نویسنده: احسان سهرابی، مشاور حقوقی کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور
صبح مشهد– انتقاد و اعتراض از جمله حقوق و آزادی های سیاسی شهروندان به شمار می رود که در نظام های مردم سالار، هرچند با تفاوت هایی، به رسمیت شناخته شده است. دول اسلامی نیز با توجه به این که نسبت به جایگاه مردم در عرصه سیاسی، رویکردی مثبت داشته و به نقش فعال آنان اعتراف دارد، نمی تواند حقوق و آزادی های شهروندان را نادیده گرفت .وقتی مردم از زیستن در سایه حکومتی، بیش از آن که منتفع شوند، زیان ببینند؛ اعم از مادی و معنوی، طبعاً دست به واکنش می زنند و نتیجه آن، دگرگونی های ارادی در جامعه باشد.
از دیدگاه اسلامی، چرا باید انتقاد کرد و چه عاملی، لزوم انتقاد را توجیه می کند، مبنا یا دلیل انتقاد و در واقع، عامل توجیه کننده آن به حساب می آید.
بنا براین، اگر بخواهیم مبانی انتقاد را در نظام اسلامی از نظر بگذرانیم، می توانیم آنها را در محورهای ذیل طرح نماییم:
نظارت همگانی (امر به معروف و نهی از منکر)
یکی از خاستگاه ها و مبانی انتقادورزی و اعتراض پیشگی، نسبت به تخلفات در نظام اسلامی، عنصر امر به معروف و نهی از منکر است که نظارت همگانی را در جامعه اسلامی تحقق می بخشد. شریعت ، نظارت همگانی را در اصل استوار امر به معروف و نهی از منکر گنجانده و آن را در شمار احکام ضروری و واجب فقهی قرار داده است و به این ترتیب، این امر، گویای توجه شریعت اسلامی نسبت به سرنوشت جامعه و اهتمام به حفظ سلامت و امنیت آن است.
گستردگی جوامع و پیچیدگی روابط اجتماعی به ویژه میان دولت و ملت موجب شده است تا تماس و ارتباط مستقیم میان زمامداران و مردم در حد زیادی کاهش یابد و نوعاً رابطه میان فرمانروا و فرمانبر از طریق دستگاه اداری و نظام دیوان سالاری، تأمین می گردد. از این رو، ضرورت، اقتضا دارد تا انتقادات مردمی و شبهاتی که در اذهان عمومی پیدا می شود از طریق رسانه ها و مطبوعات و محافل عمومی، طرح و گوشزد شود.
براساس این که انتقاد و اعتراض، مبارزه در حکومت است نه مبارزه با حکومت، پس مشروعیت اصل نظام سیاسی و نهادهای آن محفوظ است . لذا باید مرز میان اصلاح و افساد را به خوبی تمییز داد.
انتقاد و اعتراض در نظام اسلامی به عنوان یک امر مطلوب و پسندیده، دارای اهمیت و ضرورت بوده و یکی از نیازهای اساسی جامعه و نظام اسلامی است که مبتنی بر خاستگاه های دینی و مبانی منطقی بوده و در واقع، لازمه حیات مسئولانه در جامعه اسلامی به شمار می رود.
حضرت امیر(علیه السلام) در همین رابطه به مالک اشتر می نویسد:
نزدیک ترین و مقدم ترین افراد از میان یاران و مشاوران و کارگزاران حکومت به تو باید کسی باشد که تلخی سخن حق را به تو می چشاند.
از این منظر، جامعه با آن که وظیفه دارد از قدرت مشروع، اطاعت کند، اما در عین حال، قدرت مشروع هم موظف است به روی جامعه گشوده باشد و هر نقدی را بشنود و از آن بهره گیرد.
باتوجه به این که انتقاد و اعتراض، کارکرد اصلاحی و سازنده دارد و به ویژه، طرح آن علیه نظام سیاسی با توجه به نظم عمومی، منافع ملی و امنیت و مصالح همگانی صورت می گیرد، بایسته، آن است همان گونه که در شیوه های اعتراض؛ تناسب و توازن، لحاظ می شود، به این معنا که اگر بتوان نخستین خطا را با تذکر یا نقد علنی مستقیم یا با واسطه، اصلاح نمود، اصلاً ضرورتی ندارد که به اقدامات عملی دیگری، هر چند مجاز، متوسل شد.
انتقاد و اعتراض، ضمن این که کاربرد اساسی و ارزنده در تصحیح عملکرد حکومت و حاکمان دارد و از این طریق، نقش مهم و تعیین کننده در اصلاح امور سیاسی و اجتماعی ایفا می نماید، مستلزم علم و آگاهی نسبت به موضوعات و مسائل کشور و جامعه است و اگر همراه با حُسن نیت، واقع نگری، موقعیت شناسی و مصلحت سنجی و با زبان نرم و ملایم، مطرح شود، ابزار سازنده و مؤثری خواهد بود که همواره خیر و صلاح را در پی خواهد داشت.
لذا با توجه اصل ۲۷ قانون اساسی آیا اینگونه شیوه اعتراض در جامعه پسندیده است ؟آیا اینگونه حرکات سازمان یافته بوده ؟ از اقشاری که الگوی فرهنگ وعدالت در جامعه می باشند توقعی دیگری است
کارگران ستون فقرات نظام در مظلومیت و به سختی معیشت خودشان را تامین می کنند و آنها نیز مانند فرهنگیان دوست دارنند ۲۴ ساعت کار در هفته تجربه کنند وحداقل حقوق بیش از ۸ میلیون تومان را دریافت کنند آنان برایشان بسیار جذاب است که ساعت ۱۴ سوار بر سرویس هایش شوند ومعیشتشان تامین باشد معنی اضافه کار را درک نکنند .
کارگران با اینکه امنیت شغلی ندارند به امنیت کارمندان دادگستری و فرهنگیان غبطه می خورند ..
کارگران بزرگترین اقشار جامعه هستند وبه تشکلات صنفی اشان اعتقاد دارند ومطالباتش بدون توقف کار و ترک خدمت به مردم از طریق شوراهای اسلامی کار و کانون های استانی و کشوری رصد می نمایند .
