کارکردهای ناشناخته بازی با کودکان

بعضی از والدین تصور می‌کنند که تنها فایده همبازی‌شدن با فرزندانشان شادی و سرگرم‌شدن اوست اما این همه ماجرا نیست.

نویسنده : سمانه تعلیم‌دهنده| ‌ کارشناس‌ارشد مشاوره توان‌بخشی

صبح مشهد- امروزه همه روان‌شناسان کودک بر این موضوع اتفاق نظر دارند که مهم‌ترین و موثرترین راه برای برقراری ارتباط و نفوذ در دنیای ساده و زیبای کودکی، بازی است. والدین به‌عنوان اولین همبازی‌های کودک پررنگ‌ترین نقش را در فرایند رشد ذهنی، روانی، جسمی و مهارت‌های زندگی به عهده دارند. والدینی که می‌خواهند با فرزند خود مشغول بازی شوند به این موضوع آگاهی دارند که نمی‌توان هر فعالیتی را بازی نامید بلکه بازی باید حداقل چند ویژگی شاخص داشته باشد. در ادامه به اصلی‌ترین ویژگی های یک بازی مناسب و کارکردهای کمتر شناخته شده آن برای کودکان اشاره خواهیم کرد.

ترفندهای افزایش فواید بازی با کودکان
در هر نقش و جایگاهی که قرار داریم، وظیفه اصلی ما محافظت از سلامت جسم و روان کودک است. گاهی دیده می‌شود والدین بیشتر به نتیجه بازی علاقه‌مند هستند تا فرایند آن. این رفتار والدین به ایجاد کمال‌گرایی در کودک منجر می‌شود و مانع بزرگی برای لذت بردن در بازی‌های کودکانه است. والدین می‌توانند فواید بازی را که کودک در آن مرکزیت دارد، به چند شیوه افزایش دهند:

۱- بازی کودک را جدی بگیرند.
۲- از کشفیات کودک هیجان‌زده شوند.
۳- او را به خاطر موفقیت هایش تحسین کنند.
۴- صبور باشند و کودکان را تشویق کنند.
۵- به فرایند بازی کودکان بها دهند.
۶- همیشه انتظار نتیجه نهایی قابل پیش‌بینی را نداشته باشند.

ویژگی‌های یک بازی مناسب برای کودکان
اول این که بازی باید دارای انگیزه درونی باشد و آزادانه انتخاب شود و خوشایند کودک باشد. به عبارت دیگر کودک از انجام آن احساس رضایت و شادمانی داشته باشد. گاهی شاهد کودکانی هستیم که بازی را برای رضایت خاطر والدین انجام می‌دهند در حالی که خودشان به بازی که انجام می‌دهند علاقه چندانی ندارند، مانند کودکی که به اصرار والدین به سراغ تمرین‌های سخت ژیمناستیک می‌رود یا پدری که به دلیل علاقه‌اش به فوتبال، فرزندش را در کلاس‌های این ورزش ثبت‌نام می‌کند. در چنین شرایطی کودک به بازی به عنوان یک تکلیف و وظیفه نگاه می‌کند نه بازی که خود انتخاب کرده تا از آن لذت ببرد و تنها به اجبار یا برای به دست آوردن دل والدین خود آن را انجام می‌دهد. از دیگر ویژگی‌های بازی این است که واقعیت‌گریز باشد، یعنی به دور از مسائل و اتفاقات واقعی باشد؛ مانند کودک ۵ ساله‌ای که قطعه چوبی را اسب می‌پندارد و سوار بر آن به این سو و آن سوی خانه می‌دود، بازی‌هایی که در آن تخیل کودک گاهی او را سوار بر هواپیمای خیالی می کند و گاه کوسه‌ای شناور در دریا. والدین در چنین شرایطی باید با کودک همراهی کنند نه این که با خنده و تمسخر یا نگرانی به بازی او نگاه کنند.

از کارآموزی و تحقیق تا تفریح
بازی برای کودک فعالیتی شادی‌آور و نوعی پاداش است که می‌تواند در کنار این شور و نشاط، کارکردهای متفاوت دیگری را هم در پی داشته باشد:

کارآموزی| بدین معنی که مثلا زمانی‌که کودک تلفنی را در دست گرفته و با فردی خیالی مشغول گفت‌وگو است، در جریان بازی می‌آموزد چگونه در زندگی واقعی به تلفن پاسخ دهد و چگونه از طریق تلفن با دیگران ارتباط برقرار و احساسات خود را بیان کند.

تحقیق| کودکان با بازی کردن، دنیای اطراف خود را مشاهده می‌کنند، جست‌وجو می‌کنند، می‌اندیشند، کشف می‌کنند و… . بنابراین وقتی کودکی مشغول آب بازی است از طریق همین بازی ساده به خواص آب پی می برد و متوجه می‌شود که بعضی از مواد و وسایل اطرافش در آب فرو می‌روند و بعضی در آن شناور باقی می‌مانند یا زمانی که با خاک یا گل بازی می‌کند، پی می‌برد که می‌تواند خلاقانه گل را شکل دهد یا از خاک به کمک آب گل بسازد. در حالی‌که بسیاری از والدین در چنین شرایطی به دلیل نگرانی از کثیف‌شدن کودک مانع از یکی از ارزشمندترین بازی‌ها و کشف های کودک می‌شوند.

کاردرمانی| بازی یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای دور شدن کودک از استرس‌ها، خستگی و تنش‌های روزمره است. تحقیقات بیانگر آن است که بازی می‌تواند به کاهش درد یا کنار آمدن کودک با درد یا بیماری کمک کند و استرس‌های وی را کاهش دهد.

تفریح| شاید بتوان گفت قابل مشاهده‌ترین کارکرد بازی همین تفریحی بودن و سرگرم شدن کودک است که بیشترین لذت را برای او به همراه دارد و البته، نکته مهمی هم برای سلامت روان کودک محسوب می‌شود.

منبع: سلام زندگی