پروژه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک شرکت اسپیس ایکس چیست، چه زمانی به ایران می رسد و چه تدبیری باید در مقابل آن داشت؟
صبح مشهد– زمزمه‌های راه‌اندازی اینترنت ماهواره‌ای توسط آمریکا برای کشور‌های دیگر از جمله ایران، هر از گاهی شنیده می‌شود. به تازگی هم شرکت آمریکایی «اسپیس‌ایکس» اطلاعات جدیدی را درخصوص پروژه اینترنت ماهواره‌ای «استارلینک» خود ارائه داده است. شواهد و البته گفته های مدیران شرکت نشان می‌دهد که این شرکت فاصله زیادی تا دستیابی به هدف خود مبنی بر ارائه خدمات پهن‌باند ماهواره‌ای از فضا برای مردم آمریکا و کانادا ندارد و احتمالا این پروژه تا پایان سال‌جاری میلادی محقق خواهد شد. البته هنوز زمان جهانی شدن ارائه این خدمات مشخص و دقیق معلوم نیست این اینترنت که به نام های «اینترنت خارج از جو»، «اینترنت ماهواره‌ای»، «اینترنت آزاد»، «اینترنت پر سرعت و بدون سانسور»، «وای فای پرسرعت و بدون سانسور» و حتی «در سایه» معرفی شده، چه زمانی جهانی خواهد شد؟ با این حال در این مطلب سعی داریم به اطلاعاتی که درباره این پروژه وجود دارد، از جمله زمان عرضه، قیمت و همچنین زمان تخمینی جهانی شدن آن بپردازیم.
اینترنت استارلینک
قبل از هرچیزی باید بدانید که این پروژه طرح بلند پروازانه متعلق به «ایلان ماسک» برای عرضه اینترنت از فضاست که توسط شرکت اسپیس ایکس در حال اجراست. اولین ماهواره در سال ۲۰۱۵ پرتاب شد و حالا به گزارش ایندیپندنت بعد از پنج سال این تعداد به ۵۴۰ ماهواره رسیده است. این پروژه برای این راه اندازی شد که بسیاری از روستاییان در آمریکا اینترنت نداشتند و هزینه زیرساخت ها برای تحت پوشش قراردادن روستاها بسیار بالا بود. ایلان ماسک می خواست با این کار به نقاطی که به دلیل دورافتادگی از شهرها از اینترنت محروم شده اند، اینترنت برساند. گزارش کمیسیون ارتباطات فدرال ایالات متحده آمریکا (FCC) در سال ۲۰۱۶ نشان می‌داد که ۶۲ درصد از آمریکایی‌ها فقط یک انتخاب برای ارتباطات پرسرعت ثابت داشته‌اند اما وقتی به آمار مناطق روستایی نگاه می‌کنیم؛ اوضاع از این هم بدتر است و ۸۷ درصد مردم این مناطق فقط یک ISP برای دریافت خدمات در دسترس دارند.
سرعت این اینترنت
با توجه به گزارش آی تی من، هر ماهواره استارلینک از طریق لیزر با چهار ماهواره دیگر ارتباط دارد و به این ترتیب، می‌تواند داده‌ها را تقریبا با سرعت نور مبادله کند؛ این سرعتی است که فقط اینترنت مبتنی بر فیبرنوری می‌تواند تا حدودی با آن برابری کند. یک تست بتای اولیه که با همکاری استارلینک و نیروی هوایی آمریکا، با نام رعد و برق جهانی (Global Lightening) انجام شده، سرعت دانلودی معادل ۶۱۰ مگابیت در ثانیه را نشان داده است. این تست اوایل سال ۲۰۱۸ آغاز و در آن از دو ماهواره استارلینک برای ارسال اطلاعات به رایانه های درون یک هواپیمای باربری C-12 در حال پرواز استفاده شد.
در اینترنت ماهواره‌ای رایج و کنونی، این سیگنال باید ۳۵۰۰ کیلومتر را طی کند تا به ماهواره برسد و بعد به سرور وب‌سایت برگردد، از آن جا دوباره به ماهواره فرستاده شود و در آخر باز به رایانه شما برسد. به دلیل همین رفت و برگشت است که اینترنت ماهواره‌ای معمولا بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلی ثانیه تاخیر دارد اما در پروژه استارلینک، ماهواره‌ها در مدار نزدیک زمین، یعنی در فاصله ۵۵۰ کیلومتری قرار می‌گیرند که فاصله‌ای بسیار نزدیک‌تر از سایر ماهواره‌هاست. بنابراین تاخیر رفت و برگشت سیگنال نیز تا حد زیادی کاهش می‌یابد.
هر چند سرعت ۶۰۰ مگابیت برثانیه هم سرعت فوق العاده ای است اما به گفته زومیت، اسپیس‌ایکس پیشتر به کمیسیون فدرال ارتباطات (FCC) وعده داده که استارلینک درنهایت به سرعت اینترنت گیگابیت بر ثانیه دست می یابد که به نظر در حوزه تبادل اطلاعات انقلاب بزرگی خواهد بود.
امکانات مورد نیاز برای وصل شدن به اینترنت
مهم‌ترین تجهیزات لازم، خود ماهواره‌های استارلینک هستند که هر کدام حدود ۲۲۶ کیلوگرم وزن دارند. جدای از این ماهواره ها، برای این که بتوانید اینترنت را روی رایانه یا لپ تاپ تان داشته باشید نیاز به یک پایانه خاص دارید که به گفته ایلان ماسک به اندازه یک جعبه پیتزا خواهد بود که به نوعی نقش مودم را ایفا می کند و راه ارتباطی شما با ماهواره های استارلینک خواهد بود. البته هنوز از نحوه عملکرد و چگونگی در اختیار گذاشتن این پایانه ها جزئیاتی منتشر نشده است.
چه زمانی قابل استفاده است؟
هدف اول اسپیس‌ایکس ارائه اینترنت در مناطق روستایی آمریکا و کاناداست. بعد از آن نیز، این شرکت امیدوار است این سرویس را در مناطق دیگر جهان توسعه بدهد. تاکنون ۵۴۰ ماهواره استارلینک در مدار قرار گرفته اند که این تعداد بخشی از کانادا و آمریکا را پوشش می دهد و قرار است به زودی به پنج میلیون نفر در آمریکا خدمات ارائه کند اما به نوشته آی تی من به نقل از ایلان ماسک، برای پوشش جهانی نیاز به ۱۲ هزار ماهواره است که ارسال این تعداد ماهواره حدود ۱۰ سال به طول خواهد انجامید. البته این نکته هم حائز اهمیت است که این پروژه ۱۰ میلیارد دلار هزینه در برخواهد داشت.
هزینه اینترنت ماهواره ای
این که ادعا می شود هزینه اینترنت ماهواره ای رایگان است، حرف بیهوده ای است. شاید این اینترنت در خارج از ایران نسبت به سرعتی که ارائه می دهد، هزینه زیادی نداشته باشد اما در کشور ما هزینه اشتراک آن نسبت به قیمت اینترنت بسیار بالاست.
همان طور که پیش از این نوشتیم برای اتصال به ماهواره های استارلینک، نیاز به پایانه ای به اندازه جعبه پیتزاست که تهیه آن بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ دلار هزینه خواهد داشت، همچنین جدای از هزینه این پایانه، هم اکنون برای اشتراک ماهانه استفاده از این اینترنت هزینه ای حدود ۸۰ دلار در نظر گرفته اند که با دلار ۲۵ هزار تومانی چیزی حدود ماهانه دو میلیون تومان خواهد شد. البته به احتمال زیاد پرداخت این مبلغ در ایران مقدور نخواهد بود.
مشکلات جهانی شدن این پروژه
اجرای پروژه استارلینک از سوی اسپیس‌ایکس برای جهانی شدن، سختی‌های فنی و مالی زیادی دارد اما اگر توان فنی و مالی مهیا باشد و این پروژه اجرا شود، بازهم ایرادهایی برای جهانی شدن بر سر راه آن قرار دارد. کاربران جهانی برای استفاده از تجهیزات موردنیاز اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، ممکن است با دو مشکل مواجه شوند. یکی از آن ها تحریم هایی است که آمریکا برای برخی کشورها در نظر گرفته است (البته ممکن است آمریکا با نیت خاص در این خصوص تحریم ها را کنار بگذارد.) مشکل دوم محدودیت در برخی کشورهاست که خرید، نصب و استفاده از این تجهیزات را غیر قانونی اعلام می کنند. البته پرداخت هزینه های اشتراک هم از دیگر مشکلات است که در بسیاری از کشورها کاربران راه های ارتباط بانکی برای پرداخت را به دلایلی از جمله تحریم ها در اختیار ندارند.
علاج واقعه
با توجه به آن چه گفتیم باید یادآوری کنیم که فناوری سرانجام مرزها را طی می کند و جهان را فرا می‌گیرد و با توجه به تجربه ای که در حوزه ورود ویدئو و ماهواره به کشورمان داریم، لازم است مسئولان مربوط، سیاست گذاری و تولید محتوا برای مواجهه با این طرح را از هم اکنون مدنظر داشته باشند و نگذارند تجربه ماهواره و ویدئو در کشور تکرار شود. اگر یادتان باشد در اوایل این دهه، خبری از اینترنت موبایل نبود ولی حالا آن چنان گسترده شده که تعداد مشترکان اینترنت تلفن همراه به مراتب از مشترکان اینترنت خانگی فراتر رفته است. پس برای مراقبت از مشکلاتی که ممکن است در چند سال آینده که این اینترنت فراگیر شد، جامعه و کشور را تهدید کند، باید از هم اکنون تدبیری اندیشید و برای تولید محتوا و چگونگی دسترسی کاری کرد و علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد.
