معاون عمرانی استاندار خراسان رضوی: مطالعات جانمایی شهر فرودگاهی در جبهه شرقی مشهد به اتمام رسیده است
روزنامه خراسان رضوی نوشت: هرچند بین صاحب‌نظران اتفاق‌نظر جامع درباره یک پدیده تقریباً غیرممکن است اما، نقطه‌ای که ما در آن سکنا گزیده‌ایم و نامش مشهد است توسعه‌اش را مدیون وجود بارگاه ملکوتی علی بن موسی‌الرضا(ع) است.
این دشت قابلیت این میزان از توسعه ساخت‌وساز و اسکان جمعیت را نداشته و ندارد، شاید این موضوع را صاحب‌نظران در دهه ۴۰ هم گوشزد کرده باشند اما در همان دوره که جمعیت مشهد کمتر از ۴۰۰ هزار نفر بود، دشت مشهد به دلیل کم‌آبی، ممنوعه اعلام شد با این حال توسعه این شهر به حدی بود که در طول ۶ دهه گذشته، جمعیت این شهر به حدود ۳٫۵ میلیون نفر رسید و بدتر آن که هم‌تراز با این رشد زیرساخت‌های حیاتی بارگذاری نشده‌اند و موضوع به این جا ختم نمی‌شود و حتی این توسعه شهرسازی و اسکان به‌صورت نامتقارن و نامتوازن به سمت غرب پیش رفت که دلیل آن را می‌توان در وجود پدیده‌های جاذب جمعیت در محور غرب مشهد دانست.
حال این پهنه توان پذیرش حتی یک واحد مسکونی را ندارد و شهر چاره‌ای ندارد جز این که روی به سمت شرق برگرداند. ابتدا بیان کردیم که دشت مشهد توان و ظرفیت چنین توسعه‌ای را ندارد و نباید بیش از این جمعیت را در این شهر سکونت داد اما جغرافیای انسانی مشهد با جغرافیای طبیعی‌اش سازگار نیست و این کلان‌شهر به‌مانند بیشتر کلان‌شهرهای کشور هرروز شاهد موج جدید مهاجر است زیرا جذابیت‌های انسان ساختی این شهر باعث شده مهاجران چشم شان را بر واقعیت‌های محیطی این پهنه نحیف ببندند.
این مقدمه به این دلیل است که بگوییم هرگونه توسعه شهری و زیرساختی در این شهر بی‌آب و رو به بحران، خلاف قواعد علم توسعه پایدار است و دلایلش در این مقال نمی‌گنجد، سربسته چند دلیل آن را بیان می‌کنیم، مشهد آب ندارد و در محاصره گسل‌هاست، خاکش در حال شور شدن است و حتی خشکسالی حاکم بر زیست محیط این پهنه و پهنه‌های همسایه شاید سال‌های آینده عایدی جز گرد و خاک‌های چندروزه و چندهفته‌ای برای این کلان‌شهر نخواهد داشت. با این‌حال امروز در نقطه‌ای ایستاده‌ایم که حداقل ۳٫۵ میلیون جمعیت در این شهر زندگی می‌کنند و در افق چند سال آینده جمعیت مشهد به بیش از ۵ میلیون نفر هم خواهد رسید، در اسناد بالادستی مانند سند آمایش سرزمینی مشهد باید تبدیل به هاب منطقه‌ای برای توسعه ارتباطات کشور با بلوک شرق را ایفا کند اما با کدام زیرساخت؟ این کلان‌شهر به لحاظ زیرساخت حمل‌ونقلی به خصوص در حوزه جاده جزو فقیرترین استان‌های کشور است اما موقعیت ژئواکونومیکی این شهر می‌تواند مشهد را به یک بارانداز ترانزیتی در شرق کشور برای اتصال شرق به غرب و مهم‌تر اتصال کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی به آب‌های آزاد، تبدیل کند.
سابقه شهر فرودگاهی
پیشتر گفته شد زیرساخت‌ها هم‌تراز با توسعه جمعیتی در مشهد مستقر نشده‌اند و نمونه آن را می‌توان فرودگاه شهید هاشمی نژاد مشهد بیان کرد. وقتی این فرودگاه در فاصله ۸ کیلومتری مشهد ساخته شده آن هم ۶ دهه قبل، کمتر کسی تصور می‌کرد روزی برسد که این فرودگاه در بافت شهری مشهد قرار بگیرد و آلودگی صوتی و آلایندگی‌اش نفس ساکنان شرق مشهد را بند بیاورد، مشکلات زیست‌محیطی که این فرودگاه به وجود آورده بوده، باعث شد از ابتدای دهه ۹۰ زمزمه‌های ساخت یک فرودگاه جدید برای مشهد مطرح شود و چلندری مدیر وقت فرودگاه‌های استان خبر از احداث فرودگاه جدید در فاصله ۳۰ تا ۴۰ کیلومتری مشهد داده بود اما در سال ۹۴ طرح احداث باند مورب آن هم توسط یک شرکت فرانسوی مطرح شد تا موضوع احداث فرودگاه جدید برای مشهد مسکوت بماند.
درنهایت باند موربی ساخته نشد و سال ۹۸ مجدد زمزمه ساخت فرودگاه جدید مشهد مطرح شد. ابتدای سال ۹۸ بود که رزم حسینی استاندار وقت خراسان رضوی از مکان‌یابی برای ساخت فرودگاه جدید مشهد خبر داد و این ایده مجدد مطرح شد. گزارش‌های پیگیرانه خراسان در آن دوره، حکایت از آن داشت که بنا بود با احداث یک فرودگاه جدید راه‌آهن فعلی مشهد به فرودگاه شهید هاشمی نژاد نقل‌مکان کند و تأمین سرمایه موردنیاز احداث فرودگاه جدید از این جابه جایی و فروش برخی اراضی دولتی و …تأمین شود. اما در تهران کسی با این ایده موافق نبود و مدیر ارزیابی طرح‌ها در وزارت کشور به طوررسمی اعلام کرد موافق جابه جایی فرودگاه فعلی نبوده و هر طرحی که ارائه می‌شود باید «بیزینس پلن» داشته باشد.
ارجائی شهردار وقت مشهد مدعی بوده که فرودگاه فعلی مانع توسعه شهر مشهد به‌طرف شرق است ولی تهرانی‌ها «ایده شهر فرودگاهی مشهد» را بر اساس موفق نبودن شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) تهران تأیید نکردند و به رغم پیگیری‌ها و برخی مطالعات این بار هم این ایده مسکوت ماند. با روی کار آمدن دولت سیزدهم مجدد استانداری خراسان رضوی ایده شهر فرودگاهی مشهد را طرح و پیگیری کرد. در طول یک سال گذشته کش‌وقوس‌های فراوانی دراین‌باره طی شد و ایده احداث شهر فرودگاه‌ها وارد مرحله امکان‌سنجی شد اما بنا بر گفته معاون عمرانی استانداری خراسان رضوی امکان افشای جزئیات آن وجود ندارد. بعد از گذشت یک سال، مجدد سراغ معاون عمرانی استانداری خراسان رضوی رفتیم تا جزئیات این طرح یا ایده را جویا شویم.
مطالعات طرح به اتمام رسید
جواد خدایی درباره آخرین وضعیت و پیگیری‌های طرح احداث شهر فرودگاهی مشهد می‌گوید: تمامی مطالعات شهر فرودگاهی امام رضا(ع) مشهد انجام شده است و مشاوران، نتایج را تحویل شرکت فرودگاه‌های کشور داده اند. تنها بخش هواشناسی این مطالعات، نیازمند تدقیق بوده که با احداث پایگاه هواشناسی در منطقه مدنظر دیتاهای هواشناسی در حال بارگذاری و مطالعه هستند و اگر مطالعات هواشناسی نیز تدقیق شود محدوده نهایی موقعیت موردمطالعه نهایی خواهد شد.
شهر فرودگاهی در جبهه شرقی مشهد است
معاون استاندار درباره این که شهر فرودگاهی بناست در کدام ضلع یا موقعیت جغرافیایی کلان‌شهر مشهد احداث شود، می‌گوید: اساساً توسعه‌های بزرگ‌مقیاس مشهد بر اساس سند آمایش و سیاست‌گذاری‌های کلان در جبهه شرقی (جنوب شرق و شرق) مشهد خواهد بود که به دلیل مسائل زیست‌محیطی و ظرفیت‌های زیرساختی است.
خدایی درباره محل دقیق شهر فرودگاهی مشهد نیز می افزاید: به دلیل حساسیت‌هایی که وجود دارد فعلاً امکان علنی کردن آن وجود ندارد اما با توجه به بزرگ‌مقیاس و بزرگ مالکی بودن محدوده مدنظر، مسئله خاصی در این زمینه وجود ندارد بااین‌حال بعد از تأیید نهایی این منطقه «فریز» خواهد شد. بااین‌حال با توجه به اسناد بالادستی جانمایی‌های بزرگ این‌چنینی مانند استقرار صنایع بزرگ، اسکان عمده، شهرک‌های صنعتی در فاصله ۲۰ تا ۳۰ کیلومتری شهر مشهد در جبهه شرق این کلان‌شهر مستقر خواهند شد.
وی تأکید می‌کند: این مکان‌یابی‌ها و استقرار باید با ظرفیت‌های توسعه حمل‌ونقلی برون‌مرزی مانند مرز سرخس و دوغارون و داخلی مشهد انطباق داشته باشد.معاون استاندار مشهد درباره کارکرد شهر فرودگاهی مشهد می‌گوید: این شهر بنا ست کارکردهای متفاوتی داشته باشد بخشی از این شهر حمل‌ونقل ترکیبی است و در کنار آن موضوعات ترانزیتی و لجستیکی مدنظر است. این شهر باید به لحاظ موقعیت با شهرک شماره پنج مشهد ارتباط‌گیری کند و با توجه به ظرفیت موجود خطوط راه‌آهن بتواند نقش لجستیکی و حمل‌ونقل ترکیبی ایفا کند. از طرفی باید به‌صورت بنیادین مسئله جابه جایی زائر مشهد را در این طرح مدنظر داشته باشیم.
جابه جایی فرودگاه فعلی ضروری است
خدایی درباره این که با اجرای طرح شهر فرودگاهی و راه‌اندازی آن تکلیف راه‌آهن فعلی و فرودگاه شهید هاشمی نژاد مشهد چه خواهد شد؟ می‌گوید: این دو باید بر اساس طراحی‌های اجرایی و مطالعات فنی تعیین تکلیف شوند. اما درباره فرودگاه فعلی مشهد تصور عمومی بر این است که با توجه به تجربه فرودگاه بین‌المللی امام خمینی تهران، فرودگاه جدید مشهد هم موفق نخواهد بود اما مطالعات نشان می‌دهد مسئله برای مشهد متفاوت از تهران است و امکان جابه جایی فرودگاه فعلی به فرودگاه جدید وجود دارد و نمی‌توان فرودگاه فعلی را در بلندمدت حفظ کرد. نکته مهم در مشهد این است که یک مطالبه عمومی برای جابه جایی فرودگاه وجود دارد اما در خصوص راه‌آهن این‌چنین نیست.
معاون عمرانی استاندار می‌افزاید: در مطالعات مشاور این مسئله طرح‌شده است که در صورت تصویب طرح، جابه جایی فرودگاه فعلی مشهد ضروری است. اعتقاد ما بر این است که با توجه به شرایط مشهد تا حد امکان باید فرودگاه فعلی مشهد جابه جا شود تا هم انسداد توسعه فعلی شهر و هم مسائل زیست‌محیطی رفع شود.
خدایی درباره فاصله شهر فرودگاهی با کلان‌شهر مشهد می‌گوید: یک مسئله بسیار مهم در استقرار شهر جدید فرودگاهی«خوانا بودن و دسترسی فرودگاه» برای شهروندان است و توسعه شهر مشهد با شهر جدید فرودگاهی توأمان خواهد بود و طراحی دسترسی‌ها کاملاً خوانا خواهد بود.
اتصال حداقل یک خط مترو به شهر فرودگاهی
معاون استاندار درباره اتصال متروی مشهد به شهر فرودگاهی مشهد اظهار می کند: حداقل یک خط متروی مشهد به شهر فرودگاهی مشهد متصل خواهد شد. بدون شک مجموعه شهری مشهد، راه و شهرسازی یا شرکت فرودگاه‌ها بر اساس منافعشان به طرح نگاه می‌کنند اما تصمیم‌گیری در این زمینه جلسات استانی است و اتصال حداقل یک خط مترو به شهر فرودگاهی انجام خواهد شد و اتصالات شهری انجام می‌شود و شهر فرودگاهی مشهد قطعاً با شبکه آزادراهی مشهد ارتباط مستقیم و مؤثر خواهد داشت.
مساحت ۵ هزار هکتاری شهر فرودگاهی
خدایی درباره مساحت شهر فرودگاهی مشهد می‌گوید: حداقل مساحت شهر فرودگاهی مشهد ۵ هزار هکتار خواهد بود.
تامین سرمایه با سرمایه گذاری خارجی
وی درباره نحوه تأمین سرمایه مدنظر احداث شهر فرودگاهی و کوچ راه‌آهن فعلی به فرودگاه شهید هاشمی نژاد و تأمین منابع از این طریق می افزاید: تأمین منابع احداث این پروژه قطعاً از طریق سرمایه‌گذاری خواهد بود و هیچ نگاهی به اعتبارات دولتی نداریم و در تمام مذاکرات یک سال گذشته چه داخلی و چه خارجی جذاب‌ترین پروژه برای سرمایه‌گذاران شهر فرودگاهی مشهد بود.
