کارشناس محیط زیست بیان کرد: باید به سمت تعریف اقتصادی برویم که آب‌محور نباشد که به معنای خداحافظی با کشاورزی و صنایع فولاد نیست. بلکه تکمیل تصفیه‌خانه‌ها و بازچرخانی آب، حمایت از فناوری‌های نوین در کشاورزی، حمایت از کسب‌وکارهای سبز، تقویت زیرساخت‌های توریسم سلامت و تقویت تجارت سبز با همسایه‌هاست.
به گزارش صبح مشهد، محمد درویش در جلسه بحران آب و چالش‌های توسعه پایدار که در اتاق بازرگانی خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: سال ۱۴۰۰ در اولین نشست شورای عالی آب، آقای محرابیان، وزیر نیرو، گزارش تکان‌دهنده‌ای به رئیس‌جمهور داد و گفت از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تا سال ۱۳۹۹ ایرانیان بیش از ۱۲۰ میلیارد متر مکعب یعنی تقریبا به اندازه پنج دریاچه ارومیه بیشتر از آنچه وارد سفره‌های آب زیرزمینی می‌شده، برداشت کردند که سبب شده ایران درگیر مهیب‌ترین روند فرونشست زمین شود.
وی افزود: از زمانی که آقای محرابیان گزارش را ارائه کرد، این رقم به ۱۴۰ میلیارد متر مکعب تراز منفی رسید و اکنون تراز منفی ۱۶۰ میلیارد متر مکعب است. ۴۶ درصد بحران در نوار شرقی است که خراسان بدترین وضعیت را دارد. هر سال ۵.۲ میلیارد متر مکعب به این میزان اضافه می‌شود که ۴۵ درصدش در نوار شرقی است.
درویش بیان کرد: بخش‌های بزرگی از ایران، خاورمیانه، آسیای جنوب غربی، ایالات متحده آمریکا، استرالیا و آفریقا حساس‌ترین شرایط را نسبت به بیابان‌زایی دارند؛ یعنی اگر با تخریب روبه‌رو شوند، امکان بازگشت به شرایط قبل آن بسیار دشوار است؛ بنابراین باید در این مناطق چیدمانی از توسعه اتفاق بیفتد که منجر به تخریب غیرقابل جبران نشود.
این کارشناس محیط زیست گفت: یزد بدترین وضعیت را در میزان برداشت آب دارد که ۱۹۸ درصد بیشتر از مصرف است. رتبه دوم البرز و رتبه سوم خراسان رضوی با ۱۷۳ درصد بیشتر از میزان برنامه‌ریزی شده است. میزان برداشت خراسان رضوی از سفره‌های آب زیرزمینی به ۳۰.۷ میلیارد متر مکعب رسیده که از بحرانی‌ترین استان‌های کشور بوده و شرایط آن در استان ۲ برابر بدتر است.
وی با بیان اینکه کل نیاز آب شرب مردم ۸.۵ میلیارد متر مکعب است، عنوان کرد: آب قابل استحصال در کشور ۱۰۵ میلیارد متر مکعب است که هشت درصد آب قابل استحصال کشور می‌تواند نیاز آب شرب و بهداشتی مردم ایران را برای یک سال تامین کند؛ یعنی اگر با خشکسالی ۸۰ درصدی روبه‌رو شویم، نباید برای تامین آب شرب مردم مشکلی ایجاد شود؛ در صورتی که اکنون حتی در رودبار نیز با قطعی آب روبه‌رو هستیم.
در خراسان رضوی با کمبود آب شرب روبه‌رو هستیم
درویش خاطرنشان کرد: در خراسان رضوی با کمبود آب شرب روبه‌رو هستیم. این کمبود بیشتر ناشی از نارسایی منابع آب به دلیل بروز مشکل در شیوه مدیریت و مصرف آب است.
وی بیان کرد: از ۶۱۰ آبخوان کشور ۱۱۸ آبخوان تا سال ۱۴۴۰ و ۳۵ آبخوان تا سال ۱۴۱۵ از بین خواهد رفت که معادل ۱۸.۴ میلیون نفر آب شرب، ۲۳۵ میلیون متر مکعب آب در بخش صنعت و ۱۵.۵ میلیارد متر مکعب آب کشاورزی است.
با بحران افت کیفی منابع آب زیرزمینی روبه‌رو هستیم
درویش با بیان اینکه ما با بحران افت کیفی منابع آب زیرزمینی نیز روبه‌رو هستیم، عنوان کرد: این موضوع به این دلیل است که در ساخت تصفیه‌خانه‌ها و تصفیه شیرابه‌ها بسیار ضعیف عمل کردیم. سفره‌های آب زیرزمینی ما دچار بحران جدی در کمیت و کیفیت شدند. در کشوری که ۳۲.۲ میلیارد متر مکعب پساب تولید می‌شود، به جای تصفیه این پساب‌ها این فرصت را به بحران تبدیل کردیم. همه پروژه‌ها برای تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی با شکست مواجه شده است.
این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه وسعت یخچال‌ها حدود ۳۰ درصد کاهش پیدا کرده است، تصریح کرد: در نتیجه این امر آورد متوسط رودخانه‌های ما با شیبی نگران‌کننده کاهش پیدا می‌کند و در کمتر از ۱۰ سال آینده عملا آب وجود نخواهد داشت. نه تنها ممکن است طرح‌های انتقال آب در مرکز ایران با شکست روبه‌رو شود بلکه حتی طرح‌های اجرا شده نیز دچار مشکل می‌شوند.
وی ادامه داد: میزان بارش‌های آسمانی در خراسان رضوی ۱۳ تا ۱۵ درصد کاهش و در طول ۱۰ سال اخیر میانگین دما نیز به طور محسوسی افزایش پیدا کرده است. میانگین ریزش‌های آسمانی که زمانی ۲۵۰ میلیمتر بود اکنون به ۲۳۰ میلیمتر رسیده که یک‌سوم میانگین جهانی است. در چنین شرایطی سطح زیر کشت اراضی زراعی را حدود ۲. ۹ میلیون هکتار و میزان برداشت از منابع آب سطحی و زیرزمینی را ۲۹ میلیارد متر مکعب افزایش دادیم.
این کارشناس محیط زیست خاطرنشان کرد: در حال حاضر اضافه‌برداشت ما ۲۰.۵ میلیارد متر مکعب است. یک سرزمین پایدار ۴۰ تا ۶۰ درصد منابع آب قابل استحصال خود را برداشت می‌کند. از ۴۵ هزار روستا که بخش قابل توجهی از آن در خراسان رضوی قرار دارد، خالی از سکنه شده است.
وی با بیان اینکه ما دنبال تعطیلی کشاورزی نیستیم، عنوان کرد: ما دنبال اصلاح مدیریت در بخش‌های آب‌بر کشور هستیم. ضایعات در بخش کشاورزی ۶ برابر متوسط جهانی است. در گذشته وزارت جهاد کشاورزی عنوان کرده بود که باید ۱۴۰۰ میلیارد تومان در سال برای پنج سال سرمایه‌گذاری کنیم تا ضایعات را کاهش دهیم اما عنوان شد پولی وجود ندارد. این پول را نداشتیم اما ۷۵۰ هزار میلیارد تومان برای ساخت سد هزینه کردیم و سالانه ۱۵ تا ۲۰ هزار میلیارد تومان هزینه می‌کنیم تا آب بیشتر در اختیار بخش کشاورزی قرار گیرد.
۱۱ دشت خراسان رضوی دچار فرونشست شده‌اند
درویش گفت: تعداد سدهای مخزنی کشور بیش از ۱۰۰۰ درصد رشد کردند که حاصل آن ۴۰۰ درصد، رشد کشاورزی و رشد ۱۲.۴ برابری صادرات محصولات کشاورزی ما به خارج یعنی صادرات آب مجازی است. ۲۱ استان در زمینه فرونشست وضعیت حادی دارند و تنها یک استان هنوز درگیر نشده که آن گیلان است. ۱۵ دشت در استان فارس و ۱۱ دشت در خراسان رضوی دچار فرونشست شده است.
این کارشناس محیط زیست بیان کرد: بیش از ۱۱ هزار هکتار در سال ۹۵ بیش از ۲ سانتیمتر در سال دچار فرونشست شده بودند. در سال ۹۸ میزان سطح درگیر فرونشست به ۳۸ هزار هکتار رسید که بیش از سه برابر افزایش پیدا کرد. اگر گزارش سال ۱۴۰۲ عنوان شود شرایط وخیم‌تر است. کاری که ایرانیان در نیم قرن اخیر با سرزمین خود کردند، هیچ نسلی مرتکب نشد.
می‌توانیم با یک جراحی بزرگ که دردناک هم خواهد بود، کشور را نجات دهیم
درویش ادامه داد: می‌توانیم با یک جراحی بزرگ که دردناک هم خواهد بود، کشور را نجات دهیم. ایران بالاترین میزان دریافت انرژی خورشیدی را دارد. اکنون عرصه‌ای به طول و عرض کمتر از ۲۵۰ کیلومتر یعنی یک‌پانزدهم خاک ایران می‌تواند نیاز کل مردم جهان را تامین کند و ما بزرگترین صادرکننده انرژی در جهان شویم.
این کارشناس محیط زیست اضافه کرد: باید به سمت تعریف اقتصادی برویم که آب‌محور نباشد. این به معنای خداحافظی با کشاورزی و صنایع فولاد نیست. تکمیل تصفیه‌خانه‌ها و بازچرخانی آب، حمایت از فناوری‌های نوین در کشاورزی، حمایت از کسب‌وکارهای سبز، تقویت زیرساخت‌های توریسم سلامت، تقویت تجارت سبز با همسایه‌ها و سرمایه‌های اجتماعی و بسترسازی امن برای فعالیت‌های داوطلبانه از دیگر راهکارهاست.
