پایان فیلترینگ هوشمند با رمزنگاری شبکه های اجتماعی

از زمان آغاز فیلترینگ هوشمند به گفته مسئولان ارتباطات و فناوری اطلاعات، حدود ۱۱۰ میلیارد تومان صرف این پروژه شده است و اکنون که پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی به سیستم رمزنگاری مجهز و در برابر فیلترینگ مقاوم شده‌اند، باید دید این سرمایه در کجا هزینه می‌شود و روش کنونی برای پالایش مطالب نامناسب چیست؟

به گزارش صبح مشهد به نقل از ایسنا، داستان فیلترینگ هوشمند زمانی آغاز شد که مسئولان وزارت ارتباطات دریافتند راه جلوگیری از انتشار مطالب مستهجن و نامناسب، فیلترتمامی محتوای یک سایت نیست. سیستم فیلترینگ هوشمند برخلاف روش‌های سنتی فیلترینگ باعث نمی‌شود دسترسی به یک سایت به طور کامل محدود شود بلکه تنها محتوای نامناسب و غیرمجاز روی آن سایت غیرقابل دسترسی خواهد شد.
واعظی به عنوان وزیر ارتباطات وقت درسال ۱۳۹۳ از پیگیری طرح فیلترینگ هوشمند خبر داد تا مانع مسدود شدن تمام یک وب‌سایت و یا پیام‌رسان شود.
در مقاطع زمانی متفاوت، وزارت ارتباطات  راهکارهایی را برای پیشبرد فیلترینگ هوشمند مطرح کرد. از جمله این که از همان ابتدا از فعالیت سه دانشگاه برای طراحی فیلترینگ هوشمند خبر داد که البته نیازمند سرمایه‌گذاری‌های زیادی نیز بود و در نهایت، تفاهم‌نامه‌ای بین شرکت ارتباطات زیرساخت و پژوهشگاه ICT منعقد و مقرر شد مرحله اول سامانه پالایش هوشمند فضای مجازی تا پایان خرداد ۹۴ به بهره‌برداری برسد که با بهره‌گیری از آن، امکان تفکیک، ممیزی و پالایش صفحات زیرمجموعه سایت‌های اینترنتی فراهم و تنها بخشی از محتوای سایت که به عنوان محتوای غیر اخلاقی تشخیص داده شده، غیرقابل دسترسی شود.
فیلترینگ هوشمند حتی در مقطعی واکنش رئیس‌جمهور را در پی داشت و وی خواستار ادامه راه و رفع نواقص به منظور تکمیل طرح‌ها در صیانت از محتوای فضای مجازی شد.
واعظی به عنوان وزیرارتباطات وقت ضمن اعلام نظر خود درباره فیلترینگ هوشمند، با بیان این که ۸۵ تا ۹۰ درصد محتوای برخی سایت‌ها، محتوای سالم به حساب می‌آید گفت: با سیستم فیلترینگ هوشمند می‌توان درصدی از این سایت‌ها را که محتوای مجرمانه و غیراخلاقی دارندمسدود کرد. وی فیلترینگ هوشمند را پروژه‌ ۱۰ماهه‌ای اعلام کرده بود که در سه مرحله اجرایی می‌شود. این پروژه از دی ۹۳ در مرحله اول به صورت آزمایشی روی اینستاگرام اجرا شد تا در صورت موفقیت‌آمیز بودن مرحله دوم آن نیز اجرایی شود که البته پس از آن وزیر ارتباطات اعلام کرد اجرای این طرح، ۸۳ درصد موفق بوده است.پس از آن، واعظی در مرداد ۹۴، از ورود به مرحله دوم فیلترینگ هوشمند خبر داد و گفت:سرمایه‌گذاری زیادی برای این طرح صورت گرفته و تلاش داریم صفحات غیراخلاقی را از هر طریقی که ممکن است از دسترس خارج کنیم و حال در این زمینه چه از طریق فیلترینگ هوشمند و چه از طریق مذاکره با شرکت‌ها تلاش‌های متعددی جریان دارد.
واعظی بهمن ۹۴ در حالی که بیش از ۱۰ ماه از آغاز فیلترینگ هوشمند گذشته بود، اظهار کرد: مناقصه فیلترینگ هوشمند اینستاگرام، تلگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی برگزار شده تا در نهایت این طرح اجرایی شود و بتوان به صورت هوشمند بر محتوای این شبکه‌های اجتماعی نظارت کرد. ۱۱ دانشگاه در زمینه فیلترینگ هوشمند شبکه‌های اجتماعی در حال فعالیت هستند و به نتایج مطلوبی نیز دست یافته‌اند تا بتوان این طرح را به خوبی اجرا کرد.در آن زمان عمیدیان به عنوان معاون واعظی درباره سرمایه‌گذاری انجام‌شده روی این پروژه اظهار کرد: بیش از ۱۱۰ میلیارد تومان قرارداد میان وزارت ارتباطات و صاحب نظران و متخصصان توانمند در بحث فیلترینگ هوشمند منعقد شده است.
واعظی اسفند ۹۴ با اشاره به خروجی‌های مرحله اول و دوم فیلترینگ هوشمند گفت: مرحله سوم فیلترینگ شروع شده است.وی مهر۹۵ نیزبا اشاره به طراحی روباتی در شرکت ارتباطات زیرساخت که امکان فیلتر خودکار سایت‌های مستهجن را فراهم می‌کند، درباره نحوه اجرای مرحله سوم فیلترینگ هوشمند نیز توضیح داده بود: هم اکنون مرحله دوم فیلترینگ هوشمند رو به اتمام است. در مرحله سوم اجرای این طرح نیز با توجه به بحث احراز هویت کاربران این امکان وجود دارد که دسترسی به یک سایت و شبکه برای فردی مانند یک پزشک میسر و برای دیگران غیرممکن شود.
اینستاگرام رمزنگاری شد و فیلترینگ هوشمند متوقف!
اما با وجود تمام هزینه‌ها و تحقیقاتی که برای فیلترینگ هوشمند شد، اجرای این پروژه از تیر امسال متوقف شد. واعظی درباره توقف فیلتر اینستاگرام اظهار کرد: اینستاگرام رمزنگاری شده و از این‌رو با کسب اجازه‌ از شورای عالی فضای مجازی ، با مدیر اینستاگرام تماس گرفتیم که اعلام کردند آمادگی دارند درباره موضوعاتی که از نظر ما نامناسب است و محدودیت‌های خود با آن ها صحبت کنیم.واعظی در پاسخ به این سؤال که دیگر فیلترینگ هوشمند روی اینستاگرام اجرا نمی‌شود، گفته بود: اگر مشکل از مبدأ حل شود، تجهیزات فیلترینگ هوشمند را در جای دیگری استفاده می‌کنیم.
به نظر می‌رسد به تازگی تمامی شبکه‌های اجتماعی برای حفظ و برقراری امنیت داده‌های خود، آن ها را هنگام ارسال و دریافت رمزگذاری (Encryption) می‌کنند. بدین‌ترتیب تمامی ترافیک اطلاعات فرستاده و دریافت‌شده درون نرم‌افزار طبق الگوریتم خاصی رمزنگاری می‌شود و قفل این رمز، تنها در اختیار شرکت تولیدکننده است. بنابراین کسانی که می‌خواهند به ترافیک درونی این نرم‌افزارها دسترسی داشته باشند، باید با صرف وقت و هزینه‌های سنگین به کلید آن ها پی ببرند که با فرض یافتن این رمز، به محض تشخیص توسط شرکت هدف، با یک تغییر ساده در روش رمزنگاری داده‌های نرم‌افزار، باز هم موجبات سردرگمی و تکرار هزینه‌های سنگین فراهم می شود.
صرف هزینه‌ ۱۱۰ میلیارد تومانی برای پروژه فیلترینگ هوشمند واکنش‌های زیادی را در پی داشت، از جمله این که با این هزینه و به جای پروژه فیلترینگ هوشمند، امکان حمایت از پروژه‌های دانشجویی، پرداخت وام به شرکت‌های دانش‌بنیان، پیشبرد شبکه ملی اطلاعات، حمایت از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های داخلی و بسیاری اقدامات دیگر وجود داشت و اکنون که پیام‌رسان‌ها از روش‌هایی مانند رمزنگاری داده‌ها استفاده می‌کنند و فیلترینگ هوشمند دیگر روی آن ها کارساز نیست، باید دید این هزینه کجا استفاده می‌شود و از سوی دیگر، مذاکره با شرکت‌ها برای مسدود کردن فضای نامناسب در مبدا که مسئولان وعده‌اش را داده بودند، به کجا رسیده است؟