نویسنده: ملیحه رفیع طلب
برخی از ما با شنیدن نام مسجد شاید معانی مذهبی صرف، برپایی و اقامه نماز، برگزاری مراسم تعزیه و عزاداری برایمان تداعی شود و آن را مکانی امن و آرام برای راز و نیاز و سپری کردن دقایقی به دور از تعلقات خاطر فکری بدانیم. در حالی که نیک می دانیم مسجد دارای وجوه بسیار و کارکردهای فراوان مثبتی است که از دیرباز مورد توجه بوده اما برخی از این کارکردها در گذر زمان کم رنگ شده و قابلیت خود را در مواردی از دست داده است.
امروز در هر محله، کوچه و خیابانی مسجدی ساخته شده تا اهالی آن محله دقایقی را هرچند کوتاه به دور از ابزارهای اینترنتی و فضای خشک مجازی با یکدیگر به تعامل بپردازند و مسائل و مشکلات قابل بازگو را با هم در میان بگذارند. این کارکرد مسجد که از دیرباز مورد توجه بوده، امروز نیز بیشتر از قبل حس می‌شود و با حضور در مساجد و ایجاد تعامل و همکاری می‌توان پاره‌ای از مشکلات را حل نمود. کارکرد اجتماعی مسجد می‌تواند پلی بین مردم و ارائه راهکار مشکلات شود و هرکدام از افراد بنا به اندازه و توان فکری، تجربه و علم خود راه‌حلی را عنوان می‌کنند. البته شایان ذکر است این تنها بخشی از کارکرد مسجد در رابطه با تعاون و همکاری است، که در این روزهای پر هرج و مرج اینترنتی، تعامل چهره به چهره به حداقل خود رسیده، و تاکید دین مبین اسلام از ۱۴۰۰ سال پیش، مسجد را به عنوان پایگاه ارتباطی و افزایش تعامل بین انسان‌ها تلقی کرده است، همچنین پیامبر اکرم (ص) در این زمینه تاکید موکدی کرده‌اند و از تمامی افراد خواسته‌اند حضور در مکان‌های عمومی را به حداکثر برسانند تا از حال یکدیگر با خبر باشند. از دیگر کاکردهای مسجد که از صدر اسلام مورد توجه بوده کارکرد سیاسی است. در این دورانی که دشمن با توطئه و فریب و متقبل شدن هزینه‌های هنگفت مالی و جانی در پی ضربه زدن به اسلام است و مساجد را آماج هدف خود قرار داده، مساجد می‌توانند این توطئه‌ها را خنثی کنند، زیرا دشمنان همیشه و با وجود هر شرایطی از مساجد می‌ترسند و می‌دانند از قوی ترین پایگاه‌های اسلام است که به راحتی مورد ضربه دشمن استکباری که با هر اعمال هر گونه حربه و نقشه به دنبال نابودی مهدویت است، قرار نمی‌گیرد. از زمان پیامبر اسلام (ص) مهمترین تصمیمات سیاسی در مساجد انجام می‌شده است و ایشان در زمان جنگ از نیروهای خود در خواست می‌کردند که خیمه ایشان را در کنار مسجد نصب کنند تا از تیر رس دشمن به دور باشد. همچنین در این زمینه نیز آیت الله علم الهدی نماینده ولی فقیه و امام جمعه مشهد نیز از ایجاد مسجد انقلابی نام میبرد و ابراز می‌کند: باید مسجد انقلابی ایجاد کرد و به اندازه‌ای که فقط چراغ مسجد روشن باشد کفاف نمی‌کند. وی ادامه می‌دهد: اینکه باید مساجد انقلابی شوند یک شعار و تحلیل سیاسی نیست بلکه یک واقعیت اعتقادی است که قرن‌ها انسان‌های حقیقت طلب به دنبال آن بودند. بنا به این گفته‌ها و شرایط موجود با حضور گسترده در مساجد و تشویق جوانان در این مهم می‌توان بسیاری از آسیب‌ها را کاهش داد. از دیگر کارکردهای مسجد کارکرد آموزشی است که این روزها از تب و تاب افتاده است. در حالی که پیامبر اکرم (ص) این کارکرد موثر و تاثیرگذار را نیز ارج می‌نهد و زمانی که دو گروه از افراد را که شامل راز و نیاز با پروردگار و فراگیری علم بودند را تکریم کردند و فرمودند: هر دو گروه به سوی نیکی گام برمی‌دارند اما گروهی که تعلیم و تربیت را انجام می‌دهند کار برتری می‌کنند و من نیز به منظور آموزش دادن به مردم مبعوث شده‌ام. این گفتار پیامبر فراگیری علم و دانش و ترویج آن را بین همگان تاکید می‌کند، و اگر آموزشی اصولی و هدفمند و دارای شاخص‌های نهادینه شده در دین، در مساجد صورت گیرد می‌تواند مثمر ثمر واقع شود و باعث جذب تمامی افراد با گروه‌های سنی مختلف به مساجد شود. در این خصوص با بهره‌گیری از کارشناسان زبده و کارامد می‌توان آموزش در مساجد را ارتقا بخشید. همچنین در توصیه‌های زعمای اسلام محیط مسجد فرهنگی تلقی شده و برگزاری مراسم و مسابقات قرآنی، کتابخوانی و دیگر مسایل فرهنگی را در جهت تشویق و حضور جوانان در مساجد ضروری می‌دانند. کارکرد اقتصادی مساجد نیز از مهمترین کارکردهای آن برشمرده می‌شود که می‌تواند بسیاری از مشکلات اقتصادی را با مشارکت مردم و تقویت حس انسان دوستی در زمان بحران‌ها چاره‌سازی و حل کند، که در بعضی از مساجد این بعد ماهیت خود را حفظ کرده و با ارائه وام و تامین جهزیه و… به کمک مردم پرداخته است و این مهم به حضور مردم در مساجد کمک قابل توجهی می‌کند، زیرا وقتی مردم تعلق خاطر داشته باشند که مکانی وجود دارد که آن‌ها را در زمان مشکلات یاری می‌کند به مساجد جذب می‌شوند و این تبعات بسیار خوبی را در زندگی و سالم سازی جامعه به دنبال خواهد داشت.
