رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان خراسان رضوی، با بیان اینکه بخش عمده‌ای از پولی را که برای اداره مشهد در شورای شهر مصوب می‌شود، از محل فروش تراکم‌ها و تخلفات پیش‌بینی کرده‌اند، گفت: مدیریت شهری باید فکری برای منابع پایدار درآمدی داشته باشد.
به گزارش صبح مشهد به نقل از فارس، رویش قارچ‌گونه برج‌های مرتفع در کنار ساختمان‌های کوتاه، پیشروی‌های طولی و طبقات غیرمجاز، شهر مشهد را شبیه سر شوریده‌ای کرده که حالا به سامان آوردنش را هیچ مسئولی به عهده نمی‌گیرد.
در همین خصوص گفت‌وگویی با مهندس محمدحسین شرکا، رئیس نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی انجام داده ایم که در ادامه آن را می‌خوانید.
گفته می‌شود ۲۰ هزار پرونده قلع و قمع اجرا نشده کمیسیون ماده ۱۰۰ در مشهد داریم، علت این حجم بالای تخلفات را چه می‌دانید؟
تا زمانی که بستر تخلف فراهم است و من کارفرما به دنبال چهار متر اضافه و دو طبقه بیشتر برای منافع خودم هستم، برخورد رسمی و شدیدی در ارتباط با تخلفات نمی‌شود و شهرداری برای کسب درآمد این تخلفات را تبدیل به جرایم می‌کند این وضعیت وجود خواهد داشت.
تعداد دقیق پرونده هایی که به ماده ۱۰۰ ارجاع شده است را می‌دانید؟
تعداد دقیق پرونده‌های ماده ۱۰۰ را الآن نمی‌دانم ولی اگر ما ۶ میلیون پروانه داریم، هر ۶ میلیون با تخلف ساخته شده است چرا که خودمان بستر کار را فراهم کرده‌ایم.
متأسفانه اکنون تخلفات ساختمانی پایه کار ساخت‌وساز است، هر پرونده‌ای سه یا چهار بار صدور رای کمیسیون ماده ۱۰۰ دارد، پرونده‌هایی به کمیسیون ماده ۱۰۰ می‌روند که یا مقرررات ملی ساختمان را نادیده گرفته‌اند یا ضوابط شهرسازی مانند پیشروی، تغییر کاربری، ارتفاع بیشتر از حد مجاز، طبقه اضافی یا نوع جنس مصالح و مقاطع را رعایت نکرده‌اند.
مدیریت شهری چگونه می‌تواند بحث تخلفات را کنترل کند؟
بودجه شهرداری را وقتی نگاه می‌کنید می‌بینید که بخش عمده‌ای از پولی که برای اداره مشهد در شورای شهر مصوب می‌شود را از محل فروش تراکم‌ها و تخلفات پیش‌بینی کرده‌اند، تا زمانی که این مشکل وجود داشته باشد و پایانکار تک نقشه‌ای نشود و پروانه را با پایانکار منطبق نبینند این تخلفات وجود خواهد داشت و کسی نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد، مدیریت شهری باید فکری برای منابع پایدار درآمدی داشته باشد.
در این بین سهم نظارتی سازمان نظام مهندسی ساختمان چه می‌شود؟
فرض کنید ما اینجا به ملکی که اضافه زیربنا داشته باشد جواب ندهیم تمام کارها قفل می‌شود، نظام مهندسی گزارش تخلف را به شهرداری می‌دهد و می‌گوید این اضافه زیربنا باید پلمب شود اما اینکه می‌شود یا نمی‌شود، از عهده ما خارج و دست شهرداری است.
اگر تخلفات را در شهرداری با جریمه حل کنند نظام مهندسی چه کاری می‌تواند انجام دهد؟
لطفا در مورد فرآیند اعلام تخلف به شهرداری کمی بیشتر توضیح دهید.
ما در سازمان نظام مهندسی ارائه خدمات را الکترونیکی کرده‌ایم، قبلا روزانه بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ نفر از دبیرخانه ما شماره می‌گرفتند اما الان ما به تعداد مهندسین سازمان ۳۷ هزار و ۵۰۰ کارتابل الکترونیکی تعریف کردیم و ارتباطات مهندسین را با سازمان الکترونیکی کردیم؛ یکی از نتایج این فرآیند این است که زمانی که مهندسی می‌خواهد به ما گزارش دهد لازم نیست مثل گذشته به شهرداری برود و وقتش در آنجا گرفته شود، الآن در پی مذاکراتی که با شهرداری داشته‌ایم یوزر پسورد تعریف کرده‌ایم و ۱۳ منطقه شهرداری هماهنگ شده و مهندس در هر لحظه‌ای که بخواهد از طریق کارتابل الکترونیکی خود تخلف را اعلام می‌کند و این اعلام روی آرشیو کد نوسازی ملک ثبت می‌شود؛ به این ترتیب در هر ماه حدود ۷ تا ۱۰ هزار گزارش از داخل این سیستم دریافت می‌کنیم که بخشی از آن مستقیم برای پلیس ساختمان شهرداری ارسال می‌شود، اما آخر کار بعد از طی همه این فرآیندها اگر تخلف در شهرداری با جریمه حل شود ما چه کاری می‌توانیم انجام دهیم؟ مشکل همین جاست وقتی در کمیسیون ماده ۱۰۰ این تخلفات تبدیل به جریمه می‌شود به‌جای تخریب انتظار دارید وضع بهتری در ساخت‌وسازهای این شهر شاهد باشیم؟
از منابع پایدار درآمدی برای اداره شهر گفتید، اگر خودتان شهردار مشهد بودید چه کاری برای تأمین این منابع پایدار درآمدی می‌کردید؟
باز هم تأکید می‌کنم تنها راه‌حل مسأله تخلف‌فروشی شهرداری پیدا کردن منابع درآمدی پایدار است، ما هنوز نمی‌توانیم بودجه پایداری کنیم که شهرداری را برای تأمین مخارج اداره شهر از جریمه تخلفات و تراکم‌فروشی‌ها و زیرپا گذاشتن مقررات ملی ساختمان بی‌نیاز کند چون شهرداری‌ها بودجه دولتی برای اداره شهرها ندارند و باید درآمد را خودشان تأمین کنند در نتیجه مجبور به کارهای این‌چنینی هستند، شهری مانند مشهد که سالانه ۲۳ تا ۲۵ میلیون زائر دارد و می‌تواند از این محل، درآمد کسی کند نباید چنین وضعی داشته باشد.
یکی از کارهایی که می‌توان در این زمینه انجام داد که هم به جذب بیشتر زائر و مسافر کمک می‌کند و هم منبعی برای تأمین هزینه‌های شهر است بحث تأمین کمپ‌های ارزان قیمت برای مسافران است، چیزی که در دنیا اجرا می‌شود و در واقع وسیله‌ای برای کسب درآمد از مسافران است که ما هم می‌توانیم داشته باشیم، اگر فقط از هر زائر و مسافری که به مشهد وارد می‌شود هزار تومان دریافت شود عددی معادل ۲۵ میلیارد تومان درآمد برای مشهد ایجاد می‌شود.
مدیریت شهری مشهد نه تنها از محل ورود زائر و مسافر برای خود درآمدی تعریف نکرده بلکه هر ساله مجبور می‌شود هزینه‌ای هم بابت حضور این مسافران بپردازد!
نکته دیگر اینکه در همه جای دنیا عوارض نوسازی خیابان‌های اصلی و معابر درآمدزا با خیابان‌های غیردرآمدزا متفاوت است، اگر در مشهد تأملی بر این موضوع شود بخشی از هزینه‌های شهر به صورت عادلانه‌تری تأمین می‌شود.
برو بساز بعدا با جریمه حل می‌شود!
بعضی مسئولان مدیریت شهری معتقدند سختگیری زیاد قوانین باعث افزایش تخلفات شده است، چقدر این موضع را قبول دارید؟
این حرف را قبول ندارم چراکه قوانین را ما وضع می‌کنیم، طرح‌های جامع و تفصیلی شهرها را خود ما وضع می‌کنیم چه اتفاقی افتاده که نمی‌توانند طرح تفصیلی را یکپارچه ارائه کنند و تغییرش دهند؟ چرا ملک مجاور دفتر کار من خط آسمان را رعایت نکند و ظاهر شهر دچار اغتشاش بصری شود؟ چه کسانی قصور و کوتاهی کرده‌اند و شهر به این حالت بی‌نظم درآمده است؟ چرا تخلف‌ها را به جای اینکه با جریمه حل و فصل کنند تخریب نمی‌کنند؟ وقتی علنا در شهرداری به مالکین می‌گویند «برو بساز بعدا با جریمه حل می‌شود» چه امیدی به بهبود وضعیت ساخت‌وسازها می‌توان داشت؟
حکم تخریب یک برج بعد از چهار سال تبدیل به جریمه شد!
گفته می‌شود دفاتر خدمات مهندسی برای تراکم‌فروشی‌ها دلالی میکنند، این حرف را قبول دارید؟
سرچشمه کار جای دیگری است کسی که چنین ادعایی کرده تسلطی به موضوع نداشته است، سازمان نظام مهندسی وظیفه کنترل و نظارت بر مقررات ساختمانی دارد تصمیم گیرنده نیست، دفاتر خدمات مهندسی طبق ضوابط شهرداری عمل میکنند و غیر از آن اختیاری ندارند، آب از سرچشمه گل آلود است، اگر دلالی اتفاق می‌افتد در داخل شهرداری است، قانونی که راه را برای تخلف و بلندمرتبه‌سازی در معبر ۱۸ متری(اشاره غیرمستقیم به یکی از برج های معروف ۲۳ طبقه شهر) باز می‌گذارد و حکم تخریبی که توسط دادگاه صادر شده را بعد از چهار سال به جریمه تبدیل می‌کند در شهرداری است، با چنین کارهایی دیگر حقوق شهروندانی که در اطراف این برج سکونت دارند معنایی دارد؟ وقتی مشهد یک طرح تفصیلی به روز و یکپارچه ندارد این شرایط پیش می‌آید که هرکس هر طور دلش بخواهد با هر ارتفاع و مساحتی می‌سازد و جریمه‌اش را هم پرداخت می‌کند.
مشهد پهنه بلندمرتبه‌سازی ندارد
در پاسخ به سوال قبل، به برج‌سازی‌های بی‌ضابطه اشاره کردید، لطفا کمی بیشتر توضیح دهید.
مشکل این است که ما در مشهد پهنه بلندمرتبه‌سازی نداریم، بنابراین شاهد رویش برج‌ها در مناطقی هستیم که به لحاظ مقررات شهرسازی خلاف است، در همه جای دنیا پهنه برج‌سازی و مسائل مرتبط با آن مثل سایه اندازی، فواصل، اندازه معبر برای رفت و آمد ساکنان برج‌ها، خدمات سرانه و ایمنی را رعایت میکنند اما چرا ما در مشهد پهنه بلندمرتبه سازی نداریم؟ این می‌شود که می‌بینیم در تقاطع دو بلوار خیام و سجاد که جزو معابر پر رفت و آمد این شهر است «مشهد مال» از زمین سر در می‌آورد که پیش‌بینی شده پس از بهره‌برداری ۷۰ هزار سفر شهری به این محل تحمیل می‌کند بدون اینکه برای آن چاره‌ای اندیشیده باشند، نمونه دیگرش پروژه ۷۰۰ هزار مترمربعی جهان مال است.
با بلند مرتبه‌سازی مخالف هستید؟
من با بلند مرتبه‌سازی مخالف نیستم اما معنا و مفهوم و ضابطه دارد، باید همه مسایل اعم از خدمات عمومی، ترافیک و سایه‌اندازی رعایت شود.
کمیسیون ماده ۵ برای تغییرات بنیادی نیست
چه میزان از مشکلات شهرسازی در مشهد به کمیسیون ماده ۵ ربط دارد؟
همه مشکلات، نمونه‌اش همین پدیده که در قالب هیچ کدام از طرح‌های جامع و تفصیلی یا حتی هادی روستایی نبود، کمیسیون ماده ۵ فقط در مواقع ضرورت و با انطباق بر ضوابط، مجاز به تغییر خیلی کم کاربری‌هاست، اما اینکه کاربری آموزشی را بخواهند بدون استعلام از دستگاه مربوطه به پیست اتومبیل‌رانی بدهند هیچ توجیهی ندارد.
در خیابان گلشن صارمی، چرا برج‌های آرمیتاژ و باران سر در آورده؟ تراکم مجاز آنجا چهار طبقه روی پیلوت است، برج ۲۳ طبقه با کدام معیار و زیرساخت در آن معابر ایجاد شده است؟ مشکل این است که کار را همه به هم پاس می‌دهیم و مسؤولیت تصمیماتمان را نمی‌پذیریم، برایمان هم مهم نیست این تصمیم اشتباه چه عواقبی برای این شهر دارد.
کمیسیون ماده ۵ برای تغییرات بنیادی نیست بلکه تغییرات جزئی که نتیجه‌اش به نفع شهر و شهروندان باشد موضوع کار این کمیسیون است نه اینکه یک را صد کند تا منافع شخص یا عده‌ای تأمین شود؛ وقتی مجوز بلند مرتبه‌سازی بدون تعریف پهنه، بی‌توجه به زیرساخت‌های ترافیکی، سرانه خدمات عمومی و امنیت به صورت سلیقه‌ای در شهر صادر می‌شود نتیجه‌اش نقض حقوق شهروندی مردم آن شهر است، چرا مردم باید مسیری که قبلا در ۱۰ دقیقه برای رسیدن به مقصدشان طی می‌کردند حالا به خاطر ساخت برج در یک خیابان و افزایش ترافیک نیم ساعت یا بیشتر زمان ببرد؟ چرا منافع ساخت آن برج برای عده معدودی باشد و عوارض حاصل از آن گریبان‌گیر یک شهر شود؟
پروانه‌های ساخت‌وساز در منطقه ثامن به نظام مهندسی ارجاع نمی‌شود
از نظارتتان بر ساخت‌وسازهای بافت پیرامون حرم بگویید، سهم کم کاری نظام مهندسی در منطقه ثامن را می‌پذیرید؟
پروانه‌های ساخت‌وساز در منطقه ثامن به نظام مهندسی ارجاع نمی‌شود و در شهرداری کارها انجام می‌شود؛ طبق ماده ۴ قانون نظام مهندسی، هر پروانه‌ای در نقاط کور این کشور باید دارای پروانه ساختمانی با امضای دارای صلاحیت و ظرفیت باشد، شهردار مشهد باید پاسخگوی چرایی این موضوع باشد.
مرده‌ها هم پای پروانه‌‌ها را امضا کردند!
برای مبارزه با امضا فروشی مهندسین عضو سازمان نظام مهندسی چه اقدامی انجام داده‌اید؟
از زمانی که پرونده‌های ساختمانی مشهد را الکترونیک کرده‌ایم تفاوت فاحشی در حجم پرونده‌ها مشاهده می‌شود که تأمل برانگیز است، قبلا در زمانی که وضعیت ساخت‌وسازها به لحاظ شرایط اقتصادی بهتر، بیشتر بود حجم سالانه پرونده‌های ساختمانی چهار میلیون مترمربع بوده اما حالا در شرایط رکود و تورم سرسام‌آور، حجم پرونده‌های ساخت‌وساز به ۸ میلیون افزایش پیدا کرده است، حتی اگر شرایط را کاملا یکسان در نظر بگیریم حالا این سؤال پیش می‌آید چهار میلیون مترمربع دیگر چگونه در این شهر ساخته شده است؟ الان با الکترونیکی کردن پرونده‌ها در هر کجای دنیا اسم و فامیل یک مهندس را بزنید متراژ کارکرد و امضاهایی که کرده مشخص است و کسی نمی‌تواند مثل گذشته به صورت پنهان و پشت پرده امضایی بکند و جایی ثبت نشود.
در واقع با الکترونیکی کردن این فرآیندها، سه هزار و ۲۰۰ مهندس که فعال‌ترین امضاها را داشتند از سیستم حذف شدند چون یا مسافر بودند یا مهاجر یا مرده! به این ترتیب مشخص شد آن حجم بالای پروانه‌هایی که قبلا صادر شده و جایی هم در نظام مهندسی ثبت نشده امضای چه کسانی بوده است، اما حالا با الکترونیکی کردن پرونده‌ها مهندسین حتی یک متر امضای پنهانی نمی‌توانند داشته باشند، چرا که کار آن ساختمان برای صدور پایانکار در شهرداری قفل می‌شود.
یک زمانی حتی یک گزارش برای سازمان نمی‌رسید اما الان ماهیانه حدود ۱۰ هزار گزارش به سازمان نظام مهندسی می‌رسد که شامل مسائل مختلفی مانند تخلفات مهندسین، پیشروی‌های غیرمجاز و نقض مقررات ملی ساختمان است.
طرح جامع «وحی منزل» نیست
سهم راه و شهرسازی در ساخت‌وسازهای بی ضابطه و مسائل منبعث از آن چیست؟
یکی از اشکالات این است که مسؤولان راه و شهرسازی تأکید زیادی روی طرح جامع دارند و به چشم «وحی مُنزل» به آن نگاه میکنند، در حالی که تجربه‌های متعدد نشان داده این طرح‌ها هم اشتباهات زیادی دارند؛ به عنوان مثال در طرح جامع دوم جمعیت گلبهار برای امسال ۴۰۰ هزار نفر پیش‌بینی شد اما در عمل شاهدیم این عدد الآن ۱۵ هزار نفر است.
یکی دیگر از اشکالاتی که بر بحث‌های شهرسازی ما وارد است بحث طولانی شدن دوره مسؤولیت برخی افراد تصمیم گیرنده است که آسیب‌هایی مانند امضاهای طلایی را در بر دارد و بعد وضعیت شهر چیزی می‌شود که الآن شاهدیم.
در کل باید بگویم نگاه به شهر مشهد نگاه ریزدانه است و آنقدر در جزئیات ریز می‌شود که کلیات مهم را نادیده گرفته، در حالی که نگاه شهرسازی باید یک نگاه جامع و کامل و همه‌نگر باشد.
بعضی از مهندسین از به روز نبودن قوانین شهرسازی گلایه دارند، نظر شما چیست؟
کاملا درست است، مقررات ملی ساختمان ۲۵ سال پیش تدوین شده است، این کتابچه مبنای کار مهندسین جوانی است که شاید در زمان تصویب این مقررات به دنیا نیامده بودند، در حالی که وضعیت شهر و ساختمان سازی هر روز دچار تغییر شده و اصلا با زمان تصویب این مقررات قابل مقایسه نیست، چه انتظاری می‌توان داشت؟ این دست و پای مهندسان را می‌بندد، وقتی تعاریف کامل نیست، چارچوب‌ها با شرایط امروز همخوانی ندارد نوع نگاه به مصالح و سازه و منظر شهری تغییر کرده است، وضع از این بهتر نمی‌شود.
با توجه به حادثه تلخ کلینیک سینا در تهران، چه اقدامی برای ایمن‌سازی ساختمان‌های ناایمن مشهد انجام داده‌اید؟
در مورد بحث‌های آتش‌نشانی ورود کرده‌ایم و در کنار سازمان آتش‌نشانی شهرداری مشهد و دادستانی نسبت به بحث‌های ایمنی به خصوص در مراکز درمانی، مجتمع‌های تجاری و برج‌ها اقدامات و بازدیدهای مشترکی انجام می‌دهیم که تا حدود دو ماه آینده آمار دقیقی در این مورد ارائه خواهیم کرد، یکی از مجتمع‌های تجاری که نسبت به آن تذکر جدی دادیم مجتمع تجاری اطلس بود حتی سینمایی که در این مجتمع است زیرساخت‌های ایمنی ندارد که با تذکری که دادیم تعطیل شد تا اقدامات لازم برای ایمن‌سازی آن انجام شود.
حرف پایانی؟
نیاز به یک نگاه تحول‌گرایانه و انقلابی در سطح مدیران داریم تا جلوی خیلی از بی‌تدبیری‌ها و سلیقه‌ای عمل کردن‌ها گرفته شود.
طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی، از سال ۱۳۶۱ هزینه اداره شهرها به عهده شهرداری‌ها قرار گرفت؛ این تصمیم صرف نظر از درست یا غلط بودنش، باعث شد شهرداری‌ها برای تأمین مخارج شهرها و اجرای طرح‌هایی که راه و شهرسازی برای توسعه شهرها در نظر گرفت، به روش‌های ناصوابی مانند تراکم‌فروشی‌ها و خرید تخلفات روی بیاورند.
از طرفی راه و شهرسازی به عنوان نماینده دولت در این بخش، در زمان تصویب طرح‌های توسعه شهری به بضاعت مالی شهرداری‌ها توجهی ندارد و در واقع باعث تشدید تخلفات علنی و آشکار و البته قانونی شهرداری‌ها می‌شود.
پارادوکس خنده‌دار و البته تلخ ماجرا اینجاست که راه و شهرسازی به عنوان ناظر بر فعالیت شهرداری، منتقد همیشگی این تخلفات است و در مواردی که مورد سؤال رسانه‌ها قرار می‌گیرد، حساب خود را از شهرداری جدا کرده و توپ انتقاد را در زمین شهرداری می‌اندازد، بگذریم که این تأمین هزینه اداره شهر هم دلیل موجهی برای این حجم از تخلفات شهرداری نیست و اگر شهرداری بر سر کار آمد که افزایش درآمدهای شهرداری را جزو افتخارات خود برشمرد، ناخواسته به افزایش تخلفای خود اذعان کرده و باید پاسخگوی افکار عمومی باشد.
علاوه بر اینها جالب است بدانید سازمان نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی با دارا بودن نزدیک به ۴۰ هزار مهندس در هفت رشته تخصصی مربوط به ساختمان در تصمیم‌گیری‌های شهری مشهد جایگاهی در خور شأن ندارد، حتی در کمیسیون ماده ۵ هم رئیس سازمان نظام مهندسی با این پشتوانه فنی و تخصصی اعضا، دارای حق رأی نیست!
این موضوع و نیز قدیمی بودن مقررات ملی ساختمان که رئیس سازمان نظام مهندسی در این گفت‌وگو به آن اشاره کرد، ورود جدی و فعال نمایندگان مجلس شورای اسلامی را برای به روزآوری و وضع قوانین در این زمینه می‌طلبد، شاید این سر شوریده بازآید به سامان.
گفت‌وگو از: معصومه مومنیان,
مشهد طرح تفضیلی دارد حاضر به اجرای ان نیستند ساخت و ساز های غیر مجاز بر مبنای طرح تفضیلی جدیدی است که قصد تصویب دارند . خروجی طرح های تفضیلی جدید همین مدل ساخت وساز اشفته ای که ابداش کرده اند با تصویب طرح تفضیلی جدید قصد دارند همین مدل ساخت و ساز غیر منطقی را تبدیل به قانونی کنند تا نیازی به ارسال به ماده ۱۰۰ نداشته باشند . با طرح تفضیلی جدید ساخت وساز غیر قانونی را قانونی میکنند تا اتهام را از خودشان رفع کنند