دردسرهای باورنکردنی آشنا نبودن کودکان با سواد عاطفی

از گرفتن تصمیم‌های غلط تا ناتوانی در مدیریت خشم، استرس، عشق و … حاصل غفلت والدین از آموزش یک مهارت مهم به کودکان‌شان است.

نویسنده : دکتر ساحل گرامی| ‌ روان‌شناس‌کودک

صبح مشهد- یکی از مهم ترین نیازمندی‌های انسان به ویژه در عصر جدید، داشتن سواد عاطفی است. این مسئله تاثیر زیادی روی کیفیت زندگی افراد دارد و اگر والدین از دوران کودکی فرزندشان برای آموزش آن برنامه‌ریزی نکنند، با دردسرهای زیادی در نوجوانی و جوانی او مواجه خواهند شد. در ادامه، از تعریف، ضرورت آموختن این مهارت به کودک و اصول دستیابی به این مسئله، خواهیم گفت.

سواد عاطفی یعنی توانایی درک و ابراز احساسات
در نخستین نگاه شاید سواد عاطفی کمی نامفهوم و گنگ به نظر برسد، به همین دلیل در گام اول به تعریف آن می‌پردازیم.

سواد عاطفی به معنای توانایی درک و ابراز احساسات است و شخص نه تنها هر لحظه از احساسات خود آگاه است بلکه می‌تواند آن را به راحتی بیان کند و از سوی دیگر قادر به احساس همدلی با دیگران است. یعنی می‌تواند خود را جای طرف مقابل بگذارد و به مسائل از دید او نگاه کند.

ردپای تصمیم‌های غلط در آشنا نبودن با سواد عاطفی
ما انسان‌ها از دامنه وسیعی از احساسات برخوردار هستیم، پس شناخت آن ها باعث می‌شود احساساتی مانند خشم، غم، حسادت، نداشتن امنیت و .. را در خود بهتر بشناسیم و در موقعیت‌های مقتضی آن‌ها را کنترل کنیم و به اندازه کافی به آن‌ها اجازه بروز بدهیم. متاسفانه به کرات شاهد این هستیم که نداشتن شناخت صحیح از احساسات و آشنا نبودن با سواد عاطفی منجر به تصمیمات غلط در زندگی اشخاص می‌شود. این تصمیمات می‌تواند دامنه وسیعی داشته باشد. برای مثال شتاب‌زدگی، مدیریت نکردن خشم، مدیریت نکردن استرس و حتی عشق و علاقه کنترل‌نشده می‌تواند به‌شدت برای افراد دردسر ساز شود. هنگامی که شخص از احساس خشم خود و بروز نشانه‌های بدنی در خود آگاه نیست، تنها زمانی متوجه احساس خشم می‌شود که احساس را تبدیل به رفتار خشونت‌بار یا مخرب کرده است. در صورتی که آگاهی از احساسات و تشخیص به موقع می‌تواند باعث تصمیم درست، بیان احساس به شیوه غیر مخرب و تخلیه هیجانی صحیح بشود.

سوادی که یادگیری‌اش به‌شدت ضروری است
یکی دیگر از ضرورت‌های یادگیری سواد عاطفی، توسعه مهارت‌های ارتباطی و بهبود روابط با دیگر افراد است. هنگامی که ما قادر به درک احساس خود یا طرف مقابل نیستیم، احساسات خود یا طرف مقابل را انکار و از تجربه کردن و به زبان آوردن آن اجتناب می‌کنیم. در حالی که یکی از ضروری‌ترین نیازهای بشر، ارتباط با دیگران است. سواد عاطفی به ما کمک می‌کند به صورت جرئت مندانه در باره مسائل با دیگران صحبت کنیم، با کنترل احساسات تمام جوانب موضوع را در نظر بگیریم و در نهایت به تصمیم درست برسیم. به همین دلیل در محیط کار، روابط اجتماعی، روابط عاطفی و محیط های آموزشی داشتن چنین مهارتی به‌شدت مفید و مورد نیاز است.

اضافه شدن پسندیده درس مهارت‌های زندگی
درباره راه‌های آموزش این سواد به کودکان باید گفت که به‌طور حتم نقش سیستم آموزشی در فراگیری سواد عاطفی بسیار مهم است. چنان که درس مهارت‌های زندگی در سال‌های اخیر به برنامه‌ درسی دانش‌آموزان اضافه شده و مورد استقبال دانش آموزان و خانواده‌ها قرار گرفته است که اتفاق بسیار مهم و پسندیده‌ای محسوب می‌شود. اما در سال‌های پیش از مدرسه هم می‌توان بنیان سواد عاطفی را برای بچه‌ها گذاشت و این وظیفه والدین است.

با کودک‌تان درباره رنگین‌کمان احساسات حرف بزنید
در گام اول سعی کنید در قالب رنگین‌کمان احساسات، احساساتی مانند خوشحالی، ناراحتی، خشم، ترس، اضطراب، تعجب، افتخار و شرم را توضیح دهید. بهتر است بر نشانه‌های بدنی و حالات چهره در هنگام بروز هر احساس تاکید کنید.از موقعیت‌های روزمره برای جا افتادن مطلب استفاده کنید: مثلا تو الان ناراحت هستی، یا من از دیدن هدیه تو غافلگیر شدم و … .

از بازی‌ها کمک بگیرید
بازی‌ها روش بسیار مناسبی برای بیان و شناخت احساسات است چون به بچه‌ها کمک می‌کند از راه غیرمستقیم احساسات خود را بیان کنند. به ویژه در کودکانی که مشکلات گفتاری دارند یا از نظر ذهنی پایین تر از بقیه بچه‌ها هستند بازی می‌تواند به خوبی احساسات را بیرون بکشد و
آن ها راحت‌تر با عواطف خود مواجه شوند یا برعکس بیشتر احساسات طرف‌مقابل را متوجه شوند. توصیه آخر هم این که اگر احساس کردید فرزندتان در این زمینه به راهنمایی بیشتر نیاز دارد، از یک مشاور کودک کمک بگیرید.

منبع: سلام زندگی روزنامه خراسان