زمزمه‌های مرمت و بازسازی بازار فرش مشهد از سال ۱۳۸۵ شنیده شده بود و اما کار خاصی صورت نگرفته بود. تا اینکه «شهردار و مجموعه مدیریت شهری مشهد» در دوره پنجم دوباره دست به کار شدند و با تامین بودجه و حل معارضات این پروژه بعد از ۵سال، با اختصاص ۸ میلیارد تومان پیگیر ادامه پروژه این بازار عهد تیموری مشهدی‌ها شدند و به همین منظور قراردادی با شرکت همیار سازه به عنوان پیمانکار بسته شد و در قرارداد مهلت ۸ ماهه برای افتتاح این بازار تاریخی مقرر شده است.
صبح مشهد– سید محمد محمدی
حالا سید فرهاد حجازی شهردار منطقه ثامن با خبر خوب آغاز به کار دوباره پروژه و همچنین احتمال افتتاح آن در آذر ماه امسال در مقام پاسخگویی به برخی شک و شبهاتی که اخیرا برای کسبه و مالکان این بازار ایجاد شده، و تا حدودی نارضایتی هایی برایشان ایجاد کرده، برآمده است.
چه بود و چه شد
شهردار منطقه ثامن می گوید،بحث مرمت بازار فرش مشهد به سال ۱۳۸۵ باز می‌گردد. در این سال بود که زمزمه‌های مرمت و احیای این بازار همانند آنچه که در تیمچه فرش تبریز افتاده بود، از سوی مسئولان وقت شنیده شد. زمزمه‌هایی که در همان مراحل اولیه بنا به دلایلی به عرصه عمل نرسید. ۱۲ سال بعد یعنی در سال ۱۳۹۷ و اینبار نه به خاطر دغدغه کارشناسان میراث،بلکه بنا به خواسته و پیشنهاد شهردار مشهد بحث ارائه طرحی برای احیای این بازار مطرح گردید، «مجموعه مدیریت شهری مشهد این بار به طور جد پیگیر موضوع و خواستار ارائه یک طرح مفصل برای بازسازی بازار فرش شدند.» در همین راستا و به همت و دعوت شهرداری منطقه ثامن از نخبگان و متخصصان شهری،مالکان و کسبه بازار و همچنین دکتر تقی زاده اصل طراح و معمار طرح احیای بازار سنتی و فاخر فرش تبریز همایشی در شهریورماه ۱۳۹۷ برگزار و عزم دست اندرکاران برای تحقق این امر راسخ تر شد و اقدامات کارشناسانه و تهیه طرح و نقشه مرمت و بازسازی و تشکیل کارگروه راهبری ویژه طرح در دستور کار شهرداری منطقه ثامن قرارگرفت؛ که به دلیل تعامل خوب شهردار و مجموعه مدیریت شهری مشهد با میراثی‌ها،طرحی در استان تصویب گردید و در حدود یک سال بعد یعنی در تیر ماه سال ۱۳۹۸ این طرح تایید و از تهران به شهرداری ابلاغ شد. بالاخره اولین تیشه های مرمت و احیای این بازار به دیوار و سقف این بازار خورد و در شهریور ماه ۱۳۹۸ دو دهانه از واحدهای تجاری مجموعه به صورت نمونه و آزمایشی مرمت گردید و جداره سازی و طاق و سقف بازار با شکل و شمایل جدید در همان محدوده نمایان شد.
مرمت و احیای بازار مشروط با تاکید بر هویت‌های معنوی و اجتماعی
به گفته شهردار منطقه ثامن یکی از مواردی که در طرح اجرایی بازار مورد مطالبه مجموعه مدیریت شهری و شهردار است و روی آن بسیار تاکید شده؛ توجه ویژه به حفظ هویت‌های معنوی و اجتماعی این بازار تاریخی است. حجازی در اینباره می‌گوید: این بازار یکی از قدیمی‌ترین بازارهای مشهد است که در گذشته یکی از راسته بازار ها و راه های تشرف و دسترسی پیاده به حرم مطهر بوده و شکل‌گیری آن به دوران تیموریان باز‌می‌گردد. این بازار علاوه بر اینکه هنوز فعال است و می‌تواند با بازسازی به روزهای رونق خود بازگردد می‌تواند به عنوان یک جاذبه گردشگری شهر در نظر گرفته شود.
او ادامه می‌دهد: بر همین اساس شهرداری مرمت بازار را برعهده گرفته تا به عنوان یک معبر و پیاده راه تاریخی بازسازی شود. این محور با رویکرد پیاده مداری و حفظ و احیای شکل و شمایل نوستالژی بازسازی و مرمت خواهد شد. آن چیزی که شهرداری در این پروژه بر عهده دارد کف سازی و بازسازی سنگ فرش و جداره سازی این بازار آن هم با نظارت اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان است.
این همه در حالی انجام می‌شود که شکل معماری سنتی این بازار حفظ شود و سقف مجتمع نیز به سبک بازارهای سر پوشیده و سنتی مشهد قدیم بازسازی می‌شود.
آغاز گسترده پروژه و پدیدار شدن مشکلات و نارضایتی کسبه
حجازی در ادامه صحبت‌هایش به مقوله اجرای طرح پایلوت مرمت و احیای دو دهانه مغازه در این بازار می پردازد. دو مورد از مغازه‌هایی که مالکان آن به صورت داوطلبانه اعلام آمادگی کرده بودند و در شهریور ماه ۱۳۹۸ کار بازسازی شان در قسمت ورودی و نما تمام شد و پس از اتمام قسمت پایلوت، نمونه کار مورد ازریابی کارشناسان و متخصصان میراث فرهنگی قرار گرفت و نقشه های کلی جهت تصویب در اختیار اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان گذاشته شد.
شهردار منطقه ثامن در این رابطه تصریح می کند: بعد از اجرای فاز اول که بسیار هم موفق بود، اولین مشکل در ادامه راه تاخیر در تایید شدن نقشه‌ها توسط اداره کل میراث فرهنگی به دلیل طی سیر قانونی طرح در شوراهای فنی و تخصصی و تصویب آن ها بود که این وقفه نارضایتی نسبی در بازاریان ایجاد کرد. اما پس از تصویب نهایی و ابلاغ طرح در خردادماه ۱۳۹۹، شهرداری مقدمات تامین منابع و بودجه و اخذ پیمانکار ذی صلاح و مورد تایید میراث را انجام داد و از اردیبهشت ماه سال جاری کار به صورت گسترده آغاز شد. اما اوج گیری مجدد پاندمی کرونا و به دنبال آن تعطیلی‌هایی در برخی قسمت های کارگاه پروژه نیز پدیدار شد، اگر چه این موضوع زیاد بر روی کار تاثیری نداشت اما وقفه‌ای کوتاه مدت در روند اجرایی این پروژه داشت که موجب شکل گیری شایعاتی مبنی بر تعطیلی دوباره کار اجرایی آن شد. یکی دیگر از این مشکلات هم بروز برخی معارضات فنی این پروژه بود. به طور مثال در زمان حفاری‌ها در قسمت‌هایی از کف این بازار کابل‌های برق فشار قوی بسیار فرسوده بود که باید ابتدا ایمنی و تثبیت آن ها انجام و سپس پروژه ادامه پیدا می‌کرد. همین کارهای کوچک که در ظاهر و اجرای پروژه اصلا به چشم هم نمی‌آید زمان بر شد و باعث تعویق در اجرای پروژه گردید.
او در ادامه از عدم رعایت توافقات ضمنی کسبه با پیمانکار به عنوان چهارمین مشکل ادعا شده از سوی مالکان واحدهای تجاری و کسیه بازار یاد می‌کند و می‌گوید: در اعتراضی که کسبه داشتند از توافق ضمنی‌شان با پیمانکار گفتند که بر اساس این توافق مقرر شده پیمانکار بابت برخی از ستون‌هایی که در بازار جانمایی می‌شود (چنانچه در قسمت ورودی مغازه ها قرار گرفته) کمترین میزان تداخل در ملک مغازه ها را داشته باشد و حداکثر این تداخل با ملک به میزان ۱۵ سانتی متر باشد. اما طبق توضیحات پیمانکار بنا به برخی دلایل فنی(همچون وجود معارضات و تاسیسات شهری که در بالا اشاره شد) ناچار شده که در قسمت‌هایی مثل زیر زمین واحدهای تجاری تا حدود ۲۵سانت تداخل داشته باشد. این اختلاف باعث اعتراض کسبه و نارضایتی آنها شده است. اما من عرض می‌کنم که این تداخل نباید باعث نگرانی کسبه شود چرا که تعارض در قسمتی پرت و کنجی از مغازه صورت می‌گیرد و علاوه بر این بر فرض هم اگر بر ارزش ریالی ملک هم اثرگذار یاشد، با گذر زمان و در اثر جذب و ارتقاء رفت و آمد شهروندان و زائران به این اثر فاخر تاریخی در شهر ورونق دوباره بازار به طور حتم ارزش افزوده به مراتب بیشتری در ملک ایجاد و جبران ضرر ظاهری ایجاد شده به دلیل این تداخل صورت گرفته خواهد شد.
اعتبارات لازم در نظر گرفته شده، کمبود بودجه شایعه است
حجازی همچنین در خصوص شایعه‌ای مبنی بر کمبود بودجه و اعتبار که در بین کسبه بازار دهان به دهان می‌چرخد و باعث نگرانی برخی از آنها در خصوص اینکه مهلت تمام شود و بازار افتتاح نشود، می‌گوید: عدم تامین بودجه و اعتبار که برخی از کسبه عنوان می‌کنند شایعه‌ای بیش نیست. چرا که شهرداری هر پروژه‌ای را که آغاز می‌کند به طور حتم اعتبار آن را هم در نظر گرفته است. این طور نیست که پروژه آغاز شود و بودجه‌اش تامین و یا پیش بینی نشده باشد. من از همین تریبون اعلام می‌کنم که با مساعدت شهردار مشهد ۸ میلیارد تومان برای پروژه اعتبار در نظر گرفته شده که آن از محل اوراق و اعتبارات شهرداری ثامن تامین می‌شود. البته طبق رویه های معمول و متداول بحث متمم ۲۵ درصد قرارداد در صورت نیاز پسش بینی شده است و به هیچ عنوان از این نظر جای نگرانی نیست.
زمستان امسال موعد بهره برداری از بازار
محمد واحدی مدیر امور رسانه شهرداری منطقه ثامن هم با اشاره به اینکه اجرای هر طرح و پروژه شهری به ویژه در قسمت های پر تردد و پر تراکم شهر ناگزیر از تداخل و ایجاد خلل در زندگی روزمره شهروندان است و ممکن است سبب بروز نارضایتی هایی نیز شود،ادامه می دهد: در منطقه ثامن به جهت اجرای پروژه های متعدد طرح طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهررضوی این موضوع بیشتر مشهود می باشد،ضمن اینکه همکاران ما در مجموعه شهرداری منطقه ثامن همواره قدردان مشارکت و بردباری شهروندان هستند،اجرای موفق واسرع این پروژه ها نیازمند همراهی بیشتر و تعاملات گسترده تر از سوی مردم با شهرداری است تا با اجرایی شدن هرچه سریع تر این طرح ها،بهره و منفعت حاصل از آن نصیب تمام ساکنان منطقه، شهروندان و زائرران بارگاه منور رضوی شود.
واحدی به پیش بینی زمان بهره برداری پروژه احیا و مرمت بازار فرش در قرارداد مربوطه اشاره و
تصریح می کند: شهرداری منطقه ثامن به عنوان کارفرمای طرح مرمت و احیای بازار فرش مشهد،اردیبهشت ماه سال جاری با شرکت همیار سازه توس که پروژه بازار سرشور(که در امتداد این بازار قرار دارد) را نیز در دست اجرا دارد، قرارداد بسته است. طبق قرارداد، پیمانکار پروژه را باید تا آذر ماه تحویل دهد. این در حالی است که هر دو ماه باید بیلان کاری را به کمیته راهبری طرح در منطقه ثامن ارائه دهد تا شهرداری از روند این پروژه اطلاع داشته باشد.
او در ادامه می‌افزاید: همچنین طبق قرارداد منعقده اگر پیمانکار در فواصل مشخص بیلان کاری قابل قبول ارائه ندهد و یا در صورت بروز تاخیر در اجرای پروژه جریمه سنگینی خواهد شد.
