در کشور ما آنچه بیش از همه در زمینه مبارزه با مواد مخدر در اولویت قرار دارد، مرزبانی و کشف قاچاق مواد مخدر در مبادی ورودی کشور است. مهم‌ترین بخش فرایند مبارزه با مواد مخدر، پیشگیری از اعتیاد است اما به رغم تلاش‌های مجدانه و در خور تحسین نیروهای انتظامی، باید پذیرفت که دسترسی به مواد مخدر در جامعه، نشدنی نیست و این رویکردهای پیشگیرانه است که باید بهبود پیدا کند.به طور کلی می‌توان گفت نگاه پیشگیرانه در کشور ضعیف است و به غیر از واکسیناسیون، در هیچ حوزه ای پیشگیری به درستی انجام نشده،که این امر در زمینه اعتیاد نیز صادق است. این درحالی است که پیشگیری و درمان اعتیاد از سایر بیماری‌ها دشوارتر است. زیرا اعتیاد علاوه بر این که یک بیماری جسمانی است، ابعاد اجتماعی و روانی را نیز در بردارد.با اینکه سن پیشگیری از اعتیاد در ایران بر خلاف سایر کشورها ۲۰ سال است هنوز در این زمینه در کشور اقدام کافی نشده است و برنامه های نهادهای متولی برای پیشگیری از اعتیاد تنها پنج درصد جامعه را پوشش می‌دهد که این میزان برای واکسینه کردن جامعه ایران کافی نیست.یکی از موانعی که در این زمینه وجود دارد، کمبود اعتبارات دولتی است؛ زیرا نمی توان با استفاده از ۱۵ میلیارد تومان بودجه ای که به ستاد مبارزه با مواد مخدر اختصاص داده می شود، تمامی استان های کشور را تحت پوشش برنامه های مربوط به پیشگیری قرار داد.از سوی دیگر خانواده ها و والدین نیز به علت اینکه خود را در برابر اعتیاد مصون می‌دانند و بر این باورند که فرزندشان در هیچ برهه‌ای از رشد خود دچار این آسیب نمی‌شود، آن‌طور که باید اعتیاد را به عنوان یک مسئله اجتماعی در نظر نمی گیرند و برای آن اهمیت کمتری از سایر نیازهای فرزندان خود همچون خوراک، پوشاک و کلاس های آموزشی قائلند. بنابراین اقدامی در زمینه پیشگیری از اعتیاد انجام نمی دهند و این غفلت، خطر درگیر شدن جوانان و نوجوانان را با این مقوله دوچندان می‌کند.دسترسی به مواد مخدر در استان های شرقی کشور و به ویژه استان خراسان رضوی به علت نزدیکی به مرز افغانستان و پایین بودن قیمت مواد مخدر، از سایر استان‌های کشور آسان تر است؛ هرچند اقدامات جامعی در حوزه مبارزه با مواد مخدر در این خطه انجام می‌شود اما طبیعی است که کفاف نیازها را نکند. از همین روست که باید برنامه‌های پیشگیرانه در این خطه، افزایش یابد. استفاده از ظرفیت گروه‌های مردم نهاد و حمایتگر، در این بخش بسیار مفید و موثر خواهد بود. راهکار موثر برای پیشگیری از این درد بزرگ، باید از میان بردن بازار عرضه این محصولات مخدر، با منفی کردن سطح تقاضا باشد.نهادهای مختلفی همچون وزارت علوم، آموزش و پرورش، ستاد کل نیروهای مسلح، ستاد مبارزه با مواد مخدر، وزارت ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، صدا و سیما و سازمان های مردم نهاد در زمینه پیشگیری از اعتیاد سهیم هستند که در این بین آموزش و پرورش سهم عمده تری دارد اما متاسفانه نقش خود را به درستی و شایستگی در این بخش، ایفا نمی کند.اقدامی که به واسطه آموزش و پرورش می توان انجام داد، ابتدا تربیت و تشکیل گروهی از نیروهای متخصص در زمینه اعتیاد و غربال کردن قشر دانش آموز، دانشجو و سرباز جامعه است. بر این اساس کادری که از نیروهای متخصص تشکیل شده است، به مدارس می رود و دانش خود را به رده‌های پایین تر و معلمان انتقال می‌دهد. سپس این آموزش‌ها از طریق معلمان به دانش‌آموزان تسری می یابد و به افزایش آگاهی آن‌ها می‌انجامد. علاوه بر این، می‌توان از طریق شناخت نگرش و میزان آگاهی دانش آموزان در مقاطع تحصیلی مختلف از مسئله اعتیاد، سرفصل‌های درسی مناسب را برای آموزش آن ها تعیین کرد.اقدام دیگری که در این زمینه می‌توان انجام داد، استفاده از یک ابزار سنجش و ارزیابی همچون پرسش‌نامه است که از طریق آن افراد در معرض آسیب را شناسایی و بدین وسیله خانواده‌ها را از وضعیت فرزند خود آگاه کنیم. از این طریق، والدین اشتیاق بیشتری پیدا می کنند که در این زمینه مشارکت کنند و گام های موثری بردارند.در نتیجه این اقدامات، سرمایهگذاری روی دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی و متوسطه و توجه به نقش کلیدی آموزش و پرورش در راستای پیشگیری از اعتیاد، می‌توانیم شاهد یک نسل واکسینه شده در آینده باشیم و از تعداد افرادی که هر سال به جمعیت معتاد کشور افزوده می شوند، بکاهیم.
