نویسنده: رحیم یعقوب زاده
گردشگری در سده بیست و یکم به یک صنعت مهم و پررونق تبدیل شده است تا جایی که از آن به عنوان یکی از مهمترین منابع درآمدزایی و ارزآوری برای کشورها یاد می کنند. براساس آمارهای منتشر شده، طی چند دهه گذشته تعداد گردشگران در جهان به رقمی بالغ بر یک میلیارد تَن یا به عبارتی یک هفتم جمعیت کره زمین رسیده است. افزون بر این، حدود یک دوازدهم افراد شاغل جهان یعنی بیش از ۲۰۰ میلیون نفر در این حوزه مشغول به کار هستند.
بر اساس گزارش های «سازمان جهانی گردشگری»، ایران در میان ۱۰ کشور مهم دارای جاذبه های باستانی و تاریخی و نیز جاذبه های طبیعی برای جذب گردشگر قرار دارد و در این بین خراسان و خاصه مشهد بخش قابل توجهی از این جاذبه ها را در خود جای داده اند. طی ماه هایی گذشته و در فضای پسابرجام شاهد افزایش شمار گردشگران خارجی در ایران بودیم اما به نظر می رسد تحول در وضعیت صنعت گردشگری کشور در کنار بهبود روابط خارجی نیازمند ضرورت هایی دیگر است.
اکنون صنعت گردشگری در ایران از وضعیت مطلوب فرسنگ ها فاصله دارد. افزون بر شمار اندک گردشگران خارجی که به ایران می آیند، ایرانگردی و گردشگری داخلی نیز رونق چندانی ندارد. این در حالی است که همه ساله شمار زیادی از ایرانیان برای دیدن جاذبه های خارجی رهسپار دیگر کشورها می شوند.
بسیاری از صاحبنظران، چالش های پرشمار پیش روی صنعت گردشگری و حتی مشکلات زیرساختی آن را ناشی از نبود فرهنگ مناسب در این حوزه می دانند. ارتباطی دوسویه و متقابل میان فرهنگ و گردشگری وجود دارد تا جایی که برخی از کارشناسان هر دو حوزه اعتقاد دارند گردشگری یک فعالیت فرهنگی است. به طور معمول باور بر این است که هر چه فرهنگ به سمت نوگرایی حرکت کند پذیرش گردشگر در مناطق مختلف کشور راحت تر انجام می شود.آشنایی ساکنان منطقه گردشگرپذیر با نمودهای دنیای کنونی می تواند در پذیرش گردشگر نقش مهمی داشته باشد. در نقطه مقابل، هر چه فرهنگ جامعه بسته تر باشد پذیرش گردشگر سخت و سخت تر می شود.
ورود گردشگر به برخی از مناطق کشور موجب افزایش سطح رفاه اقتصادی و پیشرفت های اجتماعی می شود. برخی اما اعتقاد دارند که گردشگری یک امر مضر است که در نهایت فرهنگ سنتی جامعه را به سمت کالایی شدن سوق می دهد.متاسفانه نبود آموزش کافی و توجیه نشدن فرهنگ سنتی موجب شده تا چنین نگرشی به گردشگری شکل بگیرد.برخلاف کشورهای دیگر که از گردشگری به عنوان یک صنعت درآمدزا سود می جویند، در برخی از مناطق ایران به این صنعت به چشم یک فرایند مخرب نگاه می شود.
به باور برخی کارشناسان، فرهنگ گردشگرپذیری باید به صورت همتزار و متوازن در سراسر کشور ایجاد و تقویت شود. بر اساس این نظر یکی از مهمترین دلایل حضور گردشگران در چند استان ویژه، معرفی ناقص جاذبه های کشور به ایرانیان و جهانیان است. همچنین، با وجود ظرفیت های فراوان کشور در زمینه جذب گردشگر داخلی و خارجی، برخی بر این باورند که مناطقی از ایران به دلیل فرهنگ سنتی، توانایی پذیرش گردشگر را ندارند.این مساله شاید در مرحله نخست،دشوار به نظر آید اما تکرار ورود گردشگران به هر منطقه ای باعث برقراری تعامل میان گردشگر و فرهنگ منطقه گردشگرپذیر و همچنین، یک رویه عادی خواهد شد.
به یقین، معرفی نشدن جذابیت های گوناگون در همه استان ها، یکی از دلایلی است که باعث می شود گردشگران تنها استان های شمالی،خراسان رضوی یا چند استان ویژه دیگر را به عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب کنند. همچنین، برای کاهش مشکل ها در برخی از مناطق با فرهنگ و بافت سنتی، گردشگران ابتدا باید شناخت لازم را از آن منطقه به دست آورند. این مهم به آنان کمک می کند با رعایت هنجارهای مورد احترام جامعه مقصد، بتوانند به راحتی در آنجا بمانند. آموزش نیز از دیگر راهکارهای شناخت مناطق مختلف کشور است.
گردشگران به کمک رسانه های جمعی و راهنمایان محلی می توانند بهترین اطلاعات را درباره جامعه مقصد به دست آورند. مسئولیت آموزش مناسب برای برخورد با گردشگر و غنی سازی فرهنگ منطقه گردشگرپذیر با ابزارهای رسانه ای، در مراکز آموزشی و با همیاری شوراهای شهر و روستا باید صورت گیرد و ضروری است برنامه های متنوع در این زمینه به اجرا درآید.آموزش های مرتبط با گردشگری باید در قالب کتاب های درسی و از مقاطع پایین شروع شود تا فرهنگ پذیری لازم در کشور صورت پذیرد. همچنین لازم است تا حس احترام متقابل میان گردشگران و مردم ایجاد شود. ساکنان مناطق بومی باید آنچنان آموزش داده شوند که گردشگر را یک مهمان بدانند البته باید همزمان مسائل رفاهی ساکنان بومی نیز مورد توجه قرار گیرد.
* رئیس مرکز گردشگری علمی- فرهنگی دانشجویان
