خیام نیشابوری؛ ستاره ای که از خاکستر قرون درخشید

مدیر کل میراث‌فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی به بهانه سالروز بزرگداشت حکیم عمر خیام در یادداشتی نوشت

نیشابور، روستای معمور، در کوچه پس کوچه های تاریخ
سحرگاهان در نیشابور، وقتی نسیم از سوی آرامگاه خیام می وزید، گویی هنوز صدای قلم او بر کاغذ می خزد: “این قافله عمر عجب می گذرد…” امروز پس از قرن ها، رباعیات این ستاره تابناک ادب فارسی، مرزها را درنوردیده و به میراث بشری تبدیل شده است.

خیام نه فقط شاعر که دانشمندی جامع الاطراف بود. ریاضیدانی که تقویم جلالی را پایه گذاری کرد – دقیق ترین تقویم جهان تا قرن ها – و فیلسوفی که در روزگار خشک اندیشی، جرئت پرسش از بنیادهای هستی را داشت. رباعیات او چونان تیغی بر زنگار تعصبات زمانه اش فرود آمد و امروز پس از هزار سال، تازه ترین پرسش های بشر را پیش چشم می گذارد.
در میانه باغی آرام در نیشابور، آرامگاه خیام با آن معماری چشم نوازش، تنها بخش کوچکی از دین ما به این اندیشمند بزرگ است. موزه خیام در همین مجموعه، با نمایش ابزارهای ستاره شناسی قدیم، تلاش می کند چهره چندبعدی این چهره تاریخی را به تصویر بکشد.
از ترجمه فیتزجرالد انگلیسی تا پژوهش های دانشگاه های غربی، خیام به نماد خردورزی شرقی تبدیل شده است. در حالی که بسیاری از کشورها برای بهره برداری از این ظرفیت فرهنگی برنامه ریزی می کنند، بدون تردید سهم نیشابور از این میراث کافی نیست

خیام نیشابوری نه متعلق به گذشته که سرمایه زنده امروز ماست. سرمایه ای که اگر به درستی از آن بهره ببریم، می تواند نیشابور را به قطب فرهنگی بین المللی تبدیل کند. همانگونه که خودش سروده بود: “چون نیست مقام ما در این دنیا پایدار، پس باید که نامی شود این بوم و بر یادگار.”

خراسان رضوی ـ سیدجواد موسوی