چهار آسیب فضای مجازی

نگاه به فضای مجازی تنها نگاه منفی نیست، بلکه رهبر معظم انقلاب از این فضا اینگونه یاد می‌کنند: «ابزارهای تسهیل کننده ارتباطی، فرصت فوق العاده ای برای ترویج معارف اسلامی، برای رساندن یک حرف درست به هزاران مستمعی است که آن‌ها را نمی شناسیم.»
امروزه شبکه‌های پیام رسان در نقش یک رسانه عمل می‌کنند و یک حادثه بزرگ را در زمانی کوتاه و در یک کلیپ چند ثانیه ای و یک حادثه کوچک را برای یک مخاطب چند صد میلیونی بزرگ می‌کنند.
تنوع بسیار زیاد مطالب، سرعت انتقال و انتشار مطالب بدون هویت که منجر به برداشته شدن بسیاری از مرزها شده است، از خصوصیات بارز شبکه‌های پیام رسان امروزی است که در مواجهه با آن، صرف نظر از محتوای این فضا و آسیب‌های ناشی از مطالب منفی آن‌ها، دچار آسیب‌های ماهیتی این رسانه‌ها هستیم.
حال این آسیب‌های ماهیتی چیست؟ آسیب‌های ماهیتی فضای مجازی به چهار دسته تقسیم می‌شود که اعتیاد اینترنتی از مهم ترین آن‌هاست.
استفاده بی رویه و بدون کنترل از اینترنت، ایجاد تعارض در روال طبیعی زندگی از جمله مصادیق اعتیاد اینترنتی است. این موضوع در حال حاضر یک معضل جدی در دنیا محسوب می‌شود به طوری که از سال ۱۹۹۵، اعتیاد اینترنتی یک مسأله کاملاً رسمی در دنیا شناخته شده است.
امروز ۴۰۰ مؤسسه و ۲۵۰ کمپ ترک اعتیاد اینترنتی در چین راه اندازی شده است. اعتیاد اینترنتی سطح زیادی از زمان و ذهن ما را درگیر می‌کند، همچنین موجب تغییر خلق و روحیات می‌شود که این تغییرات سبب می‌شود میزان اغنا شدن و ماندن در این فضا کم کم افزایش یابد.
آستانه تحمل پایین، تعارض رفتارهای عادی در مواجهه با فضای مجازی و همچنین حالت ترک کردن این فضا و بازگشت‌های پی در پی در فضای مجازی از دیگر نشانه‌های اعتیاد اینترنتی است.
در حال حاضر متأسفانه اعتیاد اینترنتی جایگزین رویدادهای کم هیجان اما شیرین زندگی شده، مثل ارتباطات فامیلی و با مشغول کردن تمام واقعیت‌های زندگی به خود، جایگزین رویدادهای مهم زندگی نیز می‌شود.
عوارض اعتیاد به اینترنت را بخوبی می‌توان از مواردی همچون کاهش عملکرد تحصیلی، اضطراب، بی حوصلگی، کاهش کیفیت زندگی، کاهش عملکرد و بهره وری شغلی، احساس تنهایی، افسردگی و کاهش تمرکز و توجه دید.
به طور کلی استفاده بی رویه از فضای مجازی منجر به از بین رفتن شاکله انسان و مسیر کمال و رشد- که لازمه آن تمرکز فهم، شعور و معنویت است- می‌شود. ما در فضای مجازی با انبوهی از اطلاعات هرز مواجهیم که پیامد آن کاهش سواد رسانه ای است.
تضعیف فکر و اندیشه، سومین آسیب ماهیتی فضای مجازی است. عادت به خواندن و نوشتن آنلاین، تنبلی ذهن به دلیل مشغولیت به فعالیت‌های متعدد در فضای مجازی، تبدیل به مصرف کننده صرف شدن به واسطه در معرض محتواهای آماده قرار گرفتن و مواجهه با انبوه اطلاعات که این موضوع موجب آسیب رسیدن به سلول‌های مغز می‌شود، از اهم آسیب رساندن به فکر و اندیشه آدمی است.
تأثیرات منفی فضای مجازی بر زبان؛ چهارمین آسیب ماهیتی این حوزه است به طوری که کم ارزش شدن واژگان، تضعیف دانش زبان کاربران، رواج آرگوها یا همان زبان مخفی خیابانی و ابتذال نظریات اینترنتی از جمله مصادیق این تأثیرات منفی است. امروزه هرچند خوشبختانه آمار خودکشی در مقایسه با دیگر ناهنجاری‌های جامعه کمتر است؛ اما تأثیر فضای مجازی در رخداد و تشدید خودکشی از دیگر آسیب‌های این فضاست. خودکشی ناشی از احساس تنهایی در فضای مجازی، خودکشی ناشی از روابط فرا زناشویی اینترنتی، خودکشی ناشی از زورگیری اینترنتی و خودکشی آنلاین از جمله پیامدها و آسیب‌های فضای مجازی در این حوزه است.
نقش فضای مجازی در اعتیاد به موادمخدر، سهولت و امنیت فضای مجازی برای فروش این مواد، ارتباط مستقیم اعتیاد اینترنتی با اعتیاد به موادمخدر و آموزش ساخت موادمخدر در فضای مجازی از دیگر آسیب‌هاست.
در مسأله برخورد با آسیب‌های فضای مجازی، حاکمیت وظایفی برعهده دارد اما از آن مهم تر وظیفه هر فرد مسلمان در مواجهه با این قبیل موضوعات بسیار حایز اهمیت است، چرا که طبق موازین و دستورهای اسلامی ما مبنی بر اینکه هیچ حادثه‌ای رافع مسؤولیت شخصی انسان در برابر خودش نیست، تمامی آحاد جامعه در این حوزه باید احساس مسؤولیت کنند.
در خاتمه باید گفت چندین پروژه به طور جدی برای سلامت فضای مجازی دنبال می‌شود، شبکه ملی اطلاعات، پیوست‌های فرهنگی برای فضای مجازی، بومی سازی سرویس‌های ارتباطی فضای مجازی، استفاده از تشکل‌ها در فضای مجازی و تأثیر آن‌ها در این حوزه و بازی‌های رایانه ای از جمله مهم‌ترین این پروژه‌هاست که این ابتدای راه است.