پسر جوان همراه پدر مسافت فردوس به مشهد را طی کرده بود تا از بخش پزشکی هسته‌ای بیمارستان رضوی، نتیجه تصویربرداری‌اش را دریافت کند. دو سال پیش سرطان در استخوان حسین‌زاده رویت شده و به لنفوم هوچکین مبتلا شده بود.
تحقق اقتصاد مقاومتی
بیمارستان فوق تخصصی رضوی به عنوان اولین مرکز پزشکی هسته‌ای کشور، در راستای اهداف عالی آستان مقدس رضوی گام‌هایی بلند برداشته است. چهارم شهریور به بهانه هفته دولت و روز داروسازی فرصتی فراهم شد تا برای نخستین بار در ایران در این مرکز از رادیوداروهای مبتنی بر پایه گالیوم که به منظور ارائه خدمات کلینیکی و تشخیصی، تولید و به بهره‌برداری رسیده، رونمایی شود.
“دکتر قاسم سلطانی” رییس بیمارستان در مراسم گفت: «رادیوداروی GA-DOTA برای تشخیص سرطان‌های “نورو اندوکرین”دستگاه گوارش و رادیودارویGA -PSMA برای تشخیص سرطان‌های پروستات مورد استفاده قرار می‌گیرند. تلاش ما این است بخش پزشکی هسته‌ای به تولید داروهای لیبلینگی که صرفا جنبه درمانی و تصویربرداری دقیق از تومورها و بیمارهای خاص دارد دست یابد. با توجه به تحریم‌هایی که بر ایران مستولی است تولید این‌گونه رادیوداروها و دستیابی به این تکنولوژی‌ها نقش بسزایی در تحقق اقتصاد مقاومتی خواهد داشت.»
گذر از تحریم به همت دانشمندان
علت اصلی جنجال غربی‌ها توانایی بومی دانشمندان جوان کشورمان در دستیابی به این فناوری پیشرفته است. رهبر معظم انقلاب در این رابطه می‌فرماید: «دانشمندان جوان ایرانی با موفقیت بزرگ خود در دانش هسته‌ای آینده بلندمدت انرژی ملت ایران را تضمین کردند. این سررشته را نباید به هیچ قیمتی از دست داد. زیرا هر گونه عقب‌نشینی از این میدان صددرصد ضرر است». سلطانی با اشاره به اینکه به تولید رادیوداروها در شرایط تحریم دست یافتیم افزود: «بحث مطالعاتی بخش پزشکی هسته‌ای بیمارستان رضوی از سال ۱۳۸۶ آغاز شد. اواخر سال ۸۶ قراردادها بسته شد. بعضی از قطعات به صورت چمدانی وارد شد. گاهی کشورها به تعهداتشان عمل نمی‌کردند.
پروسه‌ای بسیار پیچیده و مملو از مشکلات و تحریم‌ها طی شد و سرانجام از طریق راهکارها و میانبرهای خاص و به همت متخصصان و دست‌اندرکاران و مساعدت‌های سایر دستگاه‌ها در مدت ۶ سال به این جایگاه رسیدیم. سال ۹۲ این بخش با حمایت‌های بی‌دریغ تولیت فقید آستان قدس رضوی، سازمان انرژی اتمی، وزارت بهداشت و درمان، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، کارشناسان خارجی و هزینه بیش از پنج میلیون یورو افتتاح شد. سال ۹۳ یک دارو و ششم اسفند سال۹۴ داروی اف‌دی‌جی و امسال دو داروی دیگر تولید شدند و پس از انجام آزمایش‌های کنترل کیفی به بیماران تزریق شد. خوشبختانه هم رادیوداروها استانداردهای لازم را داشت و هم تصویربرداری مورد نیاز بیماران، با موفقیت انجام شد.»
ایران تولیدکننده رادیودارو مبتنی بر پایه گالیوم
این بیمارستان به عنوان یکی از چند مرکز تولید رادیوداروی کشور، به لحاظ تنوع دارو و مراحل کنترل کیفی در سطح کشور منحصر به فرد است. سلطانی در ادامه گفت: «در حال حاضر ترکیه و امارات امکانات رادیوداروهای درمانی را دارند و بیماران ایرانی با صرف هزینه‌های هنگفت به این کشورها سفر می‌کنند. با تولید ۲ رادیوداروی جدید در بیمارستان رضوی، ایران در زمره تولید‌کنندگان رادیوداروهای مبتنی بر پایه گالیوم قرار گرفت و هم اکنون فرایند تولید رادیوداروهای مبتنی بر پایه لوتسیوم برای درمان سرطان‌های مغز، نورواندوکرین و پروستات در بیمارستان رضوی در حال انجام است.»
داروسازی ثامن و ۶ داروی جدید
در مراسم رونمایی از رادیوداروهای تولیدی بیمارستان رضوی از ۶ داروی جدید از محصولات داروسازی ثامن نیز رونمایی شد تا با جمع دو محصول رادیودارو بیمارستان رضوی به یمن عدد ۸ و وجود حضرت رضا(ع) به کشور و پیشگاه رهبر معظم انقلاب تقدیم شود. مدیرعامل شرکت داروسازی ثامن “دکتر ابراهیم دین‌محمدی” در این مراسم گفت: «تبلور این اندیشه در شرکت داروسازی ثامن به بار نشست و ثمره آن تولید ۷۸ قلم محلول تزریقی و محصول استراتژیک در زمینه تأمین داروهای بیمارستانی، بیماران خاص، داروهای بایوتکنولوژی و ضد سرطان بوده است. توانسته‌ایم در پاسخ به ندای رهبر انقلاب، ظرفیت تولید را بالا برده و حدود ۴۰ درصد نیاز فرآورده‌های محلول تزریقی کشور را تأمین کنیم. میزان تولید محصول از ابتدای سال ۲۱۰۳۵۷۱۱ عدد فرآورده همگن می‌باشد».
دکتر دین‌محمدی افزود: «محلول دیالیز صفاقی ای.پی.دی از جمله این شش دارو است که بومی بوده و برای هزار و ۶۰۰ بیمار خاص و کلیوی محروم تولید شده است. سال ۹۴ آنچه به وزارت بهداشت تعهد دادیم با ۳۱ درصد افزایش در همان سال تحویل کشور شد. امسال نیز با تمام توان در پاسخ به فرمان اقتصاد مقاومتی به تعهداتمان عمل خواهیم کرد. همچنین محلول تزریقی «رینگر لاکتات» در دو حجم ۵۰۰ و ۱۰۰۰ سی.سی، محلول مانیتول با دو فرمول ۱۰ و ۲۰ درصدی، محلول «ویتاهس» مورد استفاده در اورژانس و اتاق عمل، محلول تزریقی استامینوفن که نخستین بار ثبت اختراع شده و محلول «گلایسین» ۱۰۰۰ سی‌سی مخصوص شستشو هنگام اعمال جراحی از دیگر محصولات دارویی ثامن است که برای نخستین بار در کشور تولید شده‌اند».
دین‌محمدی به مذاکره با انستیتو پاستور ایران برای تولید چند محصول نوترکیب اشاره کرد و گفت: «در ادامه توسعه و تحکیم ارتباط بین دانشگاه و صنعت، همکاری‌های عملیاتی ویژه‌ای با پژوهشکده بوعلی دانشگاه علوم پزشکی مشهد پیگیری نموده و در تجهیز و راه‌اندازی خطوط تولید محصولات نوترکیب با اساتید دانشگاه در حال همکاری هستیم. بازسازی و نوسازی خطوط تولید کارخانه نیز در دستور کار شرکت است.»
ایران تولیدکننده رادیوداروی ژنراتور ژرمنیوم
“دکتر حسین خلفی” معاون سازمان انرژی اتمی و ریاست پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای نیز در مراسم رونمایی از این داروها گفت: «سازمان انرژی اتمی ایران در تولید انواع رادیوداروهای تشخیصی و درمانی با همکاری متخصصان پزشکی هسته‌ای به موفقیت زیادی دست یافته و از سال گذشته به یکی از کشورهای تولیدکننده رادیوداروی «ژنراتور ژرمنیوم» تبدیل شده‌ایم. ایران علاوه بر تأمین نیاز خود، از سال ۹۴ این محصولات را به کشورهای دیگر نیز صادر کرده است».
وی در ادامه بیان کرد: «این در حالی است که سال ۹۰ ایران تنها به صورت آزمایشگاهی و در حد محدود، دو نوع رادیوداروی تشخیصی را تولید می‌کرد. در سال‌های ۹۰ تا ۹۳ تیمی متشکل از متخصصان هسته‌ای در کشور شکل گرفت. به دنبال این اقدامات در دو سال اخیر تنوع تولید رادیوداروهای تشخیصی و درمانی در کشور توسعه یافت. همچنین ژنراتور مدیپتم و ید ۱۳۱ را در داخل کشور تولید کرده‌ایم و انواع کیت‌های رادیودارو و محصولاتمان را در چندین نمایشگاه شرکت دادیم.»
ژنراتوری با ویژگی‌های خاص
ریاست پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای، تولید و توسعه رادیوداروهای ایزوتوپ، تولید و توسعه رادیو ایزوتوپ‌های پزشکی، کیفی‌سازی تولید رادیوداروها و ورود به بازارهای بین‌المللی را از برنامه‌های در حال اقدام سازمان انرژی اتمی عنوان کرد.
او تولید دو رادیودارو در بیمارستان رضوی را منحصر به فرد دانست و گفت: «این رادیوداروها از ژنراتور “ژرمنیوم۶۸” یا گالیم ۶۸ که منبع مناسب برای تولید رادیوداروها هستند، تولید شده‌اند. ژرمنیوم ۶۸ دارای نیمه عمر ۲۷۰ روز است و گالیوم ۶۸ نیمه عمری حدود ۶۸ دقیقه دارد. از این ژنراتور برای انواع مقاصد تشخیصی استفاده می‌شود و می‌توان روزی دو بار به فاصله زمانی ۷ ساعت از آن استفاده کرد. زمینه‌سازی این کار در سازمان انرژی اتمی ایران و توابع شرکت پارس ایزوتوپ صورت گرفته که باعث شده همکاران در جهت تخصصی، رادیوداروهای مورد نیازشان را تولید کنند. این نیمه عمر کوتاه باعث نشان‌دارسازی خواهد شد و با مولکول‌ها ترکیب می‌شود و با گسیل پوزیترون فراوان برای تشخیص انواع بیماری‌ها استفاده می‌شود».
به گفته وی، ویژگی مهم این ژنراتور این است که حدود ۱۷٫۷ کیلوگرم وزن دارد و به دلیل سبک بودن، حمل و نقل و جابجایی‌اش راحت است.
همچنین دارای قطر ۱۱ سانتی‌متر و ارتفاع ۲۲ سانتی‌متر است. ارائه خدمات آن‌لاین و در دسترس جامعه بهداشتی بودن برای خدمت‌رسانی به مردم از ویژگی‌های بارز این ژنراتور است. معاون سازمان انرژی اتمی خاطر نشان کرد: «دانش ساخت این ژنراتور در کشور بومی‌سازی شده و برای اولین بار سال گذشته در نمایشگاه هامبورگ رونمایی شد. تاکنون حدود ۱۳عدد از این ژنراتور تولید شده که ۸ عدد داخل کشور مورد استفاده قرار گرفته و ۵ عدد به خارج صادر شده است.»
برنامه‌های آینده سازمان انرژی اتمی
دکتر خلفی درباره برنامه‌های سازمان انرژی اتمی در سال جاری گفت: «یکی از این برنامه‌ها، طراحی و احداث مرکز تولید رادیوداروی سیکلوترون کرج براساس جی‌ام‌پی است. در سیکلوترون کرج به صورت سنتی رادیوداروهایی مثل تالیوم، گالیوم و… تولید می‌شد و اکنون با استانداردسازی تا پایان سال این مجتمع به بهره‌برداری می‌رسد. برنامه‌های بعدی مرکز جامع تولید رادیوداروهای پت و همچنین مرکز تولید رادیوداروها و کیت‌ها بر اساس راکتور، استانداردهای روز و جی‌ام‌پی است که این کار آغاز شده و در نهایت تولید رادیوداروها به صورت عمده و بر اساس استاندارد را در سال‌های آتی شروع خواهیم کرد».
معاون سازمان انرژی اتمی کشور با اشاره به اقدامات این سازمان برای پاسخگویی به نیازهای کشاورزی گفت: «تولید انواع اقلام کشاورزی مقاوم به شوری و مقاوم به مناطق آب و هوایی خشک و مختلف در سازمان انرژی اتمی و مبارزه با آفات و بیماری‌های محصولات کشاورزی و باغی از اقدامات در این زمینه است. در بحث نگهداری و انبارداری مواد غذایی و باغی مانند گندم و خرما نیز اقدامات مثبتی از سوی سازمان انجام شده است.»
همراه با بیماران
” ایوبی” که پت‌اسکن را در بیمارستان رضوی انجام داده بود حدود یک سال می‌شد با غده‌‌ی سرطانی کبدش دسته و پنجه نرم می‌کرد. طی این یک سال چندین بار شیمی‌درمانی کرده و با تجویز پزشکش از گلمکان، جهت پت‌اسکن اینجا آمده بود. نتیجه تصویربرداری را به دکتر معالج نشان داده و چون با تشخیص پزشک هنوز غده بزرگ بود باید چند دوره دیگر شیمی‌درمانی می‌شد و دوباره پت‌اسکن صورت می‌گرفت تا اندازه غده به حدی برسد که جراحی ایرادی نداشته باشد.
این مرد میانسال با اینکه هزینه پت‌اسکن را زیاد می‌دانست از دقت تصاویر رضایت داشت. “م شاداب” که در نتیجه (ام‌آر‌آی) علائمی دال بر وجود سرطان مشاهده کرده بود به توصیه پزشکش از کرمان جهت تصویربرداری پت‌اسکن به بیمارستان رضوی مراجعه کرد. بعد از انجام پت‌اسکن با دیدن نتیجه متوجه شد سرطان ندارد. پسر خانم شاداب از زحمات مسئول پذیرش بخش پزشکی هسته‌ای تشکر کرد و گفت: «از زمان نوبت‌گیری تا تصویربرداری مادرم تقریباً یک هفته طول کشید. با تماس تلفنی از پذیرش این بخش، نوبت گرفتم و بعد از اخذ نوبت سمت مشهد حرکت کردیم». او از زحمات بی‌دریغ کارکنان تشکر فراوان کرد.
