آموزش آنلاین، یکی از بحث‌های جدیدی است که اگر چه زیرساخت‌های آن سال‌ها پیش فراهم شده بود اما تا آمدن بیماری کرونا، هیچ‌کس به طور جدی به آن فکر نمی‌کرد. دست کم در کشور ما، حتی نرم‌افزارهای لازم نیز تدارک نشده بود و به همین خاطر، مردم، اولیای آموزشی، مسؤولان و حتی کودکان، غافلگیر شدند.
گزارش-سید محمد محمدی
صبح مشهد– نبود گوشی و تبلت که لازمه‌ی آموزش آنلاین بود، اولین مشکل سخت‌افزاری پیش آمده بود که در خیلی موارد حل نشد و هزاران دانش‌آموز در سطح کشور از تحصیل بازماندند.
اما مهم‌تر از این داستان، آسیب یا آسیب‌هایی بود که ممکن بود آموزش آنلاین برای کودکان و خانواده‌ها ایجاد کند.
در این گزارش، گفتگوهایی با چند کارشناس در این زمینه انجام دادیم که هر کدام از نگاه تخصصی خود به این موضوع اشاره دارد.
مسؤولان باید راه حل جامع‌تری بیندیشند
به گفته‌ی معاون اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی، آموزش آنلاین، آسیب‌های حوزه کودکان و از جمله، خشونت خانگی علیه کودکان را افزایش داده است.
شهره شاهرودی می‌گوید: آموزش مجازی، آسیب‌های زیادی برای خانواده و کودکان در بر داشته که خشونت علیه کودکان، کودک‌آزاری روانی و جسمی، کاهش بار علمی و ایجاد تناقض‌های محیطی از جمله‌ی این آسیب‌ها می‌باشد.
وی با بیان اینکه آموزش مجازی در محیط رشد بیماری کرونا و شرایط خاص دو سال گذشته، اجتناب‌ناپذیر بوده خاطر نشان می‌کند: ما به عنوان حافظ منافع حقوق کودکان، باید مسائل و حواشی آموزش مجازی را بیان کنیم تا مسؤولان و برنامه‌ریزان، راه حلی برای این مشکل بیابند.
وی با یادآوری اینکه مشکل کرونا کماکان ادامه دارد و سویه‌های جدید این ویروس به ما می‌گوید که این اوضاع احتمالا در آینده نیز ادامه دارد اضافه می‌کند: باید راهکاری بیندیشیم که هم آموزش حضوری باشد و هم ضوابط و پروتکل‌های بهداشتی در حداکثر ممکن رعایت گردد.
وی ادامه می‌دهد: پیش از این، مدارس کشور با ۱۸ میلیون دانش‌آموز در سه شیفت اداره می‌شدند و امروز که با کاهش جمعیت دانش‌آموزی، همان فضا و ظرفیت در اختیار کشور است می‌توان به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که آموزش در فضاهای خلوت مدرسه‌ای و با تعداد کم دانش‌آموز و در شیفت‌های جداگانه انجام شود.
شاهرودی تأکید می‌کند: آموزش مجازی و کشاندن محیط آموزشی به منزل و کنار والدین، آسیب‌هایی برای کودکان و برای خانواده دارد که زیان این نوع آموزش را بیش از سود آن می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: به عنوان مثال، بعضی والدین به تصور اینکه نمره دانش‌آموز قدر و منزلت اجتماعی و جایگاه علمی را اضافه می‌کند خودشان به جای دانش‌آموز امتحان می‌دهند که این مسئله، آسیب‌های زیادی به روح و روان کودک و میزان بار علمی و فکری او وارد می‌سازد.
معاون اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی می‌گوید: همچنین مقایسه‌ای که مادر بین کودک خود و سایر کودکان که در آموزش آنلاین حضور دارند انجام می‌دهد رفتارهایی را بروز می‌دهد که برای کودک آسیب دارد.
تبعات و عواقب گوشی پیشرفته برای کودکان
پیشنهاد این کارشناس که سال‌ها با کودکان در حوزه‌های مختلف سر و کار داشته، می‌تواند یک راهکار ساده، عملیاتی و مناسب را برای کودکان و خانواده‌ها ارائه دهد که با وجود ادامه سریال کرونا که شواهد نیز نشان‌دهنده‌ی آن است، بتواند آسیب‌های این حوزه را به نحو چشم‌گیری کاهش دهد.
برقراری شیفت‌های متنوع درسی، راهی بود که سال‌ها در مدارس آزموده شد و موفقیت در آن، خودش یک امتحان فراگیر در حوزه‌ی آموزش عمومی بود که شاید سرمشق خیلی کشورها هم شد و از طرفی، مدارس بسیار زیاد دیگری ساخته شد که حالا تبدیل به مدارس خصوصی شده و با شکل و شمایل مدل‌های اروپایی اداره می‌شود.
مسؤول دفتر کودکان و نوجوانان بهزیستی خراسان رضوی در زمینه‌ی آسیب‌های آموزش آنلاین می‌گوید: آموزش آنلاین نیاز به این داشت که کودکان با موبایل و فضای آنلاین، خو بگیرند و مأنوس شوند و حالا که فرصت آموزش حضوری فراهم شده، جدا کردن کودکان از گوشی تلفن همراه، کار بسیار دشواری است.
فاطمه باغانی می‌افزاید: برای خانواده‌ها روشن است که اگر کودکان از سنین پایین با گوشی‌های پیشرفته بدون نظارت والدین مأنوس شوند چه تبعات و عواقبی در فضای مجازی آنها را تهدید می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: همچنین سرگرم شدن کودکان با گوشی و اپلیکیشن‌ها و بازی‌های مختلف، تا حدودی آنها را از فضای آموزشی دور می‌کند.
وی خاطر نشان می‌کند: اگر قرار است آموزش مجازی ادامه یابد و کودک زمان آموزش را در خانه باشد، باید خانواده‌ها و والدین مورد آموزش قرار گیرند و از نظر رفتاری، شیوه‌ی آموزش در خانه، تربیت آموزشی و سایر موارد لازم آموزش را ببینند و آگاه شوند که انتظارات اولیاء مدرسه از دانش‌آموزان در چه حدی است که فشار بیش از حد به فرزندان وارد ننمایند و خودشان هم دچار استرس نشوند.
کارشناس مسؤول دفتر کودکان و نوجوانان بهزیستی خراسان رضوی می‌گوید: انجمن‌های اولیا و مربیان و همچنین معلمین و مدیران مراکز آموزشی می‌توانند نقش مهمی در آموزش والدین و استقلال فکری و درسی دانش‌آموزان و نیز شیوه‌ی رفتار آموزشی با کودک داشته باشند.
آسیب‌دیدگان حوزه کودکان بیشتر شده‌اند
بحث آسیب‌های آموزش آنلاین، باید جدی گرفته شود چون خروجی‌های آن شاید به صورت فوری قابل دیدن و متأثر شدن نباشد اما در درازمدت، ممکن است فجایعی برای خانواده‌ها و کودکان ببار آورد.
کارشناس مسؤول دفتر آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی خراسان رضوی نیز در این زمینه می‌گوید: خشونت خانگی در دوران آموزش آنلاین افزایش یافته و کودکان را دچار آسیب‌های گوناگون کرده است.
محمد غفاری‌زاده ادامه می‌دهد: بر اساس گزارش‌های دریافتی از مراکز آسیب‌دیدگان، فرار از منزل و آسیب‌های جنسی در دو سال اخیر در بین کودکان رو به افزایش گذاشته است.
وی خاطر نشان می‌کند: این امر علل مختلفی دارد که ممکن است یکی از آنها آموزش‌های مجازی و در دسترس قرار گرفتن گوشی‌های تلفن همراه و همچنین افزایش خشونت خانگی علیه کودکان باشد.
جلو دوربین بچه‌ها را کتک می‌زنند
یک معلم آنلاین خصوصی نیز در این زمینه اظهار می‌دارد: ما بعضا شاهد هستیم که والدین، در مقابل دوربین کلاس آنلاین، فرزندشان را کتک می‌زنند و او را مورد شماتت و خشونت قرار می‌دهند.
مهتاب حسینی می‌افزاید: پیشرفت تحصیلی و علمی در بین کودکان در دوره‌ی آموزش مجازی کاهش یافته و این مطلبی است که والدین به آن توجه ندارند و انتظارات‌شان را با آن تطبیق نمی‌دهند.
وی ادامه می‌دهد: توقعات و انتظارات نابجا از کودکان و بی‌توجهی به سطوح مختلف استعداد‌های آنان، باعث رفتارهای نابجا و گاها خشونت‌آمیز در بین خانواده‌ها و بخصوص مادران می‌شود.
اگر چه آموزش آنلاین، شاید تنها راه ادامه دادن آموزش کودکان در دوران محدودیت‌های کرونایی باشد اما باید در نظر داشته باشیم که صرف آموزش، برای فلسفه‌ی تعلیم و تربیت که با مدرسه رفتن بچه‌ها معنا می‌شود، کفایت نمی‌کند.
کودکان در محیط مدرسه، زندگی اجتماعی را تجربه می‌کنند، با همسالان ارتباط برقرار می‌کنند و بسیاری از آنها جامعه‌پذیر می‌شوند. اما در آموزش آنلاین، حتی اگر چند هفته یا چند ماه باشد، کودک انگار در زندان فرهنگی یا در محصور آموزشی و اجتماعی قرار می‌گیرد که او را از زندگی در محیط واقعی دور می‌سازد و عواقب و تبعات ناخواسته و نامناسبی ایجاد می‌کند.
