: در سال ۹۴، ۲۸ شهر در شرایط تنش آبی قرار داشتند. یعنی میزان نیاز آبی در این شهرها بر میزان و توان استحصال آب می چربد. در یک حالت بهتر یک شرایط برابر بین میزان مصرف و استحصال آب وجود دارد. اگر مشکلی در تاسیسات آب شرب این شهرها به وجود آید، دچار کمبود آب خواهیم شد. این ۲۸ شهر یک میلیون و ۲۶۶ هزار نفر جمعیت داشت که با کمبود ۱۰۲۰ لیتر در ثانیه مواجه بود.
وی اضافه کرد: در سال ۹۵ نیز ۳۰ شهر استان با جمعیت حدود یک میلیون ۲۵۰ هزار نفر با کسری آب ۸۵۵ لیتر در ثانیه مواجه بودند. امسال شرایط تنش آبی در ۲۹ شهر استان با کسری آب حدود ۷۸۵ لیتر بر ثانیه وجود دارد که یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر تعداد جمعیت این شهر هاست. با توجه به وضعیت افت سفره های آب زیرزمینی و کاهش آبدهی چاه های آب شرب و توسعه شهرها به لحاظ جمعیت و توسعه صنعتی پیش بینی می شود در سال ۱۴۰۰ از ۷۳ شهر استان ۵۳ شهر با کسری آب حدود ۲۸۴۹ لیتر بر ثانیه مواجه شود. اگر با همین منوال حرکت کنیم در افق ۱۴۲۰ از ۷۳ شهر استان ۷۱ شهر با این مشکل مواجه می شود که کسری آبی حدود ۶۹۴۸ لیتر بر ثانیه خواهند داشت.
اسماعیلیان گفت: این در حالی است که حداکثر ظرفیت تامین آب ما برای این ۷۳ شهر ۷۵۰۰ لیتر بر ثانیه است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی تصریح کرد: ما سعی می کنیم شرایط را طوری برنامه ریزی کنیم که هیچیک از شهرهای استان علی رغم تنش آبی موجود با مشکل قطع و جیره بندی مواجه نشود. شرایط سخت تابستان سال ۹۵ علی رغم اینکه میانگین دما نسبت به دوره بلندمدت افزایش قابل ملاحظه ای داشت، در حالی سپری شد که هیچکدام از شهرهای استان ناچار به جیره بندی نشد.
وی ادامه داد: برای برون رفت از این شرایط تلاش های زیادی صورت گرفته است. برای گذر از تنش آبی سال گذشته حفر و جا به جایی ۴۳ حلقه چاه در سطح شهرهای استان پیگیری شد که ۱۰ درصد کل چاه های استان را شامل می شود. همچنین ۵۳ حلقه چاه تجهیز و برق رسانی شده و از بابت این چاه ها حدود ۱۱۳۵ لیتر بر ثانیه افزایش ظرفیت تامین آب صورت گرفته و حدود ۲۵ هزار متر مکعب مخزن در شهرهای مواجه با بحران احداث شده است. همچنین ۷۶٫۵ کیلومتر خط انتقال نیز در استان احداث کرده ایم.
اسماعیلیان گفت: اقداماتی نیز در حوزه مدیریت مصرف در حوزه فرهنگسازی صورت گرفت. در ۶ ماهه ابتدایی سال ۹۵ که بیشترین مصرف را داریم، ۵ درصد کاهش مصرف آب نسبت به مدت مشابه سال قبل در استان داشتیم. سرانه مصرف خانگی هر فرد حدود ۱۲۰ لیتر در شبانه روز است که این عدد نسبت به متوسط کشوری یعنی ۱۴۰ تا ۱۵۰ لیتر بسیار پایین تر است. متوسط مصرف مشترکان خانگی نیز کمتر بوده و هر مشترک ما حدود ۱۱٫۵ متر مکعب آب مصرف می کند در حالی که این رقم در کشور ۱۴ متر مکعب است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی ادامه داد: این ۱۱٫۵ متر مکعب در ماه متناسب با اقلیم استان ما و شرایط تنش آبی استان نیست. باید سعی شود این میزان نیز تا حد ممکن کاهش یابد. نرم استاندارد مصرف در ایران برای هر فرد بین ۷۰ تا ۱۴۰ لیتر در شبانه روز است.
وی با بیان اینکه تقریبا در بسیاری از شهرهای استان به ویژه شهرهای بزرگ هر آنچه در قالب طرح های توسعه تامین آب امکان پذیر بوده، انجام شده است، تصریح کرد: ما امروز محدوده ای برای راه اندازی این طرح ها و حفر چاه نداریم. حفر چاه اثر خود را به سرعت روی سایر چاه های استان نیز می گذارد. طی ۸ سال گذشته حدود ۲۲۵ حلقه چاه حفر کرده ایم. از بابت این چاه ها حدود ۵۰۰۰ لیتر بر ثانیه ظرفیت تامین آب به وجود آمده است. این در حالی است که ۸ سال پیش ظرفیت تامین آب شرب شهرهای استان حدود ۶۰۰۰ لیتر بر ثانیه بوده و الان ۷۵۰۰ لیتر بر ثانیه است.
اسماعیلیان افزود: از این ۵۰۰۰ لیتر بر ثاینه ۳۵۰۰ لیتر بر ثانیه صرف جبران افت آبدهی ناشی از همین خشکسالی ها و کاهش آبدهی چاه ها شده است. تقریبا ما در حال حاضر در حال درجا زدن هستیم. در تابستان امسال تعداد شهرهای دارای تنش آبی ۲۹ شهر است. گلبهار، طرقبه، نیشابور، قوچان، بردسکن، خواف، سبزوار و… به نسبت سایر شهرها شرایط نگران کننده تری دارد. برای عبور از تنش آبی باید حداقل ۷۸۵ لیتر بر ثانیه افزایش تامین آب انجام دهیم.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی بیان کرد: از مهر ماه سال ۹۵ وارد برنامه ریزی اقدامات سال ۹۶ شده ایم. باید ۴۱ حلقه چاه جا به جایی صورت گیرد و ۹۶ کیلومتر خط انتقال اجرا شود. همیچنین باید حدود ۱۰ هزار متر مکعب احداث مخزن در قالب پروژه های تامین اضطراری آب صورت گیرد. ۳۸ چاه نیز باید در مسیر بهره برداری قرار گیرد.
برای عبور از تنش آبی استان نیازمند ۵۴۰ میلیارد تومان اعتبار هستیم
وی خاطرنشان کرد: حداقل اعتباری که برای گذر از تنش نیاز داریم، ۵۴۰ میلیارد ریال است که بخشی از این در قالب اعتبارات استانی تامین شده است. در حال حاضر ۲۵ درصد تخصیص ها صورت گرفته ولی برنامه ها متوقف نیست. متوسط تخصیص اعتبارات ما حدودا ۲۶ درصد بوده است. البته اعتبارات استانی تخصیص بهتری نسبت به اعتبارات ملی داشته و پیش بینی می شود تا پایان سال حدود ۱۰۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای استان مصوب شود.
اسماعیلیان با اشاره به لزوم استفاده از پساب فاضلاب شهرها بیان کرد: ۷۰ تا ۸۰ درصد آب شرب تبدیل به فاضلاب می شود. در شرایط عادی این فاضلاب از طریق چاه ها جذب می شود و همان منابع آب محدود را نیز آلوده می کند. یکی از اهداف مهمی که در استان مد نظر است، این است که این ۷۰ تا ۸۰ درصد فاضلاب به چرخه بازگردد و در اختیار بخش های کشاورزی و صنعت قرار گیرد و متعاقب آن از منابع آب کیفی برای تامین آب شرب استفاده کنیم. وی اضافه کرد: ۳ شهر استان یعنی سبزوار، تربت حیدریه و نیشابور بعد از گذشت ۳۰ سال از اجرای طرح های فاصلاب آن، تنها پیشرف ۶۰ درصدی این پروژه ها محقق شده است. اگر این روال ادامه یابد، ۲۰ تا ۳۰ سال دیگر طول خواهد کشید که شبکه فاضلاب این شهرها کامل شود. اقدام خوبی در سال ۹۵ صورت گرفت و ۲ پروژه با پیشرف خوبی ادامه یافت که یکی تکمیل تصفیه خانه فاضلاب گلبهار است که بعد از گذشت حدود ۶ تا ۷ ماه پیشرفت ۴۰ درصدی داشته است.
اسماعیلیان با بیان اینکه هدف مهم دیگر واگذاری طرح ها به بخش خصوصی افزایش بهره وری است، گفت: تجربه واگذاری این فعالیت ها به بخش خصوصی نشان می دهد، از کمیت و کیفیت بهتری در اجرای این طرح ها بهره مند خواهیم بود. تصفیه خانه گلبهار با ظرفیت ۳۰ هزار متر مکعب بالغ بر ۷۰۰ میلیارد ریال نیازمند اعتبار است در حالی که کل اعتبار فاضلاب شهرهای استان به ۳۰۰ میلیارد ریال نمی رسد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی در خصوص کیفیت آب شرب استان خاطرنشان کرد: با افت عمق آب چاه های استان با چالش کاهش کیفیت استان نیز مواجهیم و در برخی شهرهای استان این امر وجود دارد ولی سعی شده در این خصوص در قالب نسخه های خاص با ایجاد ایستگاه های آب، این مشکلات را نیز برطرف کنیم.
وی اضافه کرد: انتقال آب از دریای عمان کاری کوتاه مدت نیست. باید امروز گام هایی برداریم که چند سال دیگر به نتیجه برسد. یک میلیارد و ۱۶۷ میلیون متر مکعب بیلان منفی دشت های استان است که از این حیث رتبه نخست در کشور را داریم. طی ۲۵ سال گذشته ۳۰ میلیارد متر مکعب از منابع استراتژیک استان استفاده شده است. این معادل حجم کل سدهای کشور است. سالانه بیش از ۵ میلیارد متر مکعب ظرفیت منابع تجدیدپذیر استان است.
