راهبردهای کلان عربستان در عصر نوین فناوری

تا همین چند سال قبل، تصور می کردیم که «پیشرفت» در علم و فناوری برای برخی همسایگانمان شاید یک رویا باشد. اما به نظر می رسد که این رویا حالا برای برخی کشورها به واقعیت تبدیل شده است. ما در این گزارش به بلندپروازی های عجیب عربستان در فناوری نظری افکنده ایم

پیش به سوی شهر باورنکردنی «نئوم»

و جالب است بدانیم ، عربستان در محور برنامه های توسعه ای خود، ایده ساخت ابرشهر ۵۰۰ میلیارد دلاری و باورنکردنی «نئوم»(آینده جدید)را کلید زده که قرار است در ساحل دریای سرخ در شمال غربی عربستان سعودی با استفاده از هوش مصنوعی و فناوری‎های برتر برای تمامی ساحات زندگی احداث شود.در واقع نئوم علاوه بر این که نام یک مکان و محیط است، یک طرز فکر و محیطی است که با حذف زیرساخت‌های منسوخ اقتصادی و زیست‌محیطی، راهی جدید برای توسعه آینده جوامع بشری معرفی می‌کند. آن طور که ولیعهد عربستان گفته، این منطقه شهری تا سال ۲۰۲۶ میلادی، حدود ۴۵۰ هزار نفر، تا سال ۲۰۳۰ میلادی۵/۱ تا ۲ میلیون نفر و تا سال ۲۰۴۵ میلادی ۹ میلیون نفر را در خود جای خواهد داد. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، این پروژه بین سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ میلادی تکمیل خواهد شد.

روزنامه خراسان  نوشت: همین چند سال قبل باور نمی کردیم روزی برسد که برنامه ها، ایده ها و بودجه های برخی از کشورهای همسایه در حوزه علم و فناوری به نقطه‎ای برسد که بخواهیم از سر حسرت آن را گزارش کنیم. تصورمان تقریبا این بود که این ها کجا و پیشرفت در علم و فناوری کجا. اما امروز، تمام آن تصورات پیشینی رنگ باخته است و ما با واقعیت جدیدی از دنیای امروز برخی کشورهای همسایه و منطقه از جمله، عربستان سعودی، امارات، قطر و… مواجه هستیم. افق این کشورها که وصول به آن خیلی هم دور نیست، اتفاقات باورنکردنی در منطقه رقم خواهد زد؛ در این گزارش به برنامه ها، بودجه ها و ساختارهای ایجاد شده مبتنی بر توسعه و پیشرفت در کشور عربستان نظری می افکنیم.

 این گزارش چرا؟

بی شک، رشد چشمگیر دستاوردهای عظیم علمی و فناوری به گواه آمارهای بین المللی از جمله افتخارات ایران در دهه های اخیر است؛ موضوعی که همواره در برنامه های توسعه و سند

چشم انداز مورد تاکید بوده است. در این راستا بررسی عملکرد رقبای منطقه ای

می تواند چشم ما را نسبت به آینده و اتفاقات پیرامونمان بازتر کند که این گزارش چنین هدفی را دنبال می کند.

بلندپروازی برای ۲۰۳۰

اما بلندپروازی ها و کنجکاوی سعودی ها از چه زمانی آغاز شد؟ یک سال بعد از نفوذ بن سلمان، سندی بلندپروازانه برای مدرن‌سازی، توسعه فناوری و تنوع بخشیدن به اقتصاد عربستان، عمدتا از طریق کاهش وابستگی به نفت، توسعه منابع درآمدی جایگزین و افزایش مشارکت بخش خصوصی در اقتصاد طراحی شد.

تمرکز بر توسعه فناوری

خبرگزاری مطرح آمریکایی فوربس اخیرا (۲۸ فوریه ۲۰۲۳) در گزارشی در ذیل سند توسعه ۲۰۳۰ عربستان این طور نوشت: «سعودی به سرعت در حال ظهور به عنوان یک اکوسیستم قوی برای کارآفرینی دیجیتال است و اکوسیستم استارتاپی آن به سرعت و به طور چشمگیری در حال رشد است. این کشور بر توسعه بخش فناوری به عنوان بخشی از طرح چشم انداز ۲۰۳۰ خود تمرکز دارد که هدف آن تنوع بخشیدن به اقتصاد به دور از وابستگی به نفت، ایجاد شغل و جذب استعدادهای با مهارت بالاست.»

۷۲ درصد افزایش بودجه در ۲۰۲۳

این گزارش درباره بودجه هایی که این کشور برای اهداف فناورانه خود پیش بینی کرده، نوشت: «طی چند سال گذشته، عربستان موجی از سرمایه گذاری های خطرپذیر را تجربه کرده است. به گزارش عرب نیوز، در سال ۲۰۲۳، ریاض ۹ صندوق به مبلغ ۲٫۴ میلیارد دلار برای رشد استارتاپ ها اختصاص داده است که این رقم نسبت به سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، به ۷۲ درصد افزایش یافته است.»شاید جالب باشد بدانیم که حمایت ها و این بودجه ها به هیچ عنوان دست نیافتنی نیستند و دولت از فعالان این بخش استقبال می کند. یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۳ در این زمینه گفته است: ۹۰ درصد از پاسخ‎دهندگان اعلام کردند که راه اندازی یک کسب و کار در عربستان سعودی آسان است.

جذب سرمایه از شرکت های بزرگ

اما بخش مهم هر امری در حوزه «توسعه» جذب سرمایه و سرمایه گذار است. اسفند ماه گذشته، عبدا… السوها، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات عربستان اعلام کرد که این کشور ۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای حمایت از فناوری‌های آینده، کارآفرینی دیجیتال، استارتاپ‌های فناوری، جذب کرده است.در این باره، موسسه بین‎المللی تخصصی کسب‌وکار و نوآوری «CIO»، اسفندماه در خبر و گزارشی، به جزئیات بیشتری از این سرمایه گذاری ها پرداخت: «اکنون برخی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری جهان در عربستان سرمایه‌گذاری کرده‌اند؛ مایکروسافت با ۱/۲میلیارد دلار ، اوراکل(شرکت فناوری آمریکایی در زمینه تولید سخت‌افزار و نرم افزار و داده)۵/۱میلیارد دلار ، هواوی ۴۰۰ میلیون دلار و البته شرکت های دیگری همچون زوم ژاپن با شرکت نفتی آرامکوی عربستان در توسعه فناوری و افق های بلندپروازانه عربستان همکاری و سرمایه گذاری می کنند؛

این ارقام یعنی بزرگ‎ترین بازار دیجیتال در منطقه اقتصادی «منا» که همان خاورمیانه و شمال آفریقاست. آن طور که موسسه «CIO» خبر داده است، عربستان برنامه سرمایه گذاری ۳۴٫۶ میلیارد دلاری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات دارد تا این کشور را به عنوان یک رهبر در تحول اقتصادی دیجیتال منطقه منا تبدیل کند.

تربیت ۱۰۰ هزار متخصص

«بی مایه فطیر خواهد بود» اگر عربستان برای این همه بلندپروازی های فناورانه، نیروی انسانی متخصص نداشته باشد. موسسه بین المللی علم داده(data mites)در گزارشی تحلیلی درباره اقدامات ساختاری عربستان در برنامه های توسعه‎ای خود می نویسد: «در سال ۲۰۲۱، دولت مجموعه ای از برنامه ها به ارزش ۱٫۲ میلیارد دلار را برای بهبود آموزش های تخصصی و مهارت‎محور دیجیتالی صدهزار جوان سعودی تا سال ۲۰۳۰ اعلام کرد که در حوزه امنیت سایبری، برنامه نویسی، هوش مصنوعی و تولید بازی های رایانه ای تمرکز خواهند داشت. همچنین ۱٫۴ میلیارد دلار برای ترویج کارآفرینی و حمایت از محتوای دیجیتال، از جمله ابتکارات برای استارتاپ‌هایی که از فناوری‌های نوظهور استفاده می‌کنند، اختصاص داد.

اهداف پیش رو تا ۲۰۳۰

موسسه بین المللی سوئدی (OmboriGrid) که در حوزه تجربیات توسعه دیجیتال فعالیت می کند، پژوهشی جامع درباره نگرش ها و اهداف برنامه ۲۰۳۰ عربستان انجام داده است که مرور بخشی از آن جالب به نظر می رسد:

-ارتقای جایگاه جهانی خود از رتبه ۲۶ به ۱۰ در شاخص سرمایه اجتماعی

-حرکت ازرتبه ۱۹ به میان ۱۵ اقتصاد بزرگ جهان

-افزایش بومی سازی صنایع نفت و گاز از ۴۰ درصد به ۷۵ درصد

– ارتقای جایگاه خود از ۲۵ به ۱۰ کشور برتر در شاخص رقابت پذیری جهانی

-افزایش سرمایه گذاری مستقیم خارجی از ۳٫۸ درصد به سطح

بین المللی ۵٫۷ درصد تولید ناخالص داخلی (GDP)

– اطمینان بخشی از وصول به جایگاه اول منطقه ای در تمامی ابعاد توسعه ای

راهبردها و برنامه های کلان

جالب است که بدانیم، این کشور در سند توسعه خود تا سال ۲۰۳۰ و در ادامه تا ۲۰۵۰ بر چه حوزه هایی تاکید دارد:

-توسعه زیرساخت دیجیتال ؛ با جذب سرمایه گذاری های گسترده

-حمایت از گردشگری؛ با رویکردی فراتر از گردشگری دینی، تغییر در قوانین روادید، ساخت موزه نوین اسلامی مطابق با بالاترین استانداردهای جهانی و…

– ترویج تجارت الکترونیک؛ دولت قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ سهم تجارت مدرن و تجارت الکترونیک را به ۸۰ درصد در بخش خرده فروشی افزایش دهد.

-ساده سازی فرایندهای دولت الکترونیک؛ عربستان با رویکرد استراتژیک، به سوی ایجاد راه حل های فناورانه برای تبدیل شدن به یک رهبر در دولت الکترونیک در حال حرکت است.

منبع: روزنامه خراسان