نویسنده: علیرضا حیدری
برای معرفی مشهد در ۲۰۱۷، ظرفیت هایی فراوانی می توان در شمار آورد که یکی از آنها ادبیات این اقلیم است و به ویژه به دلیل وجود بارگاه امام رضا(ع) ، یکی از گونه های ادبی یعنی ادبیات و شعر آیینی بیش از دیگر گونه ها به چشم آمده است . اگر شعر آیینی را به مفهومی وسیع تر از آنچه تصور می شود، در نظر بگیریم وگنجینه ادبیات کهن را هم که مفهوم دینی ومعنوی دارد، شعر آیینی بدانیم، مشهد که نمادی از خراسان بزرگ است، سرشار از این ادبیات است. مقام معظم رهبری به صراحت حوزه شعر آیینی را وسیع تر از آنچه به ذهن می رسد می بینند. «یک بخش مهمی از شعر آیینی ما می تواند متوجه مسائل عرفانی و معنوی بشود. و این هم یک دریای عظیمی است. شعر مولوی را شما ببینید. اگر فرض کنید کسی به دیوان شمس به خاطر زبان مخصوص و حالت مخصوصش دسترسی نداشته باشد که خیلی از ماها دسترسی نداریم و اگر آن را کسی یک قدری دوردست بداند، مثنوی، مثنوی؛ که خودش می گوید: و هو اصول اصول اصول الدین. واقعاً اعتقاد من هم همین است. »(دیدار با شاعران در ماه رمضان _۲۵/۰۶/۱۳۷۸).
همچنین محمد علی مجاهدی که خود از پیشکسوتان حوزه شعر آیینی است، معتقد است: شعر آیینی هیچ تفاوتی با سایر اقسام شعر ندارد و وجه تمایز آن فقط در موضوعاتی است که به تصویر می کشد و به بیانی روشن تر ، شعر آیینی از نظر معنوی و محتوایی سمت و سویی کاملاً دینی دارد. هر موضوع که به نحوی متأثر از آموزه های وحیانی ملهم از متون متین روایی ، فرهنگ عترت و ولایت و تاریخ اسلام باشد، می تواند در قلمرو موضوعی شعر آیینی حضور داشته باشد .
بنا بر تعریف وی قلمرو و موضوع شعر آیینی به دو حوزه «مناقبی» و «ماتمی» محدود نمی شود به همین دلیل در یک نگاه کلی و کلان می توانیم مقوله های مطرح در شعر آیینی را که صبغه مذهبی دارند در سه قلمرو قدسی ، اخلاقی و ولایی نگاه کنیم و برای هر یک از این قلمرو ها نیز زیر مجموعه هایی را نظر بگیریم.
از این زاویه شاهنامه، مثنوی معنوی، سنایی، کسایی، عطار و بسیاری از شاعرانی که از این سرزمین برخاسته اند در شمار شاعران آیینی اند و و با توجه به اینکه سرزمین خراسان زادگاه شعر و ادبیات و زبان فارسی است ، می توان این دیار را مبدا شعر آیینی دانست. شمار شاعران خراسانی که از توحید، اخلاقیات، معارف دینی، مناقب و مراثی پیامبر و خاندان پاک رسالت ، گفته و سروده اند بسیار بیشتر از آن است که بخواهد در یک یادداشت فهرست شود. حتی اگر بخواهیم با رویکرد مناقبی و مراثی و به تعبیری شعر ولایی به شعر آیینی نگاه کنیم، این رویکرد در شعر خراسان و به ویژه در سده اخیر در مشهد چنان چشمگیر است که فهرست کردن برخی از اسامی شاعران هم مجالی فراخ می خواهد. ازبزرگانی مثل: ادیب نیشابوری، ملک الشعرای بهار، نگارنده،کفاش خراسانی، قاسم رسا، حتی اخوان ثالث و در روزگار نزدیک تر به ما مرحومان کمال، قدسی، صاحبکار، خسرو و شاعرانی مثل شفق، شکوهی، نیک ، موید وشاعران جوان و نسل پس از انقلاب که در حوزه شعر ولایی بسیار درخشیده اند و اشعار قابل اعتنا و درخوری در کارنامه خود دارند.
علاوه بر این در دهه های اخیر، مشهد میزبانی جشنواره هایی با موضوع های : شعر نبوی، شعر علوی، شعر فاطمی، شعر رضوی و مهدویت و عاشورا بوده است که شعر رضوی در این میان پررنگ تر دیده شده است و به دلیل همجواری با بارگاه امام مهربان، حضرت رضا (ع) پایه گذار شعر رضوی بوده است.نتیجه این جشنواره ها سرایش انبوهی شعر با موضوعات آیینی و ولایی و به ویژه شعر رضوی شده است. گرچه نوع نگاه واینکه فضای عاطفی در این شعرها نسبت به فضای معنوی و معارفی بیشتر است که جای نقد این مقوله در این یادداشت نیست، از این انبوه شعر به گنجینه ای از اشعار ولایی دست یافته ایم که دیوانی قطور از شعر این روزگار را در حافظه ادبی ادبیات فارسی و خراسان ثبت کرده است. این اتفاقات و ظرفیت هایی تاریخی و ادبی ، دست کم فرصتی را فراهم آورده است تا در ۲۰۱۷ در مجالی فرهنگمدارانه و با رویکردی اندیشه ورزانه و با پشتوانه معارفی در کنار ابعاد عاطفی به شعر آیینی، کنگره ای – نه در ابعاد یک شب شعر بزرگتر که معمول جشنواره هاست- در وسعتی جهانی برگزار شود تا زمینه بسط و گسترش فرهنگ و معارف اسلامی و شیعی
در فرصت مراودات فرهنگی بین ملت های اسلامی ایجاد شود.
