نویسنده: ناهید کردی
متاسفانه مفهوم اوقات فراغت هنوز در بین خانواده ها جا نیافتاده است.یکی از شاخصه های اوقات فراغت، فراقت از کار و فعالیت‌های رسمی روزانه است اما فراغت به معنای بیکاری نیست و برعکس، بیکاری، اوقات فراغت نیست. اوقات فراغت یعنی زمانی که یک فرد از تمامی تعهدات خود چه اجتماعی، چه خانوادگی و چه شخصی آزاد باشد. یعنی زمانی که می تواند بدون احساس مسئولیت همان کاری را انجام دهد که به آن تمایل دارد. سینما رفتن از سر بیکاری اوقات فراغت محسوب می شود اما اگر مجبور باشید به سینما بروید تا به نقد یک فیلم مشغول شوید و آن یک تکلیف باشد دیگر اوقات فراغت محسوب نمی‌شود. معمولا در زمان فراغت به سرگرمی ها و علائق خود می پردازند. کارهایی که فرد بدون احساس تکلف و از روی رضایت و خودخواسته به آن می پردازد. این کار در صورتی مفهوم فراغت را به خود می‌گیرد که به منظور استراحت و یا مشارکت اجتماعی آزاد صورت گیرد. به عبارتی شاید بی شباهت به تفریح نباشد و نقش مهمی در بهداشت روانی افراد و در نهایت جامعه دارد.
آنچه که در ذهن ها نقش بسته است اوقات فراغت و همزمانی آن با تعطیلات تابستان است حتی بسیاری از رسانه ها نیز به این موضوع در این تعطیلات می پردازند اما واقعیت چیز دیگری است. از این منظر می‌توان گفت که اوقات فراغت برای بچه های ایران زمان فراغت از آموزش رسمی است لذا در کمال آرامش می‌توانند به کنجکاوی هایشان در چهارچوب علایقشان پاسخ دهند .شروع فصل تابستان تا پایان آن دغدغه اوقات فراغت را برای خانواده ها به همراه دارد و بعد از تعطیلات تابستان بحث اوقات فراغت و برنامه ریزی کردن برای آن به حاشیه کشیده می شود. این در حالی است که معنی و مفهوم فراغت این نیست. اگرچه اوقات فراغت یعنی تعطیلی کارهای رسمی، اما آن به این معنی نیست که فکر و ذهن تعطیل شود و این دوران بدون برنامه سپری شود. به خصوص در عصر حاضر که به عصر ارتباطات و اطلاعات معروف است وجود یک برنامه‌ریزی هدفمند و مفید که برون داد علمی و حتی فنی داشته باشد و منجر به پرورش اعتماد به نفس، پرورش روحیه مشارکت و همکاری شود حایز اهمیت است. بنابراین برای رسیدن به نتیجه مطلوب و برداشت بهتر از این روزها که هدف اصلی آن رفع خستگی، شکوفایی ذهن ، پرورش استعداد و حتی رشد اجتماعی و اقتصادی است باید وجود برنامه ریزی فردی توام با آزادی عمل بدون توجه به نتایج مادی آن را در نظر گرفت در این صورت است که مانع ورود خلا در تعطیلات و بروز عواقب نامطلوب فردی و اجتماعی می‌شویم.با این نگاه می‌توان این روزها را یکی از شیرین‌ترین روزهای زندگی هر انسانی دانست که می تواند با برنامه ریزی درست ثمربخش شود و در غیر این صورت به اوقات بطالت تبدیل شود.
ناگفته پیداست که بی توجهی به نقش و جایگاه اوقات فراغت در افراد جامعه عامل بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی و فرهنگی است زیرا جوانان به صورت ذاتی کنجکاو هستند.بیکاری روزهای تعطیل جوان‌ها را به سمت علایقشان که می‌تواند شامل فعالیت‌های ورزشی یا هنری،اجتماعی و حتی اقتصادی باشد،سوق می‌دهد بنابراین توجه به این حوزه‌ها که به صورت غیرارادی کنشی را در آنها ایجاد می‌کند بسیار مهم است.جوان ها به تناسب سنشان فعال هستند و اغلب تمایل به جلب توجه کردن دارند پس ایجاد فضایی مفرح و پرنشاط برای حفظ روحیه آنها و ایجاد سرگرمی با حضور و مشارکت والدین بسیار مهم است. این فضاها می‌تواند نقش مهمی در تخلیه هیجان‌ها و پتانسیل‌های نهفته در آنها داشته باشد. این فضاها می‌تواند شامل کلاس‌های آزاد نقاشی، خطاطی، موسیقی و سایر رشته ها با درنظر گرفتن سلیقه جوان‌ها و نوجوان‌ها باشد که یکی از کارکردهای آن رشد و شکوفایی شخصیت است.
افزایش خلاقیت جوان‌ها از جمله تصمیم‌های مهم در طی وقت فراغت است. به این منظور بازدید از موزه‌ها و مراکز تاریخی و یا تماشای فیلم های مستند تاثیر بسزایی در افزایش خلاقیت جوانان در حوزه های هنری دارد. بنابراین برنامه ریزی صحیح و سنجیده می تواند میزان در معرض خطر قرار گرفتن جوانان را کاهش داده و با جهت دادن به تفریح آنها تحت نظارت مربیان و کارشناسان اوقات پرنشاط و روابط سالمی را فراهم ساخت.
* عضو هیات علمی دانشگاه آزاد
