امین نوری*
۲۸ سال از وقوع حادثه تلخ سقوط هواپیمای مسافربری جمهوری اسلامی ایران به وسیله ناوهای آمریکایی می گذرد، واقعه ای ناگوار که هیچ گاه از خاطره مردمان این دیار پاک نخواهد شد و همچون زخمی عمیق در تاریخ پربار ایران باقی خواهد ماند.
۱۲ تیر ۱۳۶۷ خورشیدی در حالی که هنوز ۱۰ دقیقه از حرکت هواپیمای مسافربری شماره ۶۵۵ شرکت هواپیمایی ایران‌ایر از فرودگاه بندرعباس به مقصد دبی نمی‌گذشت ، مورد هجوم دو موشک از ناو یو اس اس وینسنس نیروی دریایی آمریکا قرار گرفت و این آغازی بر سفر ابدی ۲۹۰ مسافر بیگناه بود .مسافرانی که تعداد قابل ملاحظه‌ای از آنان اهل خراسان بودند.
نیروهای نظامی، امداد و نجات جمهوری اسلامی ایران پس از وقوع این حادثه، راهی منطقه خلیج فارس شدند تا عملیات لازم را انجام دهند اما تمامی سرنشینان جان خویش را از دست داده بودند. اجساد قربانیان این رخداد به وسیله نیروهای امدادی به بندرعباس منتقل شد و مردم انقلابی بندرعباس چند روز پس از آن با حضور باشکوه خود، پیکر شهدای این رخداد را تشییع کردند.
آمریکاییان نخست بیان کردند، یک فروند هواپیمای اف ۱۴ جمهوری اسلامی ایران را هدف موشک قرار داده‌اند، در حالی که ناو یو اس اس وینسنس به پیشرفته‌ترین تجهیزات و دستگاه‌های راداری مجهز بود و می‌توانست نوع هواپیمای نظامی از هواپیمای غیر نظامی را به آسانی تشخیص دهد. پس از آشکار شدن نوع هواپیما، دولت وقت آمریکا مدعی شد، هواپیمای ایرباس خارج از دالان هوایی پرواز کرده و ناو آمریکایی بارها اخطار رادیویی برای آن فرستاده اما از هواپیمای مسافربری ایران پاسخی دریافت نکرده است!
بنابراین هدف قرار دادن هواپیمای مسافربری ایران از طرف ناو دریایی آمریکا یکی دیگر از مراحل رویارویی استکبار با جمهوری اسلامی به شمار می رفت و بیانات مقامات آمریکایی برای توجیه این رخداد، قابل پذیرش نبود و احتمال وقوع اشتباه وجود نداشت.
پس از مخابره تصاویر این حادثه دردناک به وسیله خبرنگاران داخلی و خارجی تمامی جهانیان با ابعاد این فاجعه آشنا شدند و به مظلومیت سرنشینان این هواپیما پی بردند اما باز هم همگان شاهد موضع گیری‌های منفعلانه نهادهای بین المللی در برابر این موضوع شدند.
جمهوری اسلامی ایران دو روز پس از این ماجرا در نامه‌ای به رییس شورای امنیت، خواستار تشکیل جلسه فوری شورا برای رسیدگی به این موضوع شد. در این جلسه علی اکبر ولایتی وزیر امور خارجه وقت ایران و جرج بوش معاون وقت رییس جمهوری آمریکا حضور داشتند.سرانجام پس از سخنان نمایندگان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا، شورای امنیت با ابراز تاسف عمیق از اینکه یک هواپیمای غیر نظامی «ایران ایر» در پرواز برنامه‌ریزی شده بین‌المللی ۶۵۵، بر فراز تنگه هرمز به وسیله موشک شلیک شده از ناو جنگی ایالات متحده آمریکا «وینسنس» منهدم شده است بر ضرورت تبیین حقایق سانحه به وسیله بازرسی بی‌طرفانه در منطقه خلیج فارس تاکید و نظر خود را به شرح زیر اعلام کرد:
۱- تاسف عمیق خود را از ساقط ساختن هواپیمای غیرنظامی ایران به وسیله موشکی که از یک ناو جنگی آمریکا شلیک شده و تسلیت عمیق خود را به دلیل از دست رفتن غم‌انگیز جان انسان‌های بیگناه ابراز می‌دارد.
۲- همدردی صمیمانه خود را به خانواده‌های قربانیان سانحه غم‌انگیز، دولت‌ها و کشورهای آنان اعلام می‌دارد.
۳- از تصمیم سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری در پاسخ به درخواست جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تصمیم‌شان برای همکاری با بررسی سازمان هواپیمایی کشوری استقبال می‌کند.
۴- از تمامی اعضای کنوانسیون ۱۹۴۴ شیکاگو، درخواست می‌کند که در همه شرایط مقررات و رویه‌های سلامت هوانوردی کشوری به ویژه ضمائم آن کنوانسیون به منظور جلوگیری از چنین پیشامدهایی را به طور دقیق مراعات کنند.
۵- لزوم اجرای فوری و کامل قطعنامه ۵۹۸ شورا به به عنوان تنها مبنای حل جامع، عادلانه، شرافتمندانه و پایدار، منازعه میان ایران و عراق ابراز و پشتیبانی خود را از دبیر کل برای اجرای این قطعنامه اعلام و خود را ملتزم به همکاری با دبیر کل برای تسریع در اجرای طرج اجرایی او می‌کند.
دولت ایران همچنین برای پیگیری حقوقی این رویداد به شورای سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری «ایکائو» شکایت کرد اما این سازمان نیز از سیاسی کاری مصون نماند و تنها به صدور یک بیانیه اکتفا کرد.
سرانجام با گذشت چند سال پرونده حمله ناو آمریکایی وینسنس به هواپیمای مسافربری ایرباس جمهوری اسلامی ایران بسته و به دلیل ضعف جامعه بین‌المللی، دولت آمریکا تنها به پرداخت غرامت ملزم شد.
امام خمینی(ره) معمار بزرگ انقلاب در واکنش به این رویداد در پیامی در ۱۳ تیر ۱۳۶۷ خورشیدی فرمودند: «… انفجار هواپیمای مسافربری زنگ خطری است برای تمامی مسافرت‌های هوایی. باید با تمام وجود تلاش کنیم تا چنین صحنه‌های دردناکی پیش نیاید.»
*کارشناس فرهنگی
