*فاطمه مهدوی
نوشتن و نویسندگی از مهم‌ترین دستاوردهای بشر به شمار می‌رود. امر نوشتن در دوره‌های مختلف با روش‌های گوناگونی چون سوزن، چاقو، قلم سنگ تراشی، وسیله قلم پَر، قلم نی، چوب، فلز، قلم مو بر سطوح نوشتاری مانند سنگ، چوب، فلز، پوست حیوانات، برگ درختان، استخوان، صدف، گِل رُس، موم، کوزه، ابریشم، پنبه، کاغذ صورت می‌پذیرفت.این عوامل زمینه‌ای شد تا انسان به دلیل نسخه‌برداری‌های فراوان از نوشته‌های موجود بر سنگ یا فلز، صنعت چاپ را اختراع کند. این مقوله، انقلاب بزرگی را در عرصه نوشتار در جهان پدید آورد و پیشرفت بسیاری از تمدن‌های گوناگون را سرعت بخشید.
بنابراین با اختراع این صنعت، قلم و کاغذ به عنوان مهم‌ترین و موثرترین ابزار ذخیره‌سازی اطلاعات محسوب شد و تمامی نویسندگان و قلم به دستان اندیشه‌های ناب خویش را تا مدت‌ها بر صفحه کاغذ می‌نوشتند اما با پیشرفت در عرصه تکنولوژی و ظهور رایانه ها، جوامع کاغذمدار به استفاده از ابزارهای الکترونیکی روی آوردند و دنیای مجازی سبب شد تا بهره بردن از کاغذ کاهش یابد. با وجود این دگرگونی، هیچ‌گاه از ارزش قلم و نوشتن در میان جوامع مختلف کاسته نشد.
قلم به عنوان انعکاس دهنده زبان عقل، معرفت و احساس انسان‌ها زبان دوم بشر به شمار می‌رود. معرفت، شناخت،رشد و پیشرفت،پیروزی و آرامش ریشه در قلم دارد. نویسندگان و صاحبان این عرصه،فرمانروایان بی‌چون و چرای اندیشه و تفکر بشری به شمار می‌روند. سخن باقی نمی‌ماند چون صوتی است اما هنگامی که با قلم پیوند می‌خورد و تبدیل به رساله و کتاب می‌شود، جاودانه می‌شود. صاحبان قلم اندیشه‌های خود را در قالب کتاب ابراز می‌کنند و کتاب می‌تواند در ارتقا و اعتلای اندیشه‌های بشری مثبت باشد. فلسفه وجودی قلم و نگاشتن، برقراری ارتباط میان مکتب‌ها، آموختن تجربه‌ها و تعالی اندیشه‌ها است. تأثیر آن بسیار ماندگار در جامعه محسوب می‌شود از آن جهت که می‌تواند نسل‌هایی را در سراشیبی انحراف به سقوط بکشاند یا تعالی ملت‌هایی را رقم بزند.
پروردگار در قرآن مجید از قلم و دانش بارها سخن گفته است و در آیه ۹ سوره «زمر» می‌فرماید: «آیا چنین کسی با ارزش است یا کسی که در ساعات شب به عبادت مشغول است و در حال سجده و قیام، از عذاب آخرت میترسد و به رحمت پروردگارش امیدوار است، بگو آیا کسانی که میدانند با کسانی که نمیدانند یکسانند؟ تنها صاحبان مغز متذکر میشوند!» این آیه به این معنا است؛ افرادی که از علم بسیاری برخوردار هستند با افرادی که از دانش فراوانی برخوردار نیستند با یکدیگر برابر و یکسان نیستند. همچنین خداوند در قرآن به نام قلم سوگند یاد می‌کند و در آیه یک سوره «قلم» فرموده است: «ن، سوگند به قلم و آنچه را با قلم مینویسند» با این توصیف، قلم تا جایی که با حسن نظر و نیت عالی برای ترفیع اندیشه‌های بشری به کار رود هم مورد تایید دین است و دنیاداران هم می‌توانند از آن بهره گیرند. با سیری در زندگی رسول اکرم(ص) و اهل بیت(ع) می‌توان توجه و اهتمام عملی به نوشتن را از سیره آنان دریافت. در صدر اسلام، پس از پایان برخی جنگ‌ها، پیامبر اسلام(ص) دستور می‌فرمودند؛ اسیرانی که به ده تن از مسلمانان خواندن و نوشتن بیاموزند، آزاد شوند. این عمل در آن هنگامه یکی از زیباترین و مؤثرترین پیام‌ها برای ارج نهادن به جایگاه قلم و علم محسوب می‌شد.
دو اصل خوب نوشتن و خوب منتقل کردن، پیوسته قلم را بزرگ داشته است. ارزش هر قلم به پیام آن و عظمت هر نوشته به محتوایش بستگی دارد. اگر ارزش قلم منوط به پیام نباشد آنگاه به جای ارزشمندی باید بی‌ارزشی مطرح شود. برای اینکه از قلم در واقع کاری ساخته نیست آن اندیشه صاحب قلم است که تواند او را بزرگ و عزیز دارد.
قلم به عنوان رازدار بشر و خزانه‌دار علوم و جمع آوری کننده تجربه‌ها در سده ها و عصرهای مختلف محسوب می‌شود و اگر قرآن به آن سوگند یاد می‌کند به همین دلیل است زیرا همیشه سوگند به یک امر بسیار عظیم و پرارزش صورت می‌گیرد. هر نویسنده‌ای بیان و اندیشه مخصوص به خود را دارا است و به گونه‌ای دیگر فکر می‌کند. بنابراین هر قلم برای هر اندیشمند وجه ممیز و متفاوتی خواهد داشت و به همین دلیل است که می‌گویند هر نویسنده، یک نوع قلم دارد.
البته در هر دوره‌ای سبک نوشتار بنا به شرایط زمان و موقعیت جغرافیایی متفاوت بوده، مهم این امر است که این حرمت به اهالی قلم گذاشته و روزی برای بزرگداشت قلم و صاحبان آن به دلیل ارزش و کرامت قلم اختصاص داده شود تا بتوان با گرامی داشت یاد و خاطره اهالی این عرصه، به قدردانی از آثار و نوشته های ماندگار این نویسندگان پرداخت. روزی که در ایران اسلامی و بنا به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی در تقویم رسمی جمهوری اسلامی چهاردهم تیر ماه است.روزی که حداقل در این روز لازم است تا همگان حرمت قلم را نگه دارند.
*کارشناس زبان و ادبیات فارسی
