خانه تاریخی داروغه در مشهد متعلق به دوره قاجار، خانه ای مملو از زیبایی های هنر معماری ایرانی – اسلامی است، که عطر تاریخ و هنر معماری از نخستین لحظه ورود به آن به مشام می رسد.
این عطر خوش تاریخ و هنر معماری را حتی افراد غیر آشنا به دوره های تاریخی و هنرهای معماری و زیبایی شناسی نیز به خوبی می شنوند و با حضور در این اثر تاریخی مرمت شده گویی با زیبایی های دوره ساخت این اثر ارتباط می گیرند و گرمای خشت های خانه های ایرانی را حس می کنند.
مرمت و بازسازی این اثر تاریخی ارزشمند در سال ۱۳۹۵ پایان یافت و هنر دست استادان مرمت این بنا با تقدیر از سوی سازمان یونسکو، بر همگان روشن شد.
خطه زرخیر و تاریخی خراسان با آثار، بناها، محوطه ها و تپه های تاریخی متعدد گوشه ای از قدمت کهن و تمدن ایران را به نمایش گذاشته است.
در این میان خانه های تاریخی به عنوان نمادی از سابقه فرهنگی و تمدنی زندگی اجتماعی پردامنه ایرانیان از جایگاه ویژه برخوردارند.
صدها خانه تاریخی و کهن در دل محله های مشهد وجود دارد که تنها بخشی از آنها در فهرست آثار ملی ثبت شده و بقیه در دست مالکان خصوصی هستند اما هر یک از آنها یادگار و حافظه تاریخی را در دل خود دارند که اگر شناخته شوند بسیار دیدنی و شنیدنی است.
خانه تاریخی داروغه یکی از این انبوه خانه های تاریخی است که به شماره ۶۳۵۷ در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
خانه داروغه ردپایی از هویت ایرانی در مشهد
در کوچه ای به نام داروغه خانه ای با همین نام به مساحت هزار و ۱۰۰ مترمربع مربوط به دوره قاجار وجود دارد.
در این کوچه باریک ۲ خانه دیگر هم وجود دارند که دارای ارزش تاریخی هستند و قرار است جزو ۱۰۰ اثر دیگر تاریخی خراسان رضوی در فهرست آثار ملی به ثبت برسند.
خانه داروغه به دستور ‘یوسف خان هراتی’، آخرین داروغه مشهد و نخستین رئیس نظمیه بعد از مشروطه در این شهر بنا شد.
نوع معماری خانه، سه طرف ساخت است که ۲ ضلع نشیمن و یک ضلع غلام رو است که هر سه به هم متصل می شوند.
این خانه دارای سرداب هم می باشد و یکی از نخستین شومینه های مشهد در آن نصب است.
نخستین حمام خصوصی مشهد نیز در این خانه ساخته شده و داخل این بنای ۲ طبقه نانوایی هم وجود دارد.
طرح تراس پله های دوطرفه، تزئینات و اروسیها هم نشانگر الگوبرداری از طرحهای معماری شرقی است.
حیاط این خانه تاریخی شامل یک حوض و چهار باغچه کوچک است.
این بنا منزل شخصی بوده که مراسم پذیرایی رسمی در آن انجام می گرفته و بر اساس شواهد موجود تا حدود سه دهه پیش این بنای تاریخی کاربرد مسکونی داشته اما سال ۱۳۶۶ توسط ورثه به نمایندگان یکی از هیاتهای مذهبی روستای شهیدیه شهرستان میبد یزد فروخته شد و از آن پس تا سال ۱۳۹۱ از این بنا به عنوان محل تجمع و اسکان هیاتهای مذهبی در مشهد استفاده می شده است.
سازندگان خانه داروغه در معماری آن بسیار بی نظیر عمل کرده اند بطوری که در ۲ طرف حیاط بخشهای زمستان نشین و تابستان نشین بنا شده است.
در بخش زمستان نشین تمام وسایل گرماساز و مطبخ در طبقه زیرین قرار گرفته تا به نوعی دمای خانه را مناسب سازد.
همچنین وجود بخاری دیواری و پنجره های ۲ جداره از عجایب این معماری محسوب می شود که در آن زمان مورد استفاده قرار می گرفته است.
در بخش تابستان نشین خانه داروغه وجود اتاقهای بادگیر، حوض آب جاری و سبک معماری کاملا مهندسی به نوعی این سبک را به رخ آیندگان کشیده است که با استفاده از انرژیهایی نظیر آب، باد و آفتاب این بنای بزرگ را بدون هیچ هزینه ای اداره می کرد.
خانه داروغه نمادی از تاریخ فرهنگی
معاون سازمان میراث فرهنگی خراسان رضوی گفت: خانه های تاریخی نشان از اصالت هویت فرهنگی دارند و اهمیت آنها به دلیل آموزه هایی است که نسبت به گذشته تاریخی و فرهنگی به دست می آید.
مرجان اکبری افزود: حفاظت و صیانت از خانه داروغه مشهد که نمایشگر سبک زندگی گذشتگان این شهر است موجب استمرار یک خاطره جمعی هویت بخش است که محور اصلی توجه به خانه های تاریخی می باشد.
وی اظهار کرد: بنای تاریخی داروغه در زمینی با مساحت ۶۱۰ مترمربع در ۲ طبقه و سه جبهه با هزینه ۱۰ میلیارد ریال مرمت و احیا شده است.
وی به مالکیت شهرداری مشهد بر این اثر تاریخی اشاره کرد و گفت: به دلیل ثبت ملی بنای تاریخی داروغه تمام اقدامات انجام شده در مرمت آن از ابتدا زیر نظر پایگاه میراث فرهنگی و بافت تاریخی منطقه ثامن صورت گرفته است.
وی با تاکید بر اینکه این خانه از نظر معماری، نقشه و طراحی، مصالح به کاررفته در آن و اسبابی که در آن وجود دارد بیانگر و معرف فرهنگ است، افزود: فرهنگ، هویت و نوع آب و هوای هر منطقه به خوبی از ساخت و معماری خانه ها قابل تشخیص است.
خانه های تاریخی زنجیره ساز هویت فرهنگی
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز گفت: ۱۶۸ اثر تاریخی در بافت تاریخی مشهد شناسایی شده است که ۳۹ اثر از این تعداد خانه تاریخی و ثبت شده در فهرست آثار ملی هستند.
ابوالفضل مکرمی فر افزود: مشهد با ۳۹ خانه تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی بیشترین خانه های تاریخی را در خراسان رضوی دارد که همه این خانه ها در محدوده اطراف حرم مطهر رضوی واقع شده اند.
وی اظهار کرد: نحوه مرمت و هرگونه دستکاری در معماری آثار ثبت شده باید مطابق ضوابط میراث فرهنگی صورت گیرد.
وی گفت: همکاری با شهرداری برای حفاظت و صیانت از این آثار ارزشمند وظیفه اداره کل میراث فرهنگی است و در این زمینه آمادگی کامل از نظر مشورت و همکاری وجود دارد.
مکرمی فر افزود: خانه های تاریخی زنجیره های به هم پیوسته تشکیل دهنده محله ها هستند و در کنار سایر عناصر فعال در محلات قدیمی از جمله مغازه، حمام و امثال آن زنجیره ای از فرهنگ و هویت مردم را نشان می دهند.
وی اظهار کرد: امروزه در بخشی از شهرهای تاریخی استان هنوز بافت های تاریخی هویت دارند و زنده اند که در این ارتباط می توان به بافت تاریخی سبزوار، نیشابور، خواف، تایباد، لطف آباد، بجستان و کلات اشاره کرد.
وی گفت: در تلاش هستیم امسال ۱۰ بافت شهری تاریخی را در برنامه مطالعاتی قرار داده و نسبت به احیا، حفاظت و معرفی این بافت ها برای بازدید گردشگران و علاقه مندان به میراث فرهنگی اقدام کنیم.
مکرمی فر افزود: خراسان رضوی دارای هزار و ۵۰۸ اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران است.
بازدید ۶۶ هزار نفر از خانه های تاریخی مشهد
شهردار منطقه ثامن مشهد نیز با اشاره به بازدید ۶۶ هزار نفر از خانه های تاریخی داروغه و توکلی در ایام تعطیل نوروز امسال گفت: در این ایام با هدف استفاده از ظرفیتهای تاریخی منطقه ثامن، نمایشگاهی با عنوان ‘قدیما، محله ما’ در خانه داروغه و موزه مکتبخانه در خانه تاریخی توکلی برپا شد.
سید مصطفی نعمتی افزود: منطقه ثامن پرازدحام ترین ناحیه در کلانشهر مشهد در این ایام بود و استقبال مسافران از خانه های تاریخی و مشاهده آنها فراوان و رو به افزایش است.
منبع: ایرنا
